Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. 334]

Treinkrabbels uit Fransch-Vlaanderen

Van Rijsel naar Sint-Winoksbergen per trein.

Ik heb die reis al een paar keer gedaan, en toch, ik weet het zal het me weer een splinternieuw genot zijn door de smalle raampjes van het enge fransche treintje te kijken, dat burgerlijk-kalmpjes doordraaft, al heet het ook express, en al wat er door te zien valt, weer eens in me op te nemen.

't Is zoo eigenaardig den overgang van Waalsch tot Vlaamsch Vlaanderen na te gaan. Langzaam groeit uit het waalsche het vlaamsche landschap los, met eigen lijn en kleur, eigen aard en wezen, en als ge er eenmaal volop in zijt, dan... ja, dan hebt ge geen oogen genoeg om te kijken, zóo... maar neen, ik loop mijn krabbels vooruit.

We schuiven door 't land rond Rijsel. 'k Heb tijd om rustigjes te krabbelen. De omgeving boeit niet, is haast banaal. Vlak, vlak land, zoover uw oogen dragen, met niets op dan huizen, veel nieuwe, die schel-rood blinken in 't gele Maartsche zonneke - 't eenige wat er mooi aan is. Kerken alom, meest alle nieuw na den oorlog heropgebouwd - of nieuwerwetsch; veel leelijke kerken, rijkplomp versierd, smakeloos. Velden en nog velden, eentonig aaneengereekt, zonder haag of kant of boorn er tusschen. Ze liggen niet in regelmatige gewenten met voren, als meestal bij ons, maar in groote effen lappen, met smalle voorlijntjes, als bewerkt met een reusachtige hark.

Geen volk op 't land, want 't is nog vroeg op den dag. Soms 'n verlaten stuk alaam, dat flitst in de zon. Daar even een tweespan, 'n bruine en 'n schimmel, met ploeg en ploegér vernepen achter zich aan. Een gezwollen beekje, met slordige boorden, waarin wilgen zakken, langzaam naar beneden schijnen te schuiven, 't gulzige nat in.

[p. 335]

We zijn nu al een heel eind van Rijsel weg en soms duikt even een frisch landschap op, met 'n malsch water door, met weien en wat hout: lage, lage wilgen, met stijve pruik of rattig geschoren kop. Dikwijls een vijver, midden weide of veld, met peinzende, sukkelig-ouwe tronken rond.

Even voorbij Armentiers, dat van uit den trein niets eigenaardigs te zien biedt, blinkt u plots de Leie tegen: 'n sierlijk, welgedaan, proper waterke. Ge kijkt blij op: de eerste groet uit Vlaamsch Vlaanderen!

Nu begint stilaan het uitzicht te veranderen. Nog vlak land steeds, maar meer en groeizamer hout en malscher weien. Op 't veld groene brokken koren. Af en toe duikt 'n rommelige, zwart-verregende stroomijt op, met voorovergestuikte kap.

Daar 't eerste Vlaamsche dorp: Steenwerk. 'n Rare kerktoren: naakt-vierkant, met een dikke, gebolde naald op, indien men dat een naald mag noemen. Nieuw nog, wel wat in den trant der kerken uit Waalsch-Vlaanderen. Heelemaal niet schoon.

Aldoor wordt het land anders. Veel, veel weiden, nog geen beesten er op, alleen soms 'n paard, met den muil in het gras. In de grachten rond de weien, die al flink groenen, veel water - laag land, dunkt me... Och ja, de Leie-vallei!

Belle!... de oude vlaamsche stede. Ik denk aan den zeventiendeeuwschen Belschen dichter Abraham De Koningh, die moest uitwijken naar Holland, omdat hij protestant werd, en daar met veel bijval voor het tooneel schreef, zelfs Vondel beïnvloedde. 'k Herinner me 't snikkend vers, waarin hij zijn geboortestadje herdacht.

O, als ick dien dagh gedenck of maer vertelle,
Maeck ick, mijn ooghen noch van warme Tranen nat...
Vernieuwende de lust van 't overschoone Belle.

Jammer genoeg, krijgt men van uit den trein maar niets van dit ‘overschoone’ te zien. 't Oog stoot op een ring doodgewone gebouwen, met een paar fabriekschouwen boven uit. Buiten 't station een troppeling fel-roode huizen.

[p. 336]

Den kerktoren krijg ik niet in de gaten. 't Is waar ook... men Belle aan 't herop bouwen; 't werd gansch door den oorlog verwoest.

Er komt beweging in 't landschap. De bodem stijgt en daalt in lange, gerokken booglijnen. Daar rijst ineens een felle heuvelrug. Achter zijn loggen romp kijkt de kap van een huis, de kruin van een boom uit. De heuvel ligt rechts, langs den kant van Vlaanderen; links is 't land nog altijd vlak: een reusachtig speelbord, met dooreengeworpen teerling-huizen.

Plots springt uit het grijs-wit verschiet 'n vaag-zwarte bergmassa op. 'k Schrik er van. Traag schuift het zwaarlogge gevaarte de nevelige diepte in.

Rechts neemt de golving steeds toe. Daar zie ik in de diepte, boven 't land, 'n molen met dappere wieken - den eersten! Ei! en daar zit warempel 'n dikke zware toren, 'n echte vlaamsche toren, die van Arneke, geloof ik. En daar zijn de vlaamsche boerenhoven nu ook al: de lage, breeduitvlaggende schuren, stallen, huizingen, met veel en hoog geboomte rond; en daarnaast de vlaamsche huisjes en... hutten, want die zijn er ook: witte muurkes, met een zwart strooien dak. En al wat er op het land te zien is, is rijker en kleuriger: het koren, het hout, de boomen.

Hazebroek!

Aan den rechterkant zware, zwarte heuvelruggen. Een drukke huizentroppeling, rond de kerk, die hoog met haar heele schip daarboven uitrijs! - het huis Gods hoog boven dat der menschen... door en door vlaamsch. De toren is scherp en speelsch versierd en schiet als een pijl de hoogte in.

Grootsch en machtig begint thans de bodem te stijgen en te dalen, met donker-groene weiden, bruin land en weelderigen boomengroei op zijn flanken. Af en toe snijdt de trein door een diepe groef... Er uit, weer de breede, trotsche zwaai van 't beurtelings heuvelend en bergend land, met vlaamsche torens en vlaamsche huizen. Wat 'n schat van oude, vlaamsche huizen staan er hier nog! Witte of grauw-roode muren en scherpe, lange strooien daken, grillig naast of tegen elkaar aan, of breede, lage, met golvenden nok. En torens, hoog en puntig als lansen, rechtop naar den

[p. 337]

hemel schietend, of zwaar en bot met uitpuilende steunsels... En steeds maar molens, molens!

En dan plots, aan den rechterkant, dondert voor u op, Kassel! Ge kijkt verstomd toe. Een geweldige berg heeft zijn massa dreigend geheven tegen de schuchter-witte lucht. Zijn kam is ruig en stekelig, als de rug van een ruw-harig reuzenbeest. Twee molens zwaaien lokkend de armen. Een zwaar, laag gebouw, met vierkanten toren, zit ineengedoken op den boog en grimt u aan... 'n Echt oer-landschap. Prachtig, prachtig!

O! daar is weer die eigenaardige molen van... ja, van waar ook veer? Hij staat op 'n heuvel, vlak naast de spoorbaan, hoog-eenzaam, wieken stil - 'n oude, zwarte molen, met twee zware kasten langs zijn romp: 'n vreemd-mooie molen, in den aard van den vermaarden broeder uit Erkingem.

Het is wonderlijk wat molens er hier nog staan. Vele hebben de armen over de borst gekruist; zij zien er vermoeid uit en oud van dagen... zooals 't land zelf.

Wat verrassingen van schoonheid krijgt men thans te aanschouwen! 't Spijt me dat de trein zoo snel gaat. In 't Rijselsche ging het treintje te traag, hier veel te rap. Ik kijk... geniet... ik krabbel... ik kijk weer op... voorbij. Alweer iets anders. Hemel, wat 'n toren daar! 'n echte kolos! Ik heb zijn naam vergeten. Ik denk aan de oude, stoere vlaamsche gebouwen van Brugge en Gent. En onophoudelijk schuiven in den morgennevel de bergen-schimmen voorbij. En torens ook, meer en meer torens, bonkige blokken, die titanisch-trotsch tegen de lucht geschoord staan, als rotsen... Vlaanderen, ge hebt nergens op 't land zoo'n kleppers van torens gebouwd als hier.

En alles ziet er zoo oud uit, grauw-oud, de torens, huizen, molens, de hoornen zelfs, met hun kromme, stekelige stammen en verwrongen takken... 't Oude Vlaanderen is hier blijven voortleven. Men zou zeggen, dat 't opzettelijk koppig heeft vastgehouden aan 't eigen, oer oude wezen.

Sint-Winoksbergen.

Een sprookjes-wonderlijk vizioen uit vroeger dagen, want nog opentop een middeleeuwsch stadje, zoo van uit de verte gezien. Groen-begroeide aarden wallen, stijve grijze pant-

[p. 338]

ser-muren; daken, torens en torentjes daarboven uit. Boven alles een machtig-schoone bloktoren, met vier pinakels op den zwaren romp - de toren van de ‘versterkte’ kerk. 'n Reus, maar een die niet somber-dreigend en uitdagend kijkt, doch gemoedelijk glimlacht in zijn fraai versierd wapen-kleed. Wat ter zijde rijst het belfort, met zijn stoer lijf en gehelmden kop, en... den Vlaamschen Leeuw daar bovenop.

Mijn reis loopt hier ten einde - en dus ook mijn krabbels.

En weer dringt zich aan me op 't reeds zoo dikwijls gevoelde: Fransch-Vlaanderen, wat zijt ge 'n heerlijke brok oud vlaamsch land!

Vital Celen.

Maart, 1927.