Vlaamsche Arbeid. Jaargang 25 [20]

[p. *1]

Vijf en twintig jaar Vlaamsche Arbeid

Met dit nummer heeft Vlaamsche Arbeid dan zijn vijf en twintigste bestaansjaar voltrokken. Zoo niet het beste is het toch het aanzienlijkste dat in die lange tijdspanne van een kwart-eeuw verscheen. De jonge boom die in 1905 werd geplant heeft thans zijn vollen wasdom bereikt en met zijn breede bladerkruin steekt hij boven Vlaanderen uit.

Een tijdschrift, - ik weet er na die lange jaren van te spreken - is een vriendenkring. Zonder vriendschap van menschen die op elkaar gesteld zijn, die elkaars gezelschap en waardeering zoeken en gezamenlijk iets willen tot stand brengen en in stand houden kan het niet bestaan.

Een tijdschrift is ook, uit den aard der zaak, een beeld van den tijd. Zoo het niet evolueert, veroudert het en moet het vergaan. Het is volstrekt niet noodig dat het lang leeft. De besten zijn vaak van korten duur geweest. Op schitterende wijze veropenbaren zij de verlangens van een nieuw geslacht. Maar er zijn nu eenmaal tijdschriften die lang leven. Dan luidt het hoog gebod: ontwikkelen, vernieuwen. In vijf en twintig jaar tijds komen er nagenoeg drie generaties aan het woord. Een tijdschrift dat leiding wil blijven geven moet steeds den nieuwen tijd begrijpen en zijne uiting mogelijk maken. Dan scharen de jongeren zich van zelf rond de oude vlag.

Vlaamsche Arbeid werd gesticht door jonge menschen die omstreeks 1900 begonnen te schrijven, zooals Van Nu en Straks het orgaan was geweest der negentigers. Het beste van wat in de laatste jaren hier werd gepubliceerd kwam van de jeugd die zich tijdens den oorlog had gevormd.

Vlaamsche Arbeid is in de eerste plaats mijn jarenlange vriendschap met Karel van den Oever. Dat wij zoo voor elkaar gingen voelen wijt ik grootendeels aan het feit dat onze karakters, onze aanleg, diametrale tegenstellingen waren. Mijn vriend was een schrijver, een literator en niets anders dan dat, ik was alles behalve een schrijver; hij was een pessimist, ik was een optimist; hij zag het leven aldoor langs zijn donkeren, ik zou haast zeggen langs zijn viezen kant, ik meende dat de hemel hier op aarde was;

[p. *2]

hij lag voortdurend in strijd met echte of ingebeelde vijanden ik meende dat alle menschen mijn vrienden waren; hij was er van overtuigd in zijn strijdvaardigheid zijn levenstaak gevonden te hebben, ik heb mij aldoor zoo wat in disponibiliteit gevoeld en veel van wat Van den Oever ontstelde de moeite niet waard gevonden. De duurzaamste vriendschappen berusten op dergelijke tegenstellingen.

Die vriendschap met Van den Oever heeft voor gevolg gehad dat nagenoeg al wat hij schreef in Vlaamsche Arbeid verscheen! Hij gaf het aan mij als aan de buitenwereld. Zoo is hij van 1905 tot 1912 de ziel van het tijdschrift geweest, en het na den oorlog weer een tijd terug geworden. Het is mij nu nog onbegrijpelijk gebleven hoe hij na 1912 ontslag nam: Men neemt geen ontslag van zich zelf, of was hij dan Vlaamsche Arbeid niet? Ik bleef alleen met de leiding.

Alleen is wellicht te veel gezegd, want rond mijn vriendschap met Van den Oever waren zich andere vriendschappen komen scharen: die van Jan Hammenecker met wien ik nog in De Student had mee gewerkt en die mij verbond met al wat er aan literaire krachten broeide in het Groot-Seminarie te Mechelen, die van August van Cauwelaert dien ik aan de Universiteit te Leuven had leeren kennen en die zich naderhand te Antwerpen als advocaat kwam vestigen; die van Ernest Claes die ook een tijdje in de Scheldestad zijn werkkring had; die van Alfons Jeurissen... ik leerde hem kennen aan het grensstation, Esschen, waar hij als douanier, met welwillendheid, - moet ik het zeggen - mijn reiskoffertje onderzocht.

Met Floris Prims, de geleerde archivaris van Antwerpen had ik op dezelfde schoolbanken gezeten. Felix Rutten had ik als student in de straten van Leuven ontmoet. Jan van Nijlen, de parnassiaansche dichter, werd door Van den Oever aangeworven. Leo Boucherij was onze eerste drukker: een drukker die verzen schreef, het kon niet beter. André de Ridder had door zijn journalistieke gewikstheid ons tijdschrift beroemd gemaakt. Hij werkte mee. Later traden Herman Baccaert, Frans Thiry, Constant Eeckels en Theo Weiman tot de redactie toe en in 1912 verscheen Emiel van der Straeten die wel uitsluitend alle nummers met zijn overproductie zou gevuld hebben wanneer ik hem had laten begaan.

Het waren heerlijke jaren. Al die arbeiders vergaderden maandelijks bij mij aan huis. Wanneer er een verdween zooals Felix Rutten, die terug naar Holland trok, of Jan van Nijlen die naar Brussel verhuisde, dan kwamen er vier andere in hunne plaats. Ik geloof dat die gezellige samenkomsten uit den tijd zijn geraakt. De genoodigden brachten

[p. *3]

verzen en proza mee, zooals ze bloemen zouden meegedragen hebben voor een gastvrouw. Ik weet niet van wat ik het meest genoot: van den vriendenkring of den bloei onzer literatuur?

De oorlog heeft ons uit elkaar gerukt. Vlaamsche Arbeid lag stil. Maar in 1919, terug van Parijs en van mijn zwerftochten door Europa, heb ik het tijdschrift opnieuw in gang gesteld. Het was de inzet van een nieuwe periode: Van den Oever was als een expressionistisch dichter uit Holland weergekeerd. Het werd de tijd van Wies Moens, Marnix Gijsen, Meyboom, Antoon Jacob, Victor Brunclair, Paul van Ostayen, Gaston Burssens, du Perron, Karel Albert, Michel de Ghelderode, Antoon van de Velde, Paul de Mont, Frank van den Wijngaert.

Het zal een der schoonste herinneringen van mijn leven blijven, de dag dat Paul van Ostayen mij kwam opzoeken en ik zijn medewerking verwierf. Hij zou zich, het spreekt van zelf, ook wel zonder Vlaamsche Arbeid veropenbaard hebben. Hij had toen reeds zijn Sienjaal en zijn Music-Hall uitgegeven. Maar het tijdschrift is voor hem een aansporing geweest en dat het beste van zijn werk, aan verzen en essays hier vóór het eerst kon worden gelezen, zal een gebeurtenis blijven in de Geschiedenis der Vlaamsche Letterkunde. Hij was het eerste nieuw geluid dat na Gezelle in Vlaanderen weerklonk.

Een tijdschrift is ook een huis waar men moet kunnen aanloopen en zeker zijn van een hartelijk onthaal, een centrale en een vraagbaak waar men om inlichtingen komt, om aanmoediging en om richting. Ik heb naar mijn beste vermogen altijd getracht om van Vlaamsche Arbeid zulk een gastvrij huis te maken waar de deur, voor ieder die wat te zeggen had, wijd openstond. Door die deur heb ik Felix Timmermans zien komen, toen nog heelemaal onbekend, Gust van Roosbroeck die deed denken aan een Vlaamschen Rimbaud, en zooveel anderen na hen. Nooit vroeg ik iemand naar zijn godsdienstige overtuiging. De menschelijke waarde had voor mij alleen betrekenis. Wie kon werken voor Vlaanderen en zijn cultuur was mij welkom!

Vlaamsche Arbeid vond door al die jaren ook steeds weerklank in Noord-Nederland. Maria Viola, die voor den oorlog Van onzen Tijd bestuurde, is wel de eerste schakel geweest. Ouderen en Jongeren van ginder hebben hier meegewerkt: D^r H.P. Berlage, J.J.P. Oud, Van Eeden, Prof. Treub, die op mijn verzoek naar Antwerpen lezingen kwamen houden, lietenze ook hier verschijnen. Reddingius, Annie Salomons, Jan Greshof, Geerten Gossaert, Zelden-

[p. *4]

thuis, Roel Houwink, Pieter van der Meer de Walcheren, dien ik te Parijs bij Léon Bloy leerde kennen, Vincent Cleerdin, Marsman, Jan H. Eeckhout en zooveel anderen zonden mij van hun beste werk.

Het is voor mij een groote voldoening geweest te mogen zien hoe in een tijdschrift dat door de generatie van 1900 werd gesticht en waar de generatie van den oorlog aan het woord kwam, de Van Nu en Straksers nog konden mee werken met van hunne beste vertegenwoordigers als Stijn Streuvels, Karel Van de Woestyne, Em. de Bom, Herman Teirlinck, Prosper van Langendonck, Toussaint van Boelaere naast ouderen als Hugo Verriest, René Vermandere en Ed. Vermeulen, naast jongeren als Lode Baekelmans en Frans Verschoren, Jules Persyn en Joz. de Cock.

Het is niet zonder weemoed dat ik in dit jubeljaar de dooden gedenk die wij langs de baan hebben moeten laten. Zij zijn velen en van de besten. Enkelen waren mijn vrienden. Ik mis ze niet alleen in het tijdschrift, ik mis ze naast mij in het leven: Herman Baccaert, Omer Karel de Laey, Raymond de la Haye, L. Dosfel, Emiel van der Straeten, Alfons Jeurissen, Alfons Fierens, Karel van den Oever, Karel van de Woestyne, Aloïs Walgrave.

Vele arbeiders van het eerste uur zijn over de wereld verspreid geraakt. De studenten werden professoren, de zoekers, de droomers en de zwervers zijn thans gezeteld in hooge functies. Van Roosbroeck doceert aan de Columbia University te New-York, André de Ridder aan de Rijksuniversiteit te Gent. De voorvoelers van het nieuwe Recht, de durvers en de doeners hebben met de gevestigde macht moeten afrekenen. Pater Stracke, Antoon Jacob, Herman Baccaert, Burssens, Joz. de Cock hebben hunne vrijheid veil gehad voor hun ideaal of zijn de ballingschap ingetrokken. Anton Thiry en Reimond Kimpe werden zelfs ter dood veroordeeld voor hunne Vlaamsche overtuiging. Zij zijn gelukkig nog in leven en werken voort aan hun arbeid om schoonheid voor hun Volk.

Vlaamsche Arbeid heeft, meen ik, thans zijn taak volbracht. Ik moet er afscheid van nemen. Mijn werk ligt thans op een ander gebied. Maar het gaat niet zonder rouw. Een stuk van mijn leven wordt hier afgesloten. Mijn laatste en trouwe medewerkers kijk ik dankbaar in de oogen. Victor Brunclair, Gaston Burssens, Karel Albert, H. de Vleeschauwer... gij allen, ik druk U hartelijk de hand.

Aan de velen ook uit Noord en Zuid die dit laatste nummer tot een feestelijk album wisten te maken, mijn besten dank.

Jozef Muls.