Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. 329]

De dood van Rupert Brooke

Hij was 28 jaar.

Maar stelt u het landschap voor. Het eiland Skyros in de Aegeïsche Zee. Het eiland waar Theseus werd begraven. Een eiland van wit-marmer, omringd door groen-blauw water, beplant met vuurroode bloemen, bewoond door arme visschers en overdekt met een diep-blauwen hemel.

Het was oorlog. Britsche en Fransche oorlogsschepen lagen voor het anker. Aan boord, een schat jonge harten bezield met een woeste lust tot eerlijk strijden. Onder de Engelschen waren lords en kunstenaars. Hij was dichter, Hij noemde zich Rupert Brooke. Hij behoorde tot het Anson Battalion van de Royal Naval Division, dat voor de Dardanellen bestemd was.

Hij was een ideaal-schoon man. Slank en fijn. Sterk en vlug. Zijn bewegingen waren even natuurlijk. Hij sprak zacht en minzaam en een zoete glimlach lag over zijn roode en smalle lippen, in het wijd-open gelaat. De haren waren dun en lang. Zij golfden langsheen zijn slapen - warm aristocratisch. Hij bekoorde - en met een aardige blijmoedigheid, met een verbluffende geestigheid kon hij lang over natuurpracht en poëzie praten.

Poëzie. Hij was dichter. Eens had hij gezegd: ‘There are only three things in the world, one is to read poetry, another is to write poetry and the best of all is to live poetry’. Als een dichter te leven. Had hij het tot dan toe gedaan? Misschien. Hij had toch de gelegenheid gehad een wonderbaren levensdroom door te leven. Hij was een voornaam student geweest. Hij was - in den schoot van het streng-conservatieve Engeland, tijdens zijn verblijf in King's te Cambridge - een socialist geweest. Niet een socialist die tot een syndikaat behoorde en enkel aan stoffelijke belangen dacht, maar een ‘Fabian’ redenaar, een edel jongman, een voorvechter voor maatschappelijke gelijkheid en, ten slotte,

[p. 330]

zuiver christelijke menschelijkheid. Hij had Parijs en München gezien. Hij had in Florence rondgedoold. Hij had musea doorloopen en was uren lang in bewondering voor eeuwen-oude Europeesche schoonheid blijven staan. Hij had gedicht. Hij had zijn Britsche, traditioneele kultuur in scherp herziene, en soms tienmaal herschreven gedichten uitgedrukt. Hij was op zoek naar nieuwheid geweest. Hij was naar het brutaal-nieuwe Westen gedreven geworden. Hij had Amerika gevoeld - en veracht. Hij had maanden lang, als Gauguin, als R. Stevenson, in de purpere en bedwelmende schoonheid van Honolulu, Fiji, Samoa en Tahiti doorgebracht. Hij had tropische, koortsige, hel-verlichte en zwoele nachten gekend, vol dansen van menschen, wild en schuw, rauw en goddeloos, die als goden en godinnen aan den dans verslaafd, zacht en mysterievol zich geheel aan liefde en natuur gaven. Hij had vrienden gehad - meisjes en jongens - die hem als den besten aanschouwden. Hij, de vredelievende dichter, de minnaar van bloemen en vrouwenzielen, de hartstochtelijke begeerer van God, hij voerde oorlog. Hij had niet nagedacht. De inval van de Duitschers in België moest gewroken. Zijn Engelsch bloed was in opstand gekomen. Hij had vrijwillig dienst in de Marine genomen, tegelijker tijd met vrienden, toonkunstenaars, wijsgeeren, aristocraten. En zijn oorlogsleven zelf was mooi geweest. Hij werd niet, van den eersten dag af, gedoemd in 't slijk te blijven staan en daar stilzwijgend en langzaam te rotten. Hij mocht de wereldlucht inademen. Hij was te Antwerpen geweest, tijdens de beschieting. Hij had, met zijn marinesoldaten op de Groote Markt te Mortsel gerust. Hij was door de Vlaamsche velden gevlucht, voor de grijze, stormachtige Duitsche overmacht. Hij was in Malta en Mudros geweest. Hij had Egypte doorkruisd - en nu, aan boord van de ‘Grantully Castle’, verwachtte hij den Turk.

Hij dacht aan zijn moeder. Hij dacht aan Rugby, zijn geboorteplaats, en aan Granchester:

Just now the lilac is in bloom,
All before my little room;
And in my flower-beds, I think,
Smile the carnation and the pink;
And down the borders, well I know,
The poppy and the pansy blow...

[p. 331]

Hij dacht aan zichzelf. Hij had reeds de dood rond hem zien maaien. Jonge, bleeke, zwakke menschen had hij zien neerploffen. Bloed had voor zijn oogen gestroomd. Maar hij was dichter. Hij voelde geen vrees. Voor hem was de dood geen einde. Hij had volkomen levenszekerheid - in het erkentelijk geheugen van zijn volk. Pas enkele dagen te voren, had hij die zekerheid bepaald: ‘Dear’, had hij uitgeroepen,

Dear! of all happy in the hour, most blest

He who had found our hid security,

Assured in the dark tides of the world at rest,

And heard our word, ‘Who is so safe as we?’

We have found safety with all things undying,

The winds, and morning, tears of men and mirth,

The deep night, and birds singing, and clouds flying,

And sleep, and freedom, and the autumnal earth.

We have built a house that is not for Time's throwing.

We have gained a peace unshaken by pain for ever.

War knows no power. Safe shall he my going,

Secretly armed against all death's endeavour;

Safe though all safety's lost; safe where men fall;

And if these poor limbs die, safest of all.

Maar onder die zekerheid gloeide angst. De dichter wist wat moest gebeuren. Hij had reeds dikwijls het voorgevoel van den dood gehad, en zijn blik in de toekomst was juist. Hij was bereid.

Drie dagen na de aankomst van het troepentransport in Skyros, op 20 April 1915, nam hij deel aan een ‘Divisional Field-day’. Hij scheen goed gezond. 's Avonds, nochtans, na het diner, voelde hij zich zeer vermoeid. Hij ging te bed. 's Anderendaags bleef hij rusten. Hij kloeg van pijn in rug en hoofd. Zijn lippen waren gezwollen. Plots steeg de temperatuur. De koorts was hevig. De dokter begreep. Luitenant Brooke leed aan bloedvergiftiging, en het geval was hopeloos.

Men besloot den zieke naar het Fransch hospitaal-schip ‘Dugay-Trouin’ over te brengen, wat den volgenden morgen gebeurde. De dichter, uitgeput van vermoeienis, had nog den moed te vragen naar zijn makkers. Hij werd zachtjes in een roeibootje gelegd en van het Britsch naar het

[p. 332]

Fransch schip gevoerd. Daar gaf men hem de beste kabien en de dokters trachtten onmiddellijk zijn toestand te verbeteren. Maar het was te laat. Het lichaam was niet meer tot strijd bestand. Er bleef niets over dan de pijn te verdooven. Zoo werd het Vrijdag. Een zonnige dag. De dichter was heelemaal ongevoelig geworden. Zijn vrienden werden geroepen. Om twee uur, scheen het einde nabij. Om vier uur, begon hij te sterven. Om vier uur zes en veertig, gaf hij de laatste zucht. Het was heel stil in de baai en aan boord en een geurige zon verlichtte de enge en witte kamer.

Denzelfden dag werd hij begraven. De zware kist werd aan wal gebracht en, vandaar uit, door officieren naar een nabijliggend olijvenhof gedragen. Maar het pad was smal - en het was nacht. Soldaten moesten den weg alle tien meters verlichten. Het duurde twee uren vooraleer de doode zijn rustplaats gevonden had.

De kist werd in de groeve neergelaten. Bloemen werden er opgestrooid. Een makker lei er een olijvenkroon op. De leger-dominee las de laatste gebeden. Klaroenen bliezen de ‘Laatste Post’ en enkele soldaten vuurden hun geweer af.

Het was gedaan.

Vijf officieren bleven achterna, om het graf te tooien. Zij stapelden groote blokken witte marmer op. Middenin plantten zij een wit houten kruis, met den naam van den dichter in zwarte kleur opgeschilderd. Op de achterzijde van het kruis schreef de Grieksche vertolker nog enkele verzen: ‘Hier ligt de dienaar van God, onder luitenant bij de Engelsche marine, die voor de verlossing van Constantinopel door de Turken stierf.’

Het was gedaan.

Enkele uren nadien vertrok het transport. Honderden jonge menschen trokken ten strijd, waarbij de vrienden van den dichter die allen, voor het einde van den oorlog, in dienst van hun land den dood vonden...

Hij was bereid. Winston Churchill zei het met recht in het schoon ‘adieu’ dat hij, op 20 April, in den ‘Times’ publiceerde:

‘During the last few months of his life, months of preparation in gallant comradeship and open air, the poet-soldier told with all the simple force of genius the sorrow of youth about to die, and the sure triumphant consolations of a sincere and valiant spirit. He expected to die; he was willing to die for the dear England whose beauty and

[p. 333]

majesty he knew; and he advanced towards the brink in perfect serenity, with absolute conviction of the rightness of bis country's cause, and a heart devoid of hate for fellow-men.’

Het was waar. Hij haatte niemand, maar bij beminde zijn land:

If I should die, think only this of me:

That there's some corner of a foreign field

That is for ever England. There shall be

In that rich earth a richer dust concealed;

A dust whom England bore, shaped, made aware,

Gave, once, her flowers to love, her ways to roam,

A body of England's, breathing English air,

Washed by the rivers, blest by suns of home.

And think, this heart, all evil shed away,

A pulse in the eternal mind, no less

Gives somewhere back the thought by England given;

Her sights and sounds; dreams happy as her day;

And laughter, learnt of friends, and gentleness,

In hearts at peace, under an English heaven.

_* * _*

Brooke is een symbool geworden. Menschen van goeden wil, uit alle hoeken van de wereld, beschouwen hem heden als het roerend symbool van de onsterfelijke poëzie. Op zijn graf zullen aanstaande jaar dichters uit de geheele wereld een beeld oprichten dat den voorbijvaarder aan vrede en poëzie zal doen herinneren.

Mocht ook dat beeld de wonden sluiten die een droevige moeder aan haar teer hart, ginds, in het vochtige Engeland, draagt...

Hij was 28 jaar. Hij stierf of den dag van Shakespeare en Sint-Joris.

Willy Koninckx.