Vlaamsche Arbeid. Jaargang 24 [19]

[p. 11]

Klein glossarium

Iedere literaire generatie wil zich van wat haar voorafging langs het luchtledige zuiveren. Mannen met de luit kijkt uit jeui doppen! Stofzuigers zijn geen doedelzakken. Zeer weinigen maken van de vaccuum cleaner waarmee zij de boel ontstoffen een horlepijp.

De poëzie ‘verklaren’? mijn zeer geachte rationalistiese kritikus. Neem jij toevlucht tot een flambouw om de zonsopgang te kunnen ‘zien’?

Alleen wat ik onmiddellik waarneem kan mij aan de waarheid van het verschijnsel doen geloven, zegt de realist. Hij heeft Amerika nooit gezien. Twijfelt hij aan het bestaan van de sterrenrepubliek?

Het intellektualism schuwt magie, maar bereidt stevige geestelike krachtsoep. Weg met magie, leve potage Maggi! zegt de magister van de Proletkult.

De poëzie een zoogzuster van de politiek? Effen wachten. Welke smaak heeft dat veelkleurig zog?

Welke normenstelling ligt als richtsnoer voor uw dichtkunst, vraagt de socioloog. Geleerde heer, niet vloeken a.u.b. Ook een akademiese vloek is doodzonde.

‘Non possumus!’ roept de ethiese dichter tot de zuivere lyriek. t'Akkoord schalt het aan de overzij. Even vertalen. non possumus = wij kunnen niet.

Onmacht vóor de creatieve dichtkunst leidt de propagandaminnestrelen naar de dodelike zoen der ethiek.

De lyricus maakt uit niets alles. De didactus maakt uit alles niets.

[p. 12]

De humanitaire zendelingen in Vlaanderen: een hele Franz Werfel-colonne. Wij houden van het vers met een wervelkolom.

Alle talen zijn dode talen. Enkel als een dichter het woordensnoer ter hand neemt vangen de kralen te trillen aan. Kijk naar mij, wenkt de rederijker die zijn rammelaar hanteert. Maak ik niet evenveel lawaai?

Geleidingen in het vers? Het gedicht seint draadloos.

‘Zozo!’ zegt in het kunstsalon de milde maecenas ‘die Parijzer reukwerkfabrikant Novalis schrijft ook nog verzen! Dat heet ik nu eens het nuttige met het aangename paren.’

Urbain Van de Voorde polemiseert nu in ‘De Stem’ met Paul van Ostayen die hij nooit van aangezicht tot aangezicht heeft bestreden, ‘post mortem’. Zeer veilig. Door het nageslacht, aldus Van de Voorde, zal Van Ostayen, als literair essayist voortleven. Maar zijn zuiver dichterlik werk is met hem gestorven. Een vraagje maar aan de zeer knappe kritikus Van de Voorde: wie geeft jou het recht het oordeel van de komende generaties te bepalen ‘avant la lettre’! En wat vertellen de dichters van over 2000 jaar van jouw werk? Chi lo sa?

Nog van de Voorde: volslagen nonsensikaal is het invoeren van een ‘durée pure’ in het vers. Het metrum is door eeuwen gebruik taboe geraakt. Wie zich daaraan niet onderwerpt schendt de eeuwige wetten der poëzie. Zoals U ziet, lezer, nog immer het zelfde geleuter over vorm en techniek. Maar vergeet niet: v.d. Voorde is kritikus en die legt het zwaartepunt steeds aan de buitenzijde van het beoordeelde fenomeen. Op de balans middenin blijkt de man van het zwaartepunt enkel lichtgewicht.

Over het marktplein loopt de rederijker gehuld in zijn paljettenmantel. Eén tinteling van licht in de zon. Wie naderbij komt ziet het malheur: de man is blind.

Die oude Shelley heeft het dadaïsme zuiver geformuleerd: ‘A man cannot say: I will coinpose poetry.’ De inspiratie stort zich uit in één geut. Wat een ontgocheling voor het zoete geduld der letterbeoefenaars!

Dichters: mannen van dromen, politici: mannen van daden. De lieremen op het Forum constateert: wat zijn

[p. 13]

maatschappijhervormers? Reklaamagenten voor badinstellingen, wier lichaam wemelt van ongediert.

Men zegt gemeenplaatselik van grote dichters, dat hun leven schommelt tussen de tegenpolen van het sensualism en de mystiek. Naar men weet verkeert de dichter Van de Voorde in dit merkwaardig geval. U kent de slotsom uit dit syllogism: dat moet een groot dichter zijn. Zijn verzen: confetti op kruiskensdag.

Het volk van de lage landen bij de zee is verslaafd aan de vrijheid. Daarom draagt het zijn ketenen welgevallig.

De Vlaamse barrésiens tekenen protest aan: wij koesteren geen bekrompen ostracism tegen de Franse kultuur, vermits wij in de schrijver van ‘La Colline inspirée’ een der hoogste glories huldigen. Idealisering van het verraad der clercken.

Naar men weet zijn er negen muzen. Er zijn myriaden variaties in het spel van één naar negen.

De vechthelm van Minerva is geen uitrusting voor de muze. Zij loopt, de haren in de wind.

Een daadmens vindt meditatie blote zelfsterilisering. De ziener weet de gestalten van het tijdgebeuren veeg.

De spelingen der poëzie maken maatschappijhervormers, die voor anker liggen aan een vlak beginsel, sikkeneurig. Daarom nivelleert zich de ethies-propagandistiese kunst vroondienstig op hun egaal peil.

De symbolisten nog, spelevaarden tussen het vasteland der werkelike dingen en de verre kusten der metafoor op die fraaie galjoot: het woord. Het schip is aan de grond gelopen en takelage ingestort. Nu is het woord een kleine ruishoorn waarin het geweld nazindert van de eeuwige zee.

De sociologen beschouwen kunstproduktie evenals de aardse goederen, van een statistics standpunt.

Het gebruik van woorden als ‘intellektueel’ en ‘letterkundige’ zou met tuchthuis moeten worden gestraft.

Een vereniging van letterkundigen is een maatschappij voor onderlinge bijstand.

De voorvechters van de zinnelike poëzie heten de a-rationalistiese dichters zinneloos. Hun afgemeten cerebraal geversifieer is zinloos.

[p. 14]

Het vrijvers bindt zevenmijlslaarzen aan zijn versvoeten, en wedijvert voor het afstandsrecord. Het gevleugelde woord zweeft. Nergens en overal.

Een vers: het ranke spitsbooggewelf. Alle stenen zijn sluitstenen. Verplaats een steen en de ogive breekt neer.

Aan een surrealisties gedicht krijg ik kop noch staart, zegt de bourgeois-kunstkenner. Hoeft ook niet sinjeur. Een sfeer heeft kop noch staart en is de vorm der volmaaktheid.

De dichter moet eerst en vooral bevattelik schrijven, zegt de steller van volksromans. Wat heeft hij eraan als hij onverstaan blijft? Kunst is geen esperanto, cher maître!

Een nieuw parool: geen kunst zonder reliogisiteit, zeggen de katholieke expressionisten. Zeer verheugd om de ontdekking van deze ‘Binsenwahrheit’ nemen ze genoegen met berijmelde catechisatie.

Niet alleen in het vloekrepertorium wordt de naam Gods ijdel gebruikt. Er zijn nog de ontelbare katholiek-expressionistiese gewrochten.

Uitmodies gespelemei! meessmuilt de bewuste geestesaktivist. Wat heeft de Mensheid aan dit afgespeeld adagio? Stil wat, utilitaire tijdvakliereman. A thing of beauty is a joy for ever.

Een sierlik keurs voor de muze: de ethiek. De muze meent: dit zal mijn vormen voordeelig relief geven. Nauweliks ingeregen, voelt zij haar vormen geplet.

Verhaeren: een lichtbaak op de dode zee.

Van de Woestyne: walkapitein in de modderhaven.

Van Nu en Straks: een winkel voor tweedehandskleren, die tien jaar te laat openging. Fabriekmerk: Nieuwe Gids.

In alle Hollandse kunstgeneraties herleeft Pieter Stastok verveelvuldigd op enorm veel exemplaren.

Else Lasker-Schüler: vogelnesten in het haar en sterren in de schoot. Heel Judealand.

Kleine kinderen grienen om het mannetje in de maan. Grote kinderen wenen om de keerzijde van de maan. Dichters zijn grote kinderen.

[p. 15]

De hypertrofie van het naturalism. ‘Kolossaal mooi dit natuurtafereel’, zegt de naturalist, ‘bijna zo schoon als een theaterdecor’.

Het dekadent Vlaanderen: de woestijnreiziger die in volle Sahara een slok water weigert omdat het geen cognac is.

Victor J. BRUNCLAIR.