West-Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 139]

Ieper, zoals het eenmaal was

SEDERT enkele maanden is het vooroorlogse marktaanzicht van Ieper hersteld door het afbouwen van het ‘Nieuwerck’. Opnieuw rijst voor ons het meest imposante gebouwencomplex dat de Middeleeuwen ons hadden nagelaten: de ruime lakenhalle met het stoere belfort - symbool van nijverheid en handel, van gemeentelijke vrijheid en zelfbestuur; het bevallig luchtige Stadhuis - zinnebeeld van de centraliserende macht maar tevens van de prachtlievendheid der Bourgondiërs; de rijzige kathedraal - stenen getuigenis van het vrcom geloof onzer voorvaderen.

Dankbaar brengen wij hulde aan de bemoeiïngen van de burgemeesters Colaert en Vander Ghote en aan de bekwaamheid van de bouwmeesters Coomans en Pauwels die het integraal herbouwen van dit machtig bouwkundig geheel mogelijk hebben gemaakt en tot een goed einde gebracht. Zo werden wij tenminste enigszins schadeloos gesteld voor het vele dat reddeloos verloren is gegaan. Wij denken hierbij vooral aan de oude bisschopskerk., Hoewel de huidige St Maartenskerk een archeologische herbouw is van eerste gehalte, toch kan zij moeilijk nog in aanmerking komen als bronnenmateriaal in de kunstgeschiedenis. Hoe jammer dat van dit merkwaardig bouwwerk geen degelijke monographie werd opgemaakt vóór haar totale vernieling.

Werd in Ieper veel zorg besteed aan de trouwe reconstructie van de gebouwen, wij kunnen

Preekstoel van de xv^de eeuw, voorheen in St Maartens, thans te Winnezele.

ongelukkiglijk hetzelfde niet getuigen over de manier waarop de kerkgebouwen en kapellen uitgerust en gestoffeerd werden. Als wij in de kathedraal de reeks gaaf-bewaarde, sierlijke houten zuiltjes bewonderen in de doopvont-afsluiting, dan betreuren wij het ten zeerste dat ze niet gebruikt werden om het sierlijke koorgestoelte van Urbaan Taillebert (1598) te herbouwen. Dit ware heel goed mogelijk geweest en zou in de kathedraal de herinnering levendig hebben gehouden aan de vroegere bisschopstroon en de plaats van het kapittel.

Ieper, Sint Maarten (1910). Koorgestoelte, detail. - Foto Antony, Oostende.

Over een heroprichten van het monumentale altaarretabel kunnen de gedachten verschillen - toch moet er wel meer bewaard zijn gebleven dan de betrekkelijk gaaf gebleven beelden van St Martinus en de HH. Maximus en Walburga - spijtig is het ongetwijfeld dat het ruime kerkschip zijn diepte heeft ingeboet door het vooruitbrengen van het hoogaltaar met die storend-werkende afsluiting.

Het merkwaardigste meubel in de vooroorlogse kathedraal was wellicht de prachtige predikstoel, herkomstig uit de Ieperse Dominikanenkerk. - Hij was de waardige tegenhanger van de preekstoel in de St Bertenskerk te Poperinge; de schoonste van ons bisdom en herkomstig uit het Predikherenklooster te Brugge. De kuip was versierd met de borstbeelden van de

[p. 140]

Binnenzicht der St Maartenskathedraal naar schilderij door Jan Thomas. 1645
Uit Album English, De Tempel, 1952.

Gepolychromeerd Kersttafereel, (ca. 1400). - Foto A.C.L.

[p. 141]

kerkleraars en de zinnebeelden van de evangelisten. Hij rustte op een beeldengroep, de H. Thomas van Aquino voorstellende, door twee engelen omgord met de mirakuleuze koord. De rijkbewerkte trapleuning eindigde op de allegorische beelden van de Wet en het Woord Gods. De nieuwe predikstoel die dit weelderig barokmeubel is komen vervangen is van het slechtste dat kon uitgedacht worden. Had men niet veel beter de oude xv^de eeuwse predikstoel - bewaard te Winnezele (N. Fr.) - gecopieerd, zoals het gebeurde voor Nieuwpoort en voor het groot tochtportaal aan de Zuidingang. Over de nieuwe biechtstoelen - die wel het gemakkelijkst te vervangen waren - zullen wij maar liever niets zeggen.

Door het feit dat de ‘Dekenskapelle’ - een aanbouw ten zuiden van de benedenkerk - niet herbouwd werd, was er geen gelegenheid om de marmeren afsluiting terug te plaatsen. Wie ooit de Lieve Vrouwkerk te St Omaars bezocht, kan zich best inbeelden hoe ongemeen rijk deze zijbeukbezetting, in blinkend marmer en glimmend koper, aandeed.

In het koor prijken thans nog vier geschonden grafmonumenten, ook hier ging het merkwaardigste - het praalgraf van Mgr de Hennin (U. Taillebert, 1626) - verloren. Of worden de bewaarde beelden en kolommen eens samengebracht in het openluchtmuseum naast de kerk?

Onder de verloren gegane schilderwerken moet vooral vermeld worden het paneel van Jan Thomas; dubbel interessant omdat het een werk was van de bekende Ieperse schilder en omdat het een historisch stuk was aangezien het een binnenaanzicht gaf op de Ieperse kathedraal in 1645. Het stelde een hulde voor aan O.L. Vrouw door het knapenkoor onder leiding van de Kanunnik-Cantor en de Zangmeester. Er kunnen weinig schilderwerken aangewezen waar zulke frisleven-dig-geborstelde jongenskoppen op voorkomen. De compositie van dit schilderij herinnert sterk aan het werk van Jan van Eyck, ‘Madonna met de Proost van Maelbeke’, voor Ieper verloren gegaan in 1824 en thans in New-York.

Vooraleer de lijst van de merkwaardigste der verlorengegane kunstwerken uit de Ieperse kathedraal te besluiten, moeten wij nog het zg. ‘Kruis van Terenburg’ vermelden. Het was een wonderschoon kruis in bergkristal en verguld zilver, herkomstig uit de gesloopte kathedraal van Terwaan. Gelukkig dat Mgr Malou, in aandenken aan zijn geboortestad, een trouwe copie van dit kunstwerk heeft laten maken voor Brugge.

Wat verder aan kunstwerken nog verloren is gegaan in de kathedraal, in de drie kerken en in de verscheidene klooster-kapellen is moeilijk uit te maken. Er was - en er is thans nog - zoveel dat niet of minder bekend stond en waarvan geen enkel fotodocument voorhanden is. Gelukkig dat enkele merkwaardige kunstvoorwerpen uit het Museum der Stad, een jaar vóór de grote oorlog in Gent werden tentoongesteld en gefotografeerd. Wij vermelden de reeks maskers uit de oude schepenzaal (xiv^de eeuw) - een gebeeldhouwde schoorsteenbalk (xv^de eeuw) - een gepolychromeerd Kersttafereel in half-verheven beeldhouwwerk (ca. 1400).

ANTOON DESCHREVEL

St Maartenskerk vóór 1914 Links: Voorzijde.
Rechts: Zuidportaal Foto's A.C.L.