West-Vlaanderen. Jaargang 2

[p. 244]

Hedendaagse vormgeving in meubel en interieur

EEN vormgeving, in de geest van het illustratiemateriaal, bij dit artikel, kent zeker nog niet de gunst van het groot publiek in onze streken. Wat hierbij wordt voorgesteld schijnt wel van een andere wereld te zijn dan de dingen, die nog altijd prijken in de etalages van onze meubelzaken. Twee typische feitjes wijzen er evenwel op dat de gangbare productie van onze meubelnijverheid niet zo heel lang meer het publiek zal kunnen blijven boeien. Vooreerst worden velen zich bewust van de aesthetische minderwaardigheid van de imitatie en zoeken daarom, voor hun interieur, oude voorwerpen en meubelen. Anderzijds kennen bepaalde ingevoerde meubelen, van een eenvoudige, frisse, moderne vormgeving een stijgend succes. Dat dit succes niet denkbeeldig is wordt bewezen door het publiek protest van onze meubelnijverheid tegen de import.

Dat de vernieuwing van de vormgeving, in gebruiksvoorwerpen en meubelen, een noodzakelijkheid wordt, zal wel overduidelijk blijken voor ieder, die gewapend met een minimum kritische zin, de uitstallingen van vele meubelzaken bekijkt.

Ontwerp Robin Day (Engeland)

Ontwerp C. Eames (U.S.A.). Uit A decade of new architecture.

Copiëren van oude vormen wordt op de lange duur zouteloos en vervelend; de geest van oude stijlen wordt zelfs positief verraden wanneer men begint vrij te interpreteren of te moderniseren. Het resultaat van dergelijk gesjacher met de traditie is onder meer het zogenaamd ‘Vlaams interieur’. Velen hebben reeds begrepen hoe de handel hier, op grove wijze, bepaalde motieven uitgebuit heeft: gekleurde ruitjes in lood, die het daglicht en de kleuren van de natuur grondig vervalsen, valse balkjes in het plafond, ‘donkere eik’, zo fel gekleurd, dat de rijke textuur van het oorspronkelijke hout erbij verloren is en daarbij de onvermijdelijke orgie van ‘snijwerk’, die wel vaardigheid maar geen cent inspiratie verraadt. En dat alles om de indruk te geven van iets dat het toch nooit kan zijn. Naast meubels in ‘oude stijlen’ treffen we, in al onze respectabele meubelzaken, ook meubels in zogenaamd ‘moderne stijl’. Wat daarbij onder ‘moderne stijl’ begrepen wordt vormt wellicht nog een erger geval van vormenaberratie, waarbij alle verband met de zin voor functie en materiaal is verloren

Nederlands ontwerp

[p. 245]

Ontwerp R. Neutra (U.S.A.)

gegaan: kasten met gebogen deurvlakken, waarop het fineer in brede stralen is gelijmd omwille van het decoratief effect, te zware tafelbladen in hun midden door een soort olifantpoot gedragen, onogelijke ‘cosy-corner's’ enz. enz.

De pretentieuse smakeloosheid van de gangbare meubel-productie biedt evenwel nog een uitsluitend negatief argument voor een vernieuwde vormgeving. Wijzigingen in bestemming en constructietechniek vormen daarnaast een meer positieve aanleiding tot de evolutie van het interieur en het meubel.

Gewijzigde woonzeden brengen onvermijdelijk gewijzigde behoeften mede. We leven niet meer in grote herenhuizen met een staf bedienden rond ons. Onze woningen zijn beperkter en dienen praktischer ingericht. Technische uitrusting, verwarming, verlichting bieden nieuwe mogelijkheden. We sluiten onze vensters niet meer af met zware gordijnen, maar houden van licht, zon en een breed uitzicht naar buiten. Onze omgangsvormen zijn minder vormelijk. Kortom een geheel van praktische en sentimentele gegevens waarvoor het traditionele meubel (en zeker die commerciële vinding: ‘de complete plaats’) niet meer de geschikte oplossing blijkt. Beperkte ruimten kunnen we niet, zonder de smaak geweld aan te doen, overladen met massieve pronkstukken. Gans ons interieur moet praktisch bruikbaar en gemakkelijk te onderhouden zijn. Zitmeubelen en tafels moeten gemakkelijk verplaatsbaar zijn om hun schikking aan wisselende behoeften te kunnen aanpassen. Het binnenlaten van licht en zon vraagt andere kleurenschema's. Stijve pronkmeubelen, in conventionele opstelling, vormen niet het geëigende kader voor een minder vormelijke

Ontwerp R. Neutra (U.S.A.)

[p. 246]

levensstijl. Het drukke, jachtige leven

Ontwerp Alvar Aalto (Finland). Uit Space, Time and Architecture.

van onze dagen doet de behoefte aan de rust van eenvoudige duidelijke vormen ontstaan.

Op de tweede plaats wordt de vorm in sterke mate beïnvloed door de evolutie van de bewerkingstechnieken en constructiemethodes. Doorheen de geschiedenis is dit een typisch verschijnsel in architectuur en nijverheidskunst. De echte zin voor traditie, in de nijverheidskunst, bestaat wellicht daarin, dat men de geest van de materialen en technieken eerbiedigt en men, met nieuwe materialen en technieken, ook logisch tot nieuwe vormen komt. Het vormentraditionalisme daarentegen wordt een pertinente leugen wanneer men met nieuwe technieken een oude vormentaal gebruikt.

Naast het vervangen van het handwerk door machinale bewerking smethodes heeft, in de houtbewerking en meubelconstructie, een belangrijke evolutie plaats gegrepen door de ontwikkeling van de lijmtechniek en het gebruik van het fineer, technieken die op onze dagen een hoge graad van perfectie hebben bereikt. Verlijmde platen geven ons een minder vervormbaar

Ontwerp Oscar Torlasco (Italië). Uit L'arredamento moderno.

materiaal dan het massieve hout. Het dunne fineer biedt ons de kans uitgelezen houtsoorten te gebruiken. Het electrisch lijmen met stroom van hoge frequentie laat ons toe zeer snel lamellen hout op elkander in geplooide vorm samen te lijmen tot een buigzaam en stevig geheel (zie in de afbeeldingen de stoelen van C. Eames en de stoel van Nederlands maaksel). Het is overduidelijk dat dergelijke technieken, die de economisch verantwoorde technieken van onze tijd zijn, onvermijdelijk aanleiding geven tot het ontstaan van een nieuwe vormgeving, een consequentie die volledig aansluit met de traditie van alle nijverheidskunst. Men zal een vlakke gelijmde meubelplaat in een andere geest gebruiken dan paneelwerk in massieve stukken. Het resultaat van de bewerking door de machine of door de hand zal tot vormenschoonheid van een verschillende soort leiden. Dat een verantwoorde hedendaagse vormgeving nog niet onmiddellijk tot iedereen spreekt is aan een complex van motieven te wijten. De gewoonte is op dit stuk een sterke rem.

Ontwerp H. Bellmann (Zwitserland). Uit Bauen und Wohnen.

[p. 247]

Voor ons, Vlamingen,

Ontwerp Em. Veranneman. Foto Fr. Claes, Antwerpen.

komt daar nog iets bijzonders bij: we zijn zo gewoon naar het verleden te kijken, dat wij erbij vergeten dat het ook een kultuuropdracht is actief scheppend te zijn, in zaken als nijverheidskunst en architectuur, en dit in de geest van deze tijd. Een invloed die we verder niet mogen onderschatten is de nawerking van de bezettingsjaren. Hoe weinig onze mensen met de bezetter ook opgezet waren, toch hebben ze het folklorisme, het oppervlakkige regionalisme, waaraan de meesten in onze streken nog altijd gehecht zijn, voor een groot deel aan hem te danken.

Intussen blijkt van langs om meer dat, zo wat overal in de wereld, in een verwante geest, meubels en gebruiksvoorwerpen ontworpen worden, die treffen door hun frisse vormgeving, hun verzorgde techniek en hun zin voor doelmatigheid. Merkwaardig bijvoorbeeld zijn de zitmeubelen waar men de techniek van het gebogen en gelamelleerd hout voor de draagconstructie heeft gebruikt, (zitmeubelen zijn in alle periodes typische gevallen). Hier is men tot een zeer speciale en tijdseigen vormgeving gekomen: dit merkt men eerst goed wanneer men de zitmeubelen, die de Finse architect Aalto (zie de zetel op de foto) vóór ongeveer dertig jaar ontwierp, plaatst naast de stoelen die heden ten dage in Amerika en in Nederland gefabriceerd worden. Wellicht schrikken die vormen, in de aanvang sommigen af, omdat ze minder dan andere meubelen verwantschap vertonen met het gekende. Men mag evenwel niet vergeten dat de gebruikte techniek, plooien en lijmen van houtlamellen, iets zo totaal anders is dan werken in massief hout.

Dat de ontwikkeling van interieur en meubelkunst sterk afhankelijk is van de evolutie van de architectuur in het algemeen is zeker niet te ontgaan. Dat ook op dit terrein bij ons een en ander dient te veranderen, nog heel wat conventies en vooroordelen dienen opgeruimd, is een probleem waar in het bestek van dit artikel niet verder kan op ingegaan. Niettegenstaande alle hinderpalen geraakt in in ons land echter de nieuwe vormgeving ingeburgerd en het is wel hoopgevend wanneer we de rij van hierbij gepubliceerde afbeeldingen van uitheems werk kunnen afsluiten met de foto's van realisaties van een Westvlaams ontwerper.

Ir Archit. P. FELIX

Buitengewoon Docent aan de Universiteit te Leuven.

Ontwerp Em. Veranneman. Foto Roland d'Ursel, Brussel.