West-Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 4]

Gelukkige Kerstnacht

SINDS jaren heeft te Oudendijk een de Tière alle gezag en macht gehad, maar geen één die er vanwege de dorpelingen zo 'n trouwe aanhankelijkheid genoot als de laatste heer Hubert en zijn gade. Eenvoudig, vriendelijk in hun omgang, met mild begrip voor tegenslag en leed, waren zij allebei om ter meest geliefd, en slechts nauwelijks de bloei der jaren voorbij scheen Oudendijk's beheer nog voor lange tijd veilig.

Maar op een morgen bleef mevrouw, licht ontsteld, met pijn in de hartstreek te bed. Een dokter oordeelde zij overbodig, vast overtuigd na een dag rust weer te been te zijn, maar 's avonds verkeerde de knagende pijn in een angstwekkende beklemming die, enkele tijd na de komst van een priester, aan haar leven een einde maakte. Drie dagen later vergezelde heel het dorp de overleden meesteres naar het kerkhof. Bij haar graf werd geweend; bloemen en kransen hoopten er zich tot een berg op, maar al dit vertoon maakte voor heer Hubert het afscheid niet milder. Als een gebroken man keerde hij naar zijn kasteel terug. Verdriet maakte hem eenzelvig, en dagen lang zette hij zelfs geen voet buiten huis. Dan zag men hem weer af en toe in het park, maar immer in dezelfde mijmerende houding, het hoofd half gebogen, de handen op de rug. De woning van zijn hovenier, waar hij tot een gesprek kon genoopt worden, vermeed hij opzettelijk, en tot de dartele kinderen, waarmede hij anders zo vaderlijk omging, kon hij bezwaarlijk nog glimlachen als zij hem kwamen tegemoet gelopen. Zou hij het verlies van zijn vrouw dan soms niet meer te boven geraken? In het dorp begon men het stilaan te vrezen, maar schier onverwachts vertrok heer Hubert dan naar Brussel en bleef drie maanden weg. Bij zijn terugkeer bleek hij merkelijk opgemonterd, en dit stemde de dorpelingen gelukkig. Weldra zou hij weer helemaal de oude zijn, hoopten zij, maar na amper drie weken reisde hij opnieuw af, om een half jaar later met een jonge vrouw terug te keren.

De boeren zagen haar voor het eerst van nabij, als zij op een morgen, gelaarsd en gespoord, op een schimmel door Oudendijk draafde, en schier niemand had er een goed oog in. Zij reed te trots, het hoofd te rechtop, zonder glimlach of groet en zelfs met opvallend misprijzen in haar blik. Fluisterend zegde men er onder elkaar zijn mening over, maar ten slotte diende toch iedereen af te wachten. Een maand ging voorbij en er gebeurde niets. Dan liep echter eensklaps het gerucht dat heer Hubert het park ging vergroten, en twee hectaren aanpalend land door de Ridder moesten worden prijsgegeven. ‘Heer Hubert?’ grijnsden de boeren, want dat wisten zij beter. Zo 'n beslissing zou hij op zijn leeftijd immers niet meer treffen, en zonder twijfel was dit uitsluitend het werk van zijn jonge vrouw, die, volgens hen, hierdoor duidelijk had bewezen niets of niemand te zullen ontzien, zelfs haar eigen man niet. En zij hadden geen ongelijk. Reeds enkele weken later werd inderdaad een strook grond van Verbeemen langs de grote baan verkocht. Een perceel van Derboven volgde vlug, en met Pasen van hetzelfde jaar werd dan de huurprijs van elk onroerend goed voor iedereen nog verdubbeld. Enkelen waagden het dan naar het kasteel hun beklag te gaan doen, maar niemand werd er ontvangen, en zogezegd vanwege heer Hubert werd hun daarbij meegedeeld dat zij zich voor iedere aangelegenheid in de toekomst schriftelijk tot mevrouw Ursule moesten wenden. Natuurlijk ging die boodschap van haar uit; heer Hubert wist er zelfs het eerste woord niet van af, maar wanneer hij het later vernam durfde hij die beslissing toch niet meer te niet doen. Hij was dezelfde niet meer, zelfs niet eens meer te herkennen tegenover vroeger. Uiterst zelden zag men hem nog alleen in het dorp, en schier niemand durfde hij dan nog aankijken. Voor het overige hield hij zich schuil in zijn kasteel en zijn park, en iedereen beweerde dat hij veel leed. Maar was hij dan geen man? Moest hij zich de grillen van dat canaille dan altoos laten welgevallen? De boeren begrepen het niet, en Petrus, de hovenier, die zijn vader in het huisje naast het park had opgevolgd, kon er niet méér over zeggen. Aan de gemeenzame omgang die altoos tussen de Tière en zijn gezin had geheerst, was al lang een einde gekomen. Weken gingen nu soms voorbij zonder dat hij nog gelegenheid vond met zijn meester te spreken. Wel is waar wandelde deze nog steeds regelmatig in het park, maar ofwel ergens afgelegen, zoals de eerste weken van zijn rouw, ofwel vergezeld van zijn gade en dan was hij nog minder genaakbaar. Petrus leed er onder, maar liet het niet blijken. Hij deed zijn werk, was altoos beleefd, gedienstig en onderdanig, en trachtte zich dagelijks méér en méér aan de nieuwe toestand te gewennen. Blijven omzien naar het verleden had immers geen zin, en voor hem kwam het er alleen op aan zijn betrekking niet kwijt te spelen.

Maar wat baat goede wil, tot slaafsheid toe, als het noodlot de vinger op u richt? Het gebeurde op een morgen in November. Een zestal potten chrysanten stonden op de trappen van de veranda wanneer Annetje, Petrus' driejarig dochtertje, daar voorbijkwam. Argeloos liep zij op de bloemen toe en plukte

[p. 5]

er een af. Als een glanzende witte ster droeg zij ze vóór zich uit, maar nauwelijks had vreugde haar aangezichtje doen stralen of de verschijning van mevrouw Ursule deed het versomberen. 's Avonds was over Petrus' lot beslist. Hoveniers met kinderen waren in het kasteel niet langer op hun plaats, en met nieuwjaar zou hij ontslagen zijn. ‘Mevrouw...’ smeekte Petrus. ‘Mevrouw...’ Méér niet. Dan begon hij te snikken gelijk een kind, en heer Hubert, die in het grote salon waar Petrus ontboden was, achter zijn vrouw stond, wendde ontroerd het hoofd af. Het was alles. Dagen achtereen liet heer de Tière zich daarop niet zien. De eerste maal dat Petrus hem weer bemerkte toen hij op zijn eentje schuw tussen de rhododendra sloop ging hij hem echter na, maar nog eer hij een woord had gesproken smeekte heer Hubert hem al om te zwijgen. ‘Petrus,’ hijgde hij, ‘doe



mij niet méér pijn. Ik kan niet anders. Het is al erg genoeg...’ En Petrus durfde niet meer aandringen, noch verbitterde zich om die lafheid. Hij gaf zich verloren in medelijden. Van dan af zocht hij overal naar een andere betrekking, doch nergens bleek hij de rechte man te zijn. De dagen gingen voorbij, de uitzichtloze weken, en na talloze ontgoochelingen volkomen moedeloos geworden, gaf hij het zoeken op. Mevrouw Ursule moest nu maar doen wat haar aanstond, en zo zij daar niet tegen opzag, hem met vrouw en kinderen in de donkere winter voor het aanschijn van heel Oudendijk uitdrijven. Maar Kerstmis naderde, het had reeds hard gevroren, de eerste sneeuw was gevallen, en als heer Hubert sneeuw zag werd het jagersbloed in hem wakker.

's Morgens vóór de Hoogdag, terwijl zijn vrouw er op haar witte schimmel vandoor was, poetste hij zijn tweeloop op en haalde patronen en weitas uit. Kort na de middag stapte hij in zijn eentje op, zelfs zonder hond ditmaal. Langzaam ging hij langs wegen die hij kende, en de verrukkelijkheid van de sneeuw verschafte hem een diep genot. Naar wild keek hij nog niet. Het leven van het bos, met het gekraak van takken, het geruis van wintervogels en de schielijke vlucht van hazen en konijnen doorheen struweel en bramen, was hem voorlopig voldoende. Af en toe bleef hij ook staan om met volle longen de koude vrieslucht in te ademen, maar eens de Wilgenberg genaderd nam hij zijn geweer onder de oksel. Een oude, vreemde wellust doorstroomde hem. Dan knalde weldra een schot, maar over zijn tweeloop heen, waarvan hij de kolf nog stevig tegen zijn schouder hield gedrukt, zag hij de haas die hij gemikt had, ontsnappen. Hij was onthutst. Dan laadde hij opnieuw, maar ook zijn tweede schot was een poedel. ‘Weer mis’, hijgde hij. ‘Tweemaal mis, en dat gebeurde vroeger nooit...’ Hij schudde het hoofd. Verdriet kwam over hem, en hij dacht: ‘Het is waar ook, er is niets meer zoals vroeger! Ik word oud, ik word oud, en nog wel vóór mijn tijd. Ursule had hier nooit mogen komen... Zij is de schuld van alles... Heel Oudendijk droeg mij vroeger op de handen, en nu? De Ridder, Verbeemen, Derboven en nog zoveel anderen durf ik al lang niet meer onder ogen komen... En nu Petrus nog!...’ En aldus mijmerend schoten eensklaps tranen in de Tière's ogen. Onbeschroomd liet hij ze vloeien, en dromend, met onzekere tred, stapte hij verder. De lucht was betrokken, een fijne sneeuw viel weer neer, en ergens zeer ver luidde een klok. Morgen was het Kerstmis, en vanavond vierde men in zijn zalen feest, maar wat gaf hij er om? En om al het andere? Maar als hij zo redeneerde werd hij nog vlugger oud, meende hij, en hij moest het leven in stand houden! Hij was gekomen om te jagen! Hij zou eens bewijzen dat hij het nog kon, zelfs even bedreven als vroeger, en zijn eerstvolgend schot was inderdaad raak. Met een glimlach stak hij het wild in zijn weitas; dan sloeg hij een smalle weg in tussen heesters, en terwijl de schemering stilaan intrad en de sneeuw dikker begon te vallen, stapte hij verder...

Kerstavond!

Te Oudendijk werden de luiken gesloten. Schier in alle huizen, hoe schamel ook, heerste reeds de stemming van het grote feest, en ook bij Petrus, de hovenier, had men, ondanks alles, kerstboom en kribbe op de oude, vertrouwde plaats in de hoek, naast de trap gezet. De kaarsjes brandden, het klatergoud flikkerde, en gewassen en gekamd staarden de kinderen, in diepe vreugde, naar de geurende den die daarstraks in het bos de sneeuw nog droeg, en nu vol gezellige schittering was boven de stal, met de vele kleurrijke beelden. Petrus haalde nog wat houtblokken aan voor de haard. Dan bad hij het rozenhoedje voor, en nadat Clara en Lena om de beurt nog een kerstlied hadden gezongen, gingen de kinderen ter ruste. In de donkerte lagen zij nog even te denken aan de wondere nacht die nu over de aarde kwam, maar alvorens in het kasteel de feestmuziek ruiste, waren alle ingeslapen.

In de weelderige zalen waren die avond verscheidene genodigden, meestal vrienden van mevrouw, maar wie dan nog altijd ontbrak was de gastheer, Hubert de Tière. Waar hij bleef wist niemand, maar men stoorde er zich ook niet aan. Met mevrouw alléén waren sommigen zelfs ten zeerste in hun schik, en wanneer Ursule dit bemerkte maakte zij om het uitblijven van haar man, dat haar in den beginne in verlegenheid had gebracht, ook geen zorgen meer. Hij zou wel terugkeren. Ergens een drankpartij na de jacht, dacht zij, - vermoedelijk bij notaris Devroe want daar liep hij dan doorgaans na, en liet hij zich gemakkelijk weerhouden.

Maar de tijd ging voorbij, de sneeuw viel dikker en dikker,

[p. 6]

en nog immer liet Hubert de Tière op zich wachten. Half luid, over zijn glas wijn heen, fluisterde dan iemand iets over een onheil dat hem kon overkomen zijn, maar men haalde de schouders op. Ursule's gelaat vertrok echter vreemd. Aan die mogelijkheid had zij zo pas ook gedacht, en ofschoon zij haar man niet liefhad en enkel uit berekening met hem getrouwd was, bracht ongerustheid haar even over stuur. Dan grijnslachte zij echter, want wat kon een onheil haar schelen? Zij dacht aan haar vrijheid, aan een nieuwe liefde, aan een leven waarin zij kon opgaan, en met de schaterende vrienden die hun glas hieven op haar gezondheid, dronk zij de koele wijn met wellust. Als zij haar roemer had neergezet, hoorde zij buiten gerucht. Haastig stond zij op en stapte naar het raam tussen de dichtgeschoven gordijnen. Maar zij zag niemand. Zij zag alleen de nacht die



vol sneeuw hing tegen de diepte van het park vol spookachtige bomen. Zou hij dan toch verongelukt zijn? Zij keek nog scherper, drukte haar voorhoofd aan tegen het raam, en hijgde beklemd. Hij was toch haar man! Zo cynisch als daarstraks had zij toch enkel gedacht met beroesde zinnen? Neen, dat had zij niet gemeend! Zij zuchtte diep. Dan wendde zij zich eensklaps van het raam af, en ging, zonder iemand aan te kijken, naar buiten. De koude vrieslucht deed haar huiveren en sneeuw striemde haar in het gelaat. Even aarzelde zij nog; dan joeg een onweerstaanbare drang haar echter voort en liep zij in één adem tot bij Petrus. Als zij er aangeklopt had bekroop haar een vaag gevoelen van spijt, maar te laat. De deur ging reeds open, en daar stond Petrus voor haar.

‘Heer Hubert is nog altijd niet thuis van de jacht,’ zegde zij, ‘en ik ben ongerust. Mogelijk wordt hij hier of daar opgehouden, - misschien bij notaris Devroe, maar wie weet het zeker?’

‘Op dit uur nog niet thuis?’ stamelde Petrus. ‘En dit op Kerstavond!’

‘Vreemd, nietwaar?... En ik heb nu juist gasten, Petrus... Ik kan onmogelijk naar hem gaan uitzien...’

Petrus begreep haar wel, maar bedacht zich nog even.

‘Ik zal in uw plaats gaan,’ antwoordde hij dan. ‘In vijftig jaar werd hier door mijn voorzaten nooit een dienst aan het kasteel geweigerd, mevrouw, en Petrus die steeds even trouw was, zal dit ook de laatste week nog niet doen.’

Zij sloeg de ogen neer, hief ze weer op.

‘En als gij hem bij de notaris niet vindt, Petrus?’

‘Ik zal doen wat ik kan, mevrouw. Méér is niet in mijn macht.’

‘Dank u,’ fluisterde zij. ‘Dank u, Petrus.’ Dan liep zij heen, en nadat Petrus de deur weer gesloten had, las hij in de blik van zijn vrouw wat in zijn eigen gedachten omging.

‘Een ongeluk... Misschien een zelfmoord, Petrus...’ hijgde zij.

‘Ik vrees het, Ida.’

Dan zweeg hij en ging zitten. Hij zag zeer bleek. Maar na een paar ogenblikken stond hij weer op, ademde diep en keek mijmerend naar de klok.

‘Het is nu tien uur, Ida,’ zegde hij, ‘en ik zou willen dat gij de kinderen weer wekte. Annetje kunt gij laten slapen, maar de andere drie moeten hier bij het stalletje bidden tot ik terugkeer. Het is Kerstavond, God moet ons helpen.’

Zonder méér nam hij daarop zijn pet en mantel, sloeg nog een sjerp om en stapte er vandoor. In de vers gevallen sneeuw was het moeilijk gaan, maar dat schrikte Petrus niet af, en in minder dan een half uur kwam hij aan het kasteeltje van notaris Devroe toe. Van gans de dag had men er heer Hubert niet gezien, en evenals iedereen heette men er zijn uitblijven zonderling. Een vermoeden sprak men er echter niet uit, en Petrus zweeg eveneens. Hij ging weer heen.

De jacht van heer de Tière was zeer uitgestrekt, en in één nacht kon Petrus ze onmogelijk afzoeken. Naar links of rechts, waar moest hij eerst naartoe?

‘Moge het Kerstekind mij helpen!’ bad hij, en hij koos de richting van de Beloense bossen. Het sneeuwde niet meer en doorheen fijne wolken viel de klaarte van de maan. Moedig stapte Petrus op. Alle wegen waren hem hier bekend, en zelfs nu de sneeuw ze geëffend had, trad hij nog zonder aarzeling verder. Af en toe bleef hij echter staan om, met de handen aan de mond, naar alle zijden te roepen, doch iets anders dan de echo van zijn stem hoorde hij niet. Een uur was vlug voorbij, en dan stond hij midden in de bossen. De eenzaamheid greep hem aan, en ineens verlangde hij hevig naar de aanwezigheid van een levend wezen, naar een stem die op deze nachtelijke dooltocht tot hem zou spreken. Zelfs aan bomen en heesters had hij willen vragen waarheen hij moest, dan of zij zijn meester hier niet hadden voorbij zien gaan, maar zulks gebeurde alleen in de sprookjes en hier dwaalde hij in een beklemmende werkelijkheid. Petrus was er zich van bewust, en heette het meteen dwaas wat hij was begonnen. Dit zoeken zou zonder uitkomst zijn. Heel de nacht kon hij hier nog ronddolen, en misschien had hij dan nauwelijks enkele bossen doorkruist. Hij bleef staan, aarzelend of hij niet zou terugkeren. Maar dan dacht hij aan de kinderen die zaten te

[p. 7]

bidden, en dat gaf hem weer moed. Hij drong dieper door. Na een tijd zette hij weer de handen aan de mond, en klonk zijn stem, als uit een horen, door het hout. Maar geen antwoord, nergens antwoord en Petrus schudde het hoofd. Hij ging toch verder. Dan sloeg het middernacht op een kerktoren, en één voor één telde Petrus de slagen, waarna hij langzaam de ogen sloot en midden in de nacht neerknielde in de sneeuw. ‘Het Kindje wordt nu geboren,’ dacht hij, ‘Heer, God van het Stalletje, zegen mijn pogingen, leid mij ter goede bestemming!’.

Wanneer hij opstond gevoelde hij zich moediger. Hij sloeg links af, liep een eind recht door, riep hier, riep daar, volgde dan een donkere gracht langs heesters en bramen, maar een uur ging nogmaals voorbij, en weer vruchteloos. Dan begon het opnieuw lichtjes te sneeuwen, en reeds doodvermoeid en doortrokken van koude, bleef Petrus aan de Kromhelling staan, vast beslist niet langer te dolen. Langs drie kanten kon hij echter van hieruit naar huis, en alle wegen waren haast even lang. Hij koos de richting van de Wilgenberg. Als hij weer voortschreed sprong een haas vóór hem op de weg, maar verdween weer even vlug, in een ritseling van sneeuw, in de heesters van de overkant. Wat verder bemerkte hij de lichtbak van stropers in afgelegen bossen, maar aan hulp van die kant hoefde hij niet te denken. Overigens had hij ook de moed niet meer om zo ver nog te gaan, en was het haast zeker dat zij op de vlucht zouden slaan alvorens hij zich kenbaar had kunnen maken. Moeizaam vervolgde hij zijn weg in de dikke, onbegane sneeuw. Hij dacht aan morgen, aan de beroering die heel Oudendijk van in de vroege uren zou aangrijpen als heer Hubert intussen niet thuis was gekomen, en daar bestond immers nog maar weinig of geen kans toe. Petrus schudde het hoofd: zo 'n einde had de laatste de Tière alleszins niet verdiend...

Opeens uit zijn mijmering opschrikkend bleef Petrus dan staan. Had hij daar geen gekraak gehoord in het hout? Geen klagend geluid als het gekreun van een mens? Hij werd van kop tot teen koud, en hield zijn adem in. Met de scherpte van een arendsblik speurde zijn oog in het ronde, en daar bemerkte hij in het donkere hout een vaag bewegende gestalte in de sneeuw.

‘Mijnheer Hubert!’ kreet hij luid. ‘Mijnheer Hubert!’ en dan waren er voor Petrus geen hindernissen meer. Hij rende vooruit, één sprong, één ogenblik nog en daar hield hij zijn meester in de armen.

‘Mijnheer,’ hijgde Petrus, terwijl hij de krachteloze druk van de Tière's vingeren dankbaar rond zijn hand voelde, ‘mijnheer, wat is u toch overkomen!?... God zij dank dat ik u nog terugvond... levend terugvond, want ik had al zo gevreesd...’

‘Mijn been’ steunde de Tière... ‘ach, mijn been, Petrus... Ik kan niet meer... De slede... Haal vlug de slede!’

‘Een schot in uw been?’ vroeg Petrus. ‘Een ongeluk gehad?’

De Tière kon haast niet spreken, maar in enkele woorden, terwijl Petrus hem wat oplichtte en met zijn mantel en sjerp overdekte, liet hij toch verstaan wat er gebeurd was. Bij een sprong over een gracht had hij zich misrekend, was uitgegleden en had bij een achterwaartse val, op een boomstronk zijn been gebroken. Roepend en kermend, maar zonder dat iemand hem hoorde, had hij zich altijd maar voortgesleept, tot koude, pijn en vermoeienis hem, ten slotte, iedere beweging haast onmogelijk maakten. ‘Hier zou ik gestorven zijn, Petrus,’ murmelde hij... ‘Doodgevroren..., maar dank zij U... Ach!... Ga nu eerst om de slede!’

En alsof er geen sneeuw meer lag, zo gemakkelijk en licht liep Petrus over de wegen. Als Ida hem hoorde toekomen snelde zij naar buiten, vouwde de handen samen bij het gelukkige nieuws, en vertelde hem met tranen in de ogen hoe vurig de kinderen tot na middernacht hadden gebeden. Dan snelde zij naar het kasteel, mevrouw Ursule en de gasten geruststellen, die al uren in verwarring waren, maar eer iemand van dààr kon toekomen was Petrus reeds heel alleen met de slede vertrokken. Op haar schimmel kwam Ursule hem echter nagereden. Nog op verre na halver wege niet haalde zij hem reeds in, nam er zelf het zeel van de slede in handen en beval Petrus in te stappen. Zij bemerkte dat het hem verbaasde, maar zei geen woord. Stapvoets reed zij verder, en middelerwijl moest Petrus vertellen hoe hij heer Hubert juist gevonden had. Af en toe moest hij zijn verhaal echter onderbreken om op sommige plaatsen mevrouw Ursule tot voorzichtigheid aan te manen, of om haar aan te wijzen hoe zij moest rijden.

‘Gij schijnt die wildernis hier op uw duimpje te kennen, Petrus,’ merkte zij op zeker ogenblik op.

‘En of, mevrouw!’ antwoordde hij. ‘Als kind dwaalde ik hier reeds rond... Volgende zomer zou het vijf en dertig jaar zijn geweest...’

Toen zweeg Petrus en keek weemoedig in de nacht. De slede ruiste, mevrouw Ursule scheen met haar gedachten reeds elders te zijn, maar eensklaps wendde zij dan het hoofd om, en glimlachte.

‘Vijf en dertig!... Het is al een heel tijdje!’ zegde zij. ‘Moge er nog zoveel bijkomen, Petrus!’

Hij hield zijn adem in, en voelde ineens zijn hart kloppen.

‘Mevrouw...’ aarzelde hij. ‘Mevrouw... mag ik dan soms...’

‘Ja, Petrus’, onderbrak zij hem, ‘gij moogt blijven!’ ‘Voor uw trouw aan mijn man ben ik u dat verschuldigd zo lang hij leeft. Maar ook daarna zal ik u niet wegzenden.’

‘Dank u... O! dank u, mevrouw!’ jubelde Petrus stil, waarna hij zijn ontroering niet langer beheersen kon. Vreugde en geluk deden hem ingehouden schreien, en nadat hij zijn tranen had weggewist scheen overal rondom hem een onverhoedse tover van glans en licht te zijn ontsprongen. Gelukkiger kerstnacht had hij nooit gekend. Daar hadden het Kindje en zijn kinderen voor gezorgd!

STAF WEYTS

De illustratie bij dit verhaal werd verzorgd door Albert Setola.