West-Vlaanderen. Jaargang 1

[p. 107]

Guldensporenherdenking

Praalstoet: Ridder van Kortrijk (ontwerp Jos Speybrouck)

Kortrijk bouwt... en viert

Vernieling en heropstanding

OP enkele weken na, zijn acht jaar voorbij sedert de gruwelijke teistering welke de oorlog over Kortrijk heeft doen neerstorten. Talrijke burgers hebben het kostbare leven verloren; aan de private goederen werd overweldigende schade toegebracht: bescheiden woningen, herenhuizen, handels- en bedrijfsgebouwen werden vernietigd met hun kostbare inhoud, hun voorraden, vrucht van zeer dikwijls jarenlange en harde arbeid. Kunstwerken van hoge waarde toebehorend aan private collecties werden vernietigd; aan het kunst- en cultuurpatrimonium van de Stad werden ongemeen zware slagen toegebracht: de Berg van Barmhartigheid (geclasseerd monument) vernietigd; het Gerechtshof en het Postgebouw, vernietigd; de Kapel van het Magdalenakerkhof (gecl.) vernietigd; het Museum zwaar beschadigd; de kleine Halletoren (gecl.) beschadigd; de Grote Halle (gecl.) met kostbare verzamelingen vernietigd; de Broelbrug (gecl.) opgeblazen; de St Michielskerk (gecl.) uitgebrand; de O.L. Vrouwkerk (gecl.) zeer zwaar beschadigd.

Tegenover de uitgestrektheid van de ruines scheen iedere poging tot wederopbouw nietig en tot onvruchtbaarheid gedoemd; met bewonderenswaardige energie werd echter de wederopbouw in alle sectoren aangevat, eerst en vooral in den sociaal-economische sector: wegennet, huisvesting, bedrijfsgebouwen, handelshuizen. Alle voorhanden krachten werden hier samengebundeld: zo werd in een minimum van tijd de wegenis met haar ondergrondse toebehoorten hersteld. Uiterst belangrijke bruggen voor het nationaal en internationaal verkeer: spoorwegbruggen, bruggen over de Leiearmen, bruggen over het kanaal Leie-Schelde werden terug opgebouwd, breder en beter aangepast aan de stijgende verkeersdrukte: altijd met een prijzenswaardige poging kunstwerken te bouwen, die het oog aangenaam aandoen door het aangewende materiaal, het spel van lijnen, kleur, licht en schaduw.

Op het gebied der huisvesting bleek de toestand catastrofaal; meer dan 16 t.h. van het bezit aan woongebouwen was verloren en ongeveer 3000 woningen zo sterk beschadigd dat mag aangenomen worden dat een derde van de bevolking, alhoewel teruggevallen van 42.000 tot 39.800, van normale huisvesting was beroofd...! Primum vivere...! Met het lenigen van den woningnood mocht niet geaarzeld worden en zeker niet gewacht totdat de stedebouwkundige studie zo ver zou gevorderd zijn dat de wederopbouw van ieder verdwenen pand volledig kon verantwoord worden wat betreft inplanting, bestemming, materialen, afmetingen en verhoudingen tot het straatbeeld. De methode die erin bestaat de wederopbouw uit alle macht te remmen tot elke stedebouwkundige studie in alle bizonderheden is ontworpen en goedgekeurd kon hier niet aangewend worden; wederopbouw en stedebouwkundige studie moest

Beeld van Onze Lieve Vrouw van Groeninghe

hier tegelijk worden aangevat; op stedebouwkundig gebied is de uitslag niet altijd schitterend. Niettegenstaande deze schaduwzijde, mag Kortrijk fier gaan niet alleen op een zeer snelle leniging van de woningnood maar op de verwezenlijking van enkele goedgelukte stedebouwkundige ‘ensembles’ die beloven voor de toekomst,, een toekomst waarin rustiger zal

[p. 108]

Praalstoet: Intocht van Philips de Schone (ontwerp Jos Speybrouck)

kunnen ‘samen’ gewerkt worden, dan het het geval was in de pas vervlogen jaren waar het bezit van een dak boven het hoofd zeer dikwijls stoffelijke en zedelijke verheffing van het gezin bleek te zijn.

Hulde dient gebracht aan het werk geleverd door de Stedelijke Commissie voor Stedeschoon, door het Ministerie van Openbare Werken (Hoofdbestuur van Stedebouw, Dienst der Wegen, Dienst der Waterwegen, Dienst der Rijksgebouwen) aan het Ministerie van Verkeerswezen, aan het Ministerie van Volksgezondheid en het Gezin, aan de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen, aan de Commissie voor Monumenten en Landschappen, aan het Provinciaal Bestuur, aan het Stadsbestuur voor de bereikte resultaten in de wederopbouw, in de voorbereiding van de verdere stedebouwkundige ontwikkeling. In veel gevallen werd hier ploegwerk geleverd van het beste gehalte: Spoorwegbrug Zandstraat, nieuwe wijk Koningin Astridlaan, herstel O.L. Vrouwkerk, wederopbouw St Michielskerk, nieuwe bruggen, nieuwe wijk Kapel ter bedehof, nieuwe wijk St Elisabeth, nieuwe St Elisabethskerk, nieuwe wijk Goedendaglaan-Vredelaan, het Gerechtshof, het Stationsgebouw, Kortrijk-Haven, de nieuwe zwemkom, het nieuw Slachthuis, de nieuwe telefooncentrale, nieuwe scholen en kloosters, klinieken...

Nog zeer veel blijft uit te voeren waarvan de ontwerpen zijn opgemaakt en minder wachten op goedkeuring dan wel op het samenbrengen van de financiële middelen nodig om de uitvoering te beginnen en tot een veilig einde te brengen.

De Guldensporenherdenking

Twee jaar geleden was het reeds aan te voelen dat in alle sectoren, zelfs binnen de huisvestingsector, grote vooruitgang zou worden geboekt en dat met recht mocht gedacht worden aan een grootse culturele prestatie in het kader van het herrijzend cultuurpatrimonium en het herrijzend particulier bezit. De 650^ste verjaardag van de Slag der Gulden Sporen was hiervoor een ‘Koninklijke’ aanleiding; terwijl geschiedkundigen zich in noeste arbeid en veelzijdige studie voorbereiden tot de publicatie van de uiterst belangwekkende werken, die zoëven over de Slag der Gulden Sporen zijn verschenen, ging het Stadsbestuur over tot consultatie van talrijke personaliteiten over de wijze waarop de herdenking het best kunst en opvoeding zou dienen en door kunst en opvoeding zou gediend worden.

Uit de gehouden raadpleging, is dan de trits gegroeid welke zo intiem verband houdt met de diepste bronnen waaraan ons volksgemoed zich wenst te laven: de Kroning op de Groeningekouter, van het wonderschoon genadebeeldje van O.L. Vrouw van Groeninge, waaraan Z.E.P. De Clippele S.J. een zeer waardevolle monografie heeft gewijd, de Praalstoet ontworpen en ten voeten uit getekend door Meester Jos Speybrouck, het Guldensporenspel waarvan de schepping de intieme medewerking verraadt van letterkundige Willem Putman, toondichter Prosper Van Eeckhautte, kunstschilder Marcel Notebaert en regisseur Antoon Vander Plaetse.

Praalstoet: Wagenmaketten (Jos Speybrouck)

[p. 109]

Praalstoet: Wagen van de Brugse Metten (ontwerp Jos Speybrouck)

De stoet vlerkt met forse wiekslag hoog boven het gevolg van folklorisch getinte groepen: hij is terzelvertijd historisch verantwoord in zijn opzet, in zijn details, heerlijk van tekening en kleur, één en afgewisseld, ingetogen en dynamisch, machtig en lyrisch, mijmerend en welsprekend, zangerig en ook rumoerig; met één woord een trouw maar kunstrijk beeld van het bewogen leven rond de wende van de 13^de naar de 14^de eeuw in het Graafschap Vlaanderen. Hij is een plastische ode aan Vlaanderen's heerlijkheid; een didactische meesterlijke beschrijving van de tegenstelling tussen het Hof van Frankrijk, dat hoogmoedig strikken spant, en de eerlijke Gwijde, Graaf van Vlaanderen, en het Vlaamse volk; een rumoerig en volks beeld van de Brugse Metten; een dramatische voorstelling van het Vlaamse volksleger op weg om de Franse inval te stuiten en te vernietigen; een aangrijpende hulde aan het genadebeeldje van O.L. Vrouw van Groeninge en aan de krijgslieden die, na de overwinning, gulden sporen aanbrengen in de O.L. Vrouwkerk.

Wie de originele tekeningen zag van Meester Speybrouck, en de costumes uitgevoerd door het huis Maes (Tielt) verheugt zich reeds vooraf, bij het heerlijk genot dat aan duizende en duizende toeschouwers zal geboden worden, wanneer de Praalstoet zal schitteren in de Julizon, rijk aan kleur, rijk aan culturele betekenis, rijk aan lessen in schoonheid en geschiedkundige grootheid...

*

Het Guldensporenspel grijpt naar het diepste van het gemoed; onder de wisselende gloed van veel lichtbronnen wordt hier door podium en spelers, door gebaren, gestalte en kleur, door gesproken woord, dans, muziek en koren een sfeer geschapen waarin de toeschouwer beurtelings medegevoerd wordt in de prangende benauwdheid van desolatie, in oplaaiende verwoede maar beheerste opstand, in dolle vreugde om de overwinning, getemperd en gelouterd door een machtig aangrijpend dankgebed...

Scherp belichte hoofdfiguren beheersen het spel der massa: Manten en Kalle, vertolkers van het volksgemoed, de Chatillon, zinnebeeld van een ridderschap waarvan de wapens door het Volk uit de handen geslagen worden, de Coninck, symbool van het Volk dat in eigen waarde de kracht put om over eigen toekomst door eigen werk en, als het moet, door strijd op leven en dood zelfs tegen een oppermachtige vijand te beslissen.

Het podium dat door zijn inplanting in de zuidoostelijke hoek van de Markt als het ware één is met de afwisselend verlichte St Maartenstoren werd door kunstschilder Notebaert ontworpen in nauw aanvoelen met de regie-eisen van A. Van der Plaetse; het getuigt van een indrukwekkende visie in de bonte en dynamische gegevens van Putman.

De toondichter Prosper Van Eeckhautte onderlijnt of liever omhult het massaspel in een zee van klanken: mystisch meditatief, of treurend, of tragisch, of exul-

Praalstoed: Wagenmaketten (Jos Speybrouck)

[p. 110]

Podium van Guldensporenspel (ontwerp Notebaert)

terend van inwendige vreugde of uitwendige blijdschap; de bezieling die uitgaat van de koren, van de dansmotieven, van de majesteit van de apotheose, menige bladzijde uit de partituur zal door haar coloriet, haar zangerigheid, haar innigheid, haar warm en intens leven ten diepste de gemoederen ontroeren.

Aan de perfecte vertolking van het Guldensporenspel werd door de regie, door de spelers, door de technici van licht en klank meer dan verfijnde zorg besteed; liefde voor een groots kunstgewrocht dat veredelend op het Volk moet inwerken.

*

Sinds de sombere vernielingsorkanen van 1944, is Kortrijk één werf geworden waarin duizende en nog duizende hebben medegewerkt aan de wederopbouw; de viering van de 650^ste verjaardag van de Slag der Gulden Sporen is de eerste ‘pauze’ die de bouwers zich gunnen...

Deze heerlijke pauze weze een akte van liefde tot de Vadergrond, een akte van bewondering voor de Vrijheidshelden die hem verdedigden, een akte van hoop en volharding in de sociale, culturele en politieke roeping van ons eigen Volk, een aansporing tot nieuw en geestdriftig werk Land en Vorst en de Gemeenschap ten bate...

IR.J.M.L. DEMEYERE

Kostumes voor de Praalstoet opgesteld in de Trouwzaal van het Stadhuis te Kortrijk.