West-Vlaanderen. Jaargang 2

[p. 152]

Drie Rodenbachhulden

OP 28 Oktober 1956 zal het honderd jaar geleden zijn dat Albrecht Rodenbach te Roeselare geboren werd. Op zichzelf heeft het niets bijzonders te betekenen of nu iemand honderd ofwel honderd en vijf jaar geleden het levenslicht zag; wat belang heeft is of die boorling gedurende zijn traject door de wereld, zoals de staartsterren, 'n lichtstraat achter zich heeft laten schitteren waardoor hij zijn tijd in beroering bracht.

De Vlamingen en alle volkeren trouwens houden van huldigingen en vooral als het mensen betreft die al een tijdje dood zijn; die weerstaan gemakkelijker aan de geur van de wierook die voor hen gebrand wordt. Daar Rodenbach reeds lang sluimert onder zijn majestueus grafmonument waar een bronzen Leeuw de wake houdt, durven wij hopen dat al wie in Vlaanderen iets met de Vlaamse Beweging heeft te maken, eendrachtig en onbevooroordeeld zijn medewerking zal verlenen aan de herdenking van deze geniale Vlaamse Heer en Leider.

Het zal u wellicht van onzentwege vermetel toeschijnen dat wij niet op de gewone romantische wijze de figuur van Rodenbach belichten; laten wij maar dadelijk bekennen dat velen onder ons van Rodenbach bitter weinig afweten en het dus nuttig kan zijn de persoon van deze dichter eventjes uit het niet naar voor te roepen. Het is er ons enkel om te doen iets over de betekenis van Rodenbach te schrijven en aan te tonen hoe zijn tijdgenoten hem gewaardeerd hebben en gehuldigd, opdat wij in 1956 - zo er een herdenking komt - zouden weten waaraan ons te houden en te overwegen van welke aard deze herdenking zal dienen te zijn.

Wij schreven daar zoëven dat Rodenbach een Heer was, het was zelfs een zeer fijne Mijnheer. Voornaam en bescheiden, wars van gebrul en straatlawaai, reeds als student een vijand van bieravonden en braspartijen. Een jonge student die in Poësis een ruime wetenschap bezat der wapenuitrustingen, kledijen, zeden en gewoonten onzer middeleeuwse edellieden (zie zijn pentekeningen). Een hoogstudent die vloeiend Frans sprak en schreef, en boeken las in het Duits, Italiaans en Engels. Daar zat Hugo Verriest grotendeels voor tussen, maar nog meer de zuivere rastelg der Rodenbachs, een familie van schrijvers, dichters, schilders, musici, staatslieden, wier blazoen getooid was d'or à 2 faces d'azur.

Het was Ferdinand Rodenbach, een krijgsgeneesheer uit het Oostenrijkse leger, gehuwd met Johanna Vanden Bossche van Wacken, die zich in 1749 als Chirurg te Roeselare vestigde. Hij schreef verscheidene werken over geneeskunde. Zijn oudste zoon Pieter, eveneens chirurg, kocht en bewoonde het huis waarin later Albrecht Rodenbach zou geboren worden. Hij was Fransgezind en 'n vurig supporter van Napoleon. Onder zijn zeven kinderen studeerden er vier te Parijs, drie ervan vochten onder Napoleon, een vierde werd geopereerd door de lijfarts van Napoleon zelf. Alexander, de Blinde Rodenbach, wiens standbeeld te Rumbeke onthuld werd, was zijn broer.

Dezes zoon Jules huwde ‘Joufvrouw De La Houtre’ en uit deze echt werd Albrecht geboren.

De broer van Albrecht noemde Ferdinand, was schilder en tevens dichter. Diens zoon Werner is een begaafd musicus. De huidige tot in het buitenland zo vermaarde Brouwerij Rodenbach werd gesticht door de Gebroeders Rodenbach, waarvan één de Blinde Rodenbach was.

Daar het deel van deze schets beoogt een waardige Hulde in 't verschiet te stellen, zullen wij ons beperken tot een kort overzicht van de drie huldigingen die deze vierde voorafgingen en even aanstippen wat met het Rodenbachstandbeeld gebeurde sinds het werd ingehuldigd.

*

[p. 153]

De eerste herdenking ging door op 2 September

De Rodenbachhulde van 1909

1888, toen het Praalgraf werd opgericht. Met muziekkorpsen trok een grootse stoet door de stede; praalwagens beeldden de Brugse Metten, Fierheid en vele andere strijdgedichten van Rodenbach uit. De dag werd ingezet met een rouwmis, gevolgd door een optocht naar het Praalgraf. De Stad Roeselare trok op de begroting een aanzienlijk bedrag uit om allerhande feestelijkheden te financieren. Een Inschrijvingslijst voor het Praalgraf werd geopend waarin wij o.a. voor een toen vrij aanzienlijk bedrag zien inschrijven: Graaf de Montblanc, Graaf de Jonghe d'Ardoye, Alberdinck Thym, Prof. Verriest, E.H. Deken Loys, Dr Van Oye en andere vooraanstaanden uit de Vlaamse Beweging.

In verband met deze eerste hulde schreef de toenmalige kronijkschrijver: In 1888 krioelde het drie dagen lang te Roeselare van opgetogen bewonderaars, 8000 vreemdelingen kwamen hier te statie aan, het hoogste getal dat te Roeselare ooit bereikt werd.

De tweede hulde, bij gelegenheid van de oprichting van het Rodenbachmonument in 1909, was werkelijk zeer groots opgezet. Het feestprogramma strekte zich uit over drie dagen. In het Hoofdbestuur zetelden: Hugo en Prof. Gust. Verriest, Dr Em. Lauwers, Apotheker Grymonprez, Notaris H. Persijn, Dr Speleers, Dr Bruwier, Dr Delbeke, Dr Laporta, Pol De Mont, Dr M. Sabbe, Dr Van Puyvelde, Dr Doussy, A. Carlier en L. Masselis. Voeg daarbij het Stadsbestuur en de Redactie van het ter dezer gelegenheid uitgegeven Rodenbach's Blad, dat twaalf maal verscheen; benevens de Heren van het Bestuur kunnen wij volgende medewerkers van dit blad citeren: Caesar Gezelle, Dr van Oye, Dr K. de Gheldere, O.K. Delaey, Prof. Vercouillie, Prof. Vliebergh, Aloys Walgraeve, Dr Muls, August Van Cauwelaert, August Vermeylen, enz. Als wij de namen van al deze Vlaamse sterren uit dien tijd even doorlopen, dan moeten wij toch toegeven dat het comité 'n werkelijke algemene Vlaamse élite vertegenwoordigde. Dat de grote stuwkracht voor deze feesten uitging van buitenstaanders en niet al te zeer vanwege de Roeselarenaars zelf, kunnen wij gissen uit deze lakonische alinea in 't Rodenbachs blad Roeselave is koel van aard en ontvlamt niet licht. Wij vrezen dat het nog zo zal zijn.

De eerste dag 21 Oogst ging een liederenavond door met begeleiding van Jules Clais en met medewerking van Mej. Seroen, soprano van de Muntschouwburg te Brussel, Mej. Raphaele Rodhain, Mezzo-alto van het Groot Theater te Bordeaux en de Heer Oct. Dua tenor van de Munt. Diezelfde avond speelde het Stadsmuziek op de grote markt.

De tweede dag ging, onder Voorzitterschap van de Heer Gouverneur Baron A. Ruzette, een litteraire séance door, waar redevoeringen werden gehouden door Dr Hugo Verriest, Prof. Frans Van Cauwelaert, Prof. Vermeylen en Prof. Van Puyvelde.

Na een schitterende Lunch trokken de feestvierenden naar het Rodenbachstandbeeld om het te onthullen. Voor het eerst werd de Blauwvoetcantate van August De Boeck uitgevoerd en dan nog wel door 900 man, begeleid door de Koninklijke Stadsharmonie. Te drie uur defileerde de geschiedkundige stoet. Vijftien praalwagens rolden door de straten en vertoonden episoden uit het werk van onze grote dichter.

's Avonds, zoals het echte Vlamingen past, ging een kloek feestmaal door in de Stadsfeestzaal en speelde de Harmonie op de markt. Toen het duister werd, was heel de stad als in 'n sprookje hel verlicht. Gedurende de nacht trok een grote menigte, in stoet, met brandende fakkels, toortsen en transparents, speciaal door kunstschilders vervaardigd, door de Roeselaarse straten. Traditiegetrouw eindigde deze feestelijke dag met paffers en vuurgensters die hoog in de lucht uiteenspatten. Uit alle hoeken van het land waren de speciale treinen die dag ons benijdenswaardig station binnengerold. Vergeef ons deze zakelijke opsomming, waarde lezers, doch een volledig beeld van deze hulde kan ons slechts aansporen om zeer zakelijk 'n vierde hulde op touw te zetten.

De derde dag van deze romantische gebeurtenis hielden de studenten hun Landdag en werd een steen ingehuldigd in de gevel van het geboortehuis van Rodenbach. 's Avonds kwam

De familie Rodenbach aan de voet van het monument

[p. 154]

Snijssens-wagen in de stoet van 1909.

Filippine van Vlaanderen (zonder vrouwenrollen!!!) op de planken en speelde de Harmonie, die onvermoeibaar scheen, lustige deuntjes voor het wandelende publiek op de markt. De Zondag nadien werd 'n punt achter al dit feesten geplaatst met 'n voorname muzikale exhibitie in de Stadsfeestzaal.

Gedurende de feesten werden zes taferelen, door Joë English ontworpen, in postkaartformaat aan de bezoekers verkocht, terwijl op het Stadhuis de Heer Loosvelt de handen vol had met het herbergen van de duizenden betogers in de hotels en bij privaatpersonen. De ganse Pers loofde dit welgeslaagde Vlaamse triduum, zelfs Nieuwe Rotterdamse Courant, Telegraaf en Centrum wijdden artikels aan deze gebeurtenis.

*

De derde hulde ging door op 13 en 14 September 1919. Wederom met hetzelfde animo, stoeten, en daverende speeches en wel door Cyriel Verschaeve, Dr Borgignon, Frans Van Cauwelaert, E.P. Linnebank en Callewaert, Dr Vandeperre, Dr Degruyter en H. Hans. De aanleiding hiertoe was de terugkeer van het Rodenbach-standbeeld te Roeselare.

Het Rodenbachstandbeeld zelf was opgericht geworden vlak vóór de slanke Sint Amandustoren midden de De Coninckplaats. Dit bronzen beeld is het werk van Jules Lagae, prijs van Rome en stadsgenoot van de Dichter. Rodenbach staat er precies als een speerwerper die zijn loop zal nemen: met de ene vuist 'n dichtbundel tegen de schouder drukkend en met de andere een vogel in de lucht werpend. Of het nu werkelijk een Blauwvoet is, betwijfelen wij enigszins; ons schijnt het eerder een zeemeeuw toe; een Blauwvoet immers is een soort zeearend en biedt geen gelijkenis met de meeuw, slechts bij grote stormen en orkanen komt hij even boven het strand scheren. Het was Dr Lauwers, een vriend van Rodenbach, die, voor een tekening van Albrecht, een andere in ruil gaf, waarop een Blauwvoet stond afgebeeld. Later schreef Dr Lauwers:

‘Mijn gedacht was enen Blauwvoet te tekenen voor Rodenbach, die toen ter tijd zijnen machtigen vlucht aanzette als volksgeleider en als dramadichter’.

Zo werd de Blauwvoet het symbool van onze Vlaamse Beweging. Of het Roeselaarse volkje en de talrijke ‘zwijnemarchands’ die er iedere Dinsdag (zoals de dichter van Diekertje Diekema zou schrijven) met hun ‘duizende tierende en gierende zwijnen het tierende Roeselare doen gieren’ en heel de dichterlijke ambiance van Rodenbach overhoop zetten, iets snappen van wat die man met die meeuw te beduiden heeft, menen wij wel niet. De duivenliefhebbers noemen hem de Patroon van de Duivemelkers en ‘the man in the street’ zegt dat hij zijn hand uitsteekt om te voelen of het zal regenen.

Het standbeeld troonde er nog geen acht jaar of de wereldoorlog brak los. Kanonnen bulderden om en in de stede en huizen rammelden en stuikten ineen. De Roeselaarse Magistratuur borg haar schatten in allerijl in het dek van een beurtschip dat in de haven lag en bad de Ortskommandant Von Vahl om toelating, of ze deze te Gent mochten in veiligheid brengen.

De Ortskommandant verwonderde er zich over dat het standbeeld van Rodenbach de Magistraat zo weinig scheen te interesseren en gaf toelating mits de uitdrukkelijke voorwaarde dat Rodenbach de reis zou mede maken, wat dan ook gebeurde. Het toeval wilde dat op de boeg van het schip de vlammende naam Jan Breydel prijkte. Het was dus onze oude Jan Breydel die zijn trouwe vriend en bewonderaar naar Gent vergezelde.

Wanneer het beeld ter Universiteit belandde, schreef de toenmalige Rector van deze pas vervlaamste Hogeschool naar

De terugkeer van het standbeeld van Rodenbach in 1919

[p. 155]

de Ortskommandant van Roeselare en vroeg of het niet mogelijk zou zijn eveneens het voetstuk van het monument naar Gent te sturen, ten einde aldaar het beeld in het Universiteitsdomein een plaats te geven. Deze bede vond bij onze gemeentenaren geen gehoor en stuitte op een flinke Russische ‘Njet’. Toen kwamen de Duitsers van het bouwbureau, braken het voetstuk af en zonden het naar Gent.

Bij de bevrijding verzochten de Gentenaren het magistraat van Roeselare hunne Poeët zo spoedig mogelijk te willen naar huis halen; zo niet zouden ze hem op de kosten van Roeselare zelf wegvoeren. Hoe onze stede zich om het geval heeft ingelaten getuigt wat volgt. Aan de Rector liet men weten dat ‘zij’ het standbeeld daar niet geplaatst hadden en dat de Rector het beeld mocht terugzenden naar het magazijn waar vandaan hij het had gehaald. Enkele tijd nadien ontving de Stad een rekening ten bedrage van 730 fr. voor het wegvoeren van het beeld naar de Plateaustraat, waar het tegen betaling van gezegde kosten kon terug verkregen werden. Dat was nogal kras en ons Magistraat diende een klacht in bij de Minister van Wetenschappen en Kunsten. De Minister die een verstandig man bleek te zijn, schoof de kosten op de rug van de Staat en het monument moest zo spoedig mogelijk op zijn vroegere grond terug geplaatst worden.

Op 13 Oogst 1919 togen dan de jongstudenten uit Roeselare per camion naar Gent. Het waren de nu nog in bloeiende gezondheid levende E.H. Jozef Lobel, E.P. Michiel Denijs (zoon van Achiel), E.H. Fr. Denijs (zoon Denijs Coussement), E.P. Coussee der Witte Paters en Michiel Grymonprez. Ze kwamen met hunnen dichter zegevierend terug en zwaaiden met 'n brede Leeuwenvlag. 't Allenkante rolden de studenten per fiets de baan Gent-Roeselare op. Waar de

De verheerlijking van Rodenbach (uit de stoet die in 1919 door het geteisterde Roeselare trok)

camion voorbijbromde weerklonk de oude strijdreep: ‘Vliegt de Blauw voet, Storm op zee’. De derde hulde waarover hierboven sprake stond dan ook in het teken van deze blijde terugtocht.

Mochten de grote Vlaamse Kultuurorganismen, de Artisten-Vereniging van West-Vlaanderen inzender, van nu af de handen bijeen leggen om van de vierde hulde werkelijk iets buitengewoons te maken.

WILLEM DE HAZELT

Rodenbachhulde 1919. Eerste rij links: Karel Grymonprez, Notaris Persijn, Dr. Vandenbulcke, Ernest Claes, Stijn Streuvels. - Eerste rij rechts: Toussaint van Boulaere, Ing. Standaert, Henri Baels, E.H.R. Desmet. - Middenrij: Dries Devos, Cyriel Verschaeve, Victor Delille, Frans Van Cauwelaert, Hugo Verriest, Jules Lagae. - Boven: Alfons Van Coillie, H. Borginon, Gust. Sap, Dr. H. Vande Perre, Deken Desaegher, Burgemeester Jan Mahieu, Achiel Denijs, A. Hans.