West-Vlaanderen. Jaargang 1

[p. 168]

De moderne richting in de schilderkunst te Brugge

MEN stelt vast dat de laatste decennia enkele schilders in het Brugse gebracht hebben, die de moderne richting ingeslagen zijn. Wij beperken ons hier tot het werk van de meest bekenden onder hen nl. Rik Slabbinck en Luc Peire, en de reeds oudere Wolvens.

Henri-Victor Wolvens heeft het ongeluk gehad te oud te zijn om zich nog één te voelen met de zienswijze der actueel vigerende generatie en hij was ook te jong om zich bij de grote expressionisten te scharen toen deze de scepter zwaaiden. Zo is hij een outsider geworden met zeer veel schildergaven, maar misschien zonder genoegzaam de diepe

Luc Peire, De familie Godderis.

klank die we steeds aantreffen bij de genialen, die de kunst verjongen en haar nieuwe aspecten bijbrengen. Indien wij Van Gogh een ogenblik uit de kunstgeschiedenis konden wegdenken dan zou Wolvens een zeer origineel schilder zijn, zonder toch Van Gogh te evenaren. Maar historische omstandigheden laten zich niet wegcijferen! Overigens is het wellicht logischer te schrijven dat Wolvens zonder Van Gogh wellicht ondenkbaar is. Dit is niet pejoratief bedoeld; de stelling van Malraux als zou de visie van de kunstenaar gevormd worden door zijn emoties (pro of contra) ten overstaan van de hem gekende wereld der kunstwerken, is waarschijnlijk de juiste. Het werk van Wolvens: beeld U een Van Gogh in met een minder ziedend temperament, die in plaats van te Arles zijn schildersezel aan de Noordzee is komen planten; de toepassing van de verf, de veelal verwaarloosde samenstelling, zelfs de keuze der onderwerpen lopen bij Wolvens dikwijls parallel met Van Gogh. Dit betekent niet dat de doeken van Wolvens minderwaardig zijn. Integendeel misschien. Iemand die de geest van een soort werk als dat van Van Gogh weet te benaderen en waarvan de persoonlijkheid affiniteiten vertoont met die van Van Gogh is zeker het aanschouwen overwaard. Is ook Anton Van Dyck geen groot schilder geweest spijts zijn verhouding tot Rubens? Net als bij Van Dyck t.o.v. Rubens vindt men in het werk van Wolvens ook niet de drift waarmede de werken van zijn beroemde voorganger geborsteld werden. Van Dyck heeft zich een plaats weten te verwerven in de toenmalige kunstwereld; in een cultuur die over haar hoogtepunt heen was en tussen een grote groep epigonen kon hij alleen de weg bewandelen die Rubens gebaand had. Het werk van Wolvens dreigt integendeel verloren te gaan in het gewoel der kenteringen en tussen de dag aan dag tegen elkaar aanbotsende en elkaar opvolgende kunststromingen, die de aandacht opslorpen.

Van Luc Peire werd tot voor een vijftal jaren gevreesd dat hij als zovelen zou verdwijnen in het gewoel en bedolven worden onder de uiteraard meer opdringerige ‘peintres d'avantgarde’, waartussen hij door zijn lidmaatschap bij de Jeune Peinture Belge

[p. 169]

Rik Slabbinck, Portret van Stijn Streuvels.

Rik Slabbinck, Het Kruikje.

René Vandenberghe, Zelfportret.

Gilbert Swimberghe, Stilleven met cactus.

[p. 170]

Rik Slabbinck, Zomer in de Polder. Stadsmuseum, Brugge.

verzeild was geraakt en waar hij, gezien zijn stiller en eerlijker temperament, niet op de voorgrond kon treden. Het ‘intimisme’ dat destijds door Haesaerts uit de grond werd gestampt, had in Luc Peire een dankbare volgeling gevonden, die zich graag vermeide in ‘Spielereien’, waarin interesse voor picturaal-atmosferische interpretaties groter aandeel hadden dan het essentieel-plastische. Mede door aanduidingen van anderen is Luc Peire zich het verkeerde hiervan bewust geworden; getuige daarvan zijn bruusk uittreden, samen met Slabbinck, uit de J.P.B. waar zij zich niet meer op hun plaats voelden. Wij menen dat Peire toen een soort louteringsproces aanving, dat sedert ongetwijfeld zijn vruchten heeft afgeworpen. Meer en meer zagen wij zijn aandacht gaan naar de stevige uitbouw van het doek en de zuivere kleurbetrachting. Hij had ook de moed zich los te werken uit het pittoreske dat hem omringde en uiteraard boeide, door op reis te gaan naar Spanje en Marocco. De van daar medegebrachte werken, die wij voor twee jaar zagen, getuigden van een steeds duidelijker besef der innerlijke waarden en een beheerst gebruik van zijn talent. Het meest besproken werk uit deze tijd is ongetwijfeld De blinden geweest, een Marokkaans werk, sterk ontroerend, geschilderd met een opvallend evenwichtige verhouding van vorm tot inhoud, met een pregnante zekerheid, die de zeker aanwezige klasse van zijn talent verraadt. De factuur herinnert aan de grote werken uit Evenepoels' Marokkaanse tijd. Voor het ogenblik zwerft Peire ergens in Belgisch Congo en we zijn overtuigd dat hij er een nieuwe bevestiging bereidt van een traag maar zeker uitgroeiende persoonlijkheid. De laatste, maar zeker niet de minste, waaraan men niet onbedacht voorbij mag gaan, is zijn vriend Rik Slabbinck. Evenals Peire heeft ook hij nooit tot -de echte avant-garde behoort, al maakte hij met hem deel uit van de i J.P.B. en al draagt zijn werk een aktuele stempel, zelfs naar het abstracte toe soms, alhoewel steeds figuratief. Dit is niet zo vreemd

Rik Slabbinck.

als het voor een oppervlakkig lezer mag klinken. Ieder kunstwerk, deze naam waardig, kan men aldus bestempelen: niet om het abstracte zelf, maar omdat de principiele conceptie van een kunstwerk verbonden is aan de constructie ervan en aldus abstractie maakt van het object als kenbare vorm ten voordele van het object als bestanddeel van het plastisch complex. Bij Slabbinck lijkt het of dit beginsel tot een systeem geworden is. Toch blijft zijn werk steeds picturaal en getuigt het van een aangeboren zin voor kleurverhouding, zelfs in de ogenschijnlijk ver doorgedreven contrasten. Wat de abstractie bij Slabbinck misschien te zeer op de voorgrond doet treden is wellicht een zekere levensbeperktheid - indien dit woord niet te streng is - ook in de vorm. Daarmede spreken wij Cézanne niet tegen, die aan een doek met een eenvoudige groep appelen even veel plastische waarde hechtte als aan een goed portret. Inderdaad, zoals Malraux het zegt: ‘S'il est fort vrai que le portrait d'un capitaine n'est pas supérieur à celui d'un lieutenant, il n'est pas moins vrai que Rembrandt peint son boeuf écorché comme il peint Homère...’ Ons bezwaar ligt dus niet in de keuze der onderwerpen, maar wel in Slabbinck's klaarblijkelijke apathie tegenover het probleem der transfiguratie in de plastische orde: Slabbinck tekent de omtrek van een figuur of van een kruik en stopt het geheel dicht met kleur. Dit is niet per se slecht; het kan gebeuren dat een bepaald werk zo moet geschilderd worden maar het mag zo niet zijn voor het gehele oeuvre van een kunstenaar. Slabbinck's wijze van schilderen is een prijzenswaardige verworvenheid, het resultaat van een jarenlange ontwikkeling, maar zij mag de ziel van het kunstwerk niet bedelven. Sommigen hebben het ten gunste van Slabbinck geinterpreteerd, in deze zin nl. dat zijn streven naar abstractie meer gelouterd is en ook minder gemoduleerd dan bij de Franse fauvisten: wat een vernieuwing betekent. Een feit is in elk geval dat wij in Slabbinck een der markantste figuren hebben in de rei der jonge Vlaamse schilders; hij staat nu zo ver dat hij onverstoorbaar en bezadigd stelling neemt aan de goede kant.

MARCEL NOTEBAERT