Vlaamsche Arbeid. Jaargang 23 [18]

Nationalisme

Het Friesche cultuurfeest

Al is het reeds een tijd geleden dat de Friezen feestvierden en in Groot-Friesch-Congres bijeenkwamen om vooral de taalbelangen te dienen, het is daarom nog niet te laat om een en ander daarover te vertellen, kort en bondig dan, om het te behouden voor de toekomst. Het kan de Vlamingen er aan herinneren dat niet zij alleen een strijd voor taal en volksaard hebben te voeren maar dat dit onder ongunstiger voorwaarden ook nog gedaan moet worden door de Friezen.

Einde Augustus herdacht het Friesch Genootschap voor Geschied-, Oudheid- en Taalkunde den dag waarop het, een eeuw geleden, werd gesticht.

Buiten een plechtige herdenking daarvan in de fraaie vergaderzaal der Staten van Friesland, werd een goed geslaagde tentoonstelling gehouden van Friesch zilver, waarvoor velen, zelfs de Koningin der Nederlanden, hadden ingezonden.

Tevens werden te dier gelegenheid enkele boekwerken uitgegeven, n.l. een gedenkboek, een geschiedenis van Friesland tot de 11^e eeuw en Oud-Friesche oorgonden.

Het Friesch Genootschap, dat zich niet direct bezighoudt met de bevordering der Friesche taal en zich daarvan evenmin als voertaal bedient, heeft goed werk gedaan met de stichting van het Friesch museum te Leeuwarden en de uitgave van tal van belangrijke geschriften.

Voor den taalstrijd zelf èn ditmaal voor de eensgezmdheid der Friezen teekenend en belangrijk was het houden van het Groot-Friesch Congres, waaraan al de bestaande Friesche organisaties van neutralen, protestanten en katholieken deelnamen. Verschillende organisaties hielden tegelijkertijd hun algemeene vergadering.

Dit was het 2^e Groot-Friesch-Congres dat gehouden werd, want het 1^e Congres van dezen aard was in 1925 te Jever in Oost-Friesland (Duitschland) bijeengekomen. De betrekkingen tusschen de Friezen van Nederlandsche en Duitsche nationaliteit dateeren van betrekkelijk jongen datum.

[p. 109]

De zee, die de verbinding tusschen de verschillende deelen van het Friesche land verbrak, heeft ook den stam der Friezen gespleten en krachteloos gemaakt.

Het 2^e Congres nu stond onder leiding van Mr. P.A.N. baron van Harinxma thoe Slooten, Commissaris der Koningin in Friesland en tevens voorzitter van het reeds genoemde Genootschap.

In zijn openingswoord noemde hij de geschiedenis van den Frieschen stam een groot treurspel. Het Groot-Friesland der middeleeuwen is uiteengevallen tengevolge van den invloed van natuurmachten, vreemde heerschers en ontbindende krachten in het Friesche volk zelf.

Wij eindigen met den wensch dat de Friezen met het sterke gevoel voor vrijheid, dat hen immer heeft bezield, trouw zullen zijn aan zich zelven en front zullen maken tegen de dreigende ontfriesching, om aldus te komen tot een gezonde volkscultuur nevens den aard van onzen alouden Frieschen stam.

Prof. Theodor Siebs, van Breslau, hield een rede over: ‘Die Friesen und ihre Sprache’, waarin hij aantoonde op welke gebieden de taal nog gesproken wordt. Hij verheugde zich ook tot den Frieschen stam te behooren.

De heer J.J. Wof sprak over: ‘De Hollandsche tendentie in de ontwikkeling van het Westerlauwersche Friesch. De groote gemeenzaamheid van de Friezen met de Hollandsche taal, heeft deze laatste over het Friesch doen zegevieren.

Nog leeft het Friesch, maar het sleept zijn bestaan voort.

Op den eersten dag sprak ook nog Dr Reimers, van Leer, over: ‘Das Pabittum und die freien Friesen’, waarvan enkele zinsneden aan de katholieken mishaagden.

Den tweeden dag van het Congres werd geopend met het voorlezen van telegrammen van gelukwenschen, ontvangen van Mr. Troelstra, en Scheveningen; Dr Roelofs, Simon Jacobs, te Wijk-op-Föhr, en vele anderen, waaronder ook van schrijver dezes als stichter van het Roomsch Frysk Boun.

Daarna hield Dr I. Smidt-Petersen, van Bredstedt, een lezing over Ethnographische Leihwörter, waarin hij liet uitkomen dat de taal het meest karakteristieke van een volk is.

Prof. Dr Bohrling, uit Hamburg, begroette daarop het Congres uit naam van den ‘Verein für Niederdeutsche Sprachforschung’.

Hierna voerde het woord, Prof. W.E. Collinson, van Liverpool, over: ‘The contact between the Frisian and English vocabularies’, waarin hij liet uitkomen dat algemeen een Anglo-Friesche eenheid in het Germaansch wordt aangenomen.

Het Anglo-Friesch vormt een brug tusschen de Noord- en Zuid-Germaanselhe talen.

Hij besloot met een aanhaling uit een werk van Henri Havart: ‘De doode steden aan de Zuiderzee’, een werk, dat eens in Friesland populair was, sombere profetie van Friesland's naderenden dood. Deze profetie, meer dan 50 jaar geleden geschreven, is totaal gelogenstraft door dit Groot Friesch Congres van 1927.

Als laatste spreker trad op D. Kalma, leider van de Jong-Friesche beweging die sprak over: ‘Besieljende krêften op de West-Frijske Letterkinde’. Deze bezielende krachten spruiten voort uit de liefde voor Friesland, uit de religie en den socialen strijd. Hij hoopte dat alle Friezen hun literatuur zullen steunen.

Aan het slot werd het Congres nog begroet door Dr Muus, van de Nordfriesische Verein für Heimatkunde und Heimatliebe.

[p. 110]

Met den wensch dat allen te samen de Friesche taal- en cultuurbelangen zullen behartigen, sloot de voorzitter het Congres.

* * *

Met vernieuwden moed gaan de Friezen de toekomst in. Wat die hun brengen zal? Een leerstoel in het Friesch aan een der hoogescholen, een Friesche academie, het Friesch als voertaal bij het lager onderwijs of alleen beter onderricht in de moedertaal?

Er kan veel gebeuren en van harte hopen wij dat het gebeurt, al duurt net ook lang, maar zonder argwaan zijn wij niet. De Hollandsche taal is zoo onontbeerlijk geworden. Wat Holland gewonnen heeft geeft het niet gaarne prijs, en het ziet alleen doornen in het oog van anderen.

Slechts weinig weken tevoren had een medewerker van de ‘Telegraaf’ in een satire geschreven dat als de Friezen een leerstoel in hun taal verlangden, dieven en inbrekers met evenveel recht een leerstoel konden eischen in de dieventaal.

Wij hebben dat even voor ernst opgenomen en in een protestschrijven bedankt voor de vleiende vergelijking. De redactie oordeelde opname en antwoord onnoodig, de satire mocht haar uitwerking niet missen.

Na het Congres werd melding gemaakt van het verschijnen van een boek bij Nijhoff, in Den Haag: ‘The passing of the Frisians’, waarin de ondergang der Friezen aangetoond werd. Langzamerhand worden de blonde bewoners verdreven door het instroomen der brunette rondhoofden. Alleen het Friesche vee neemt toe.

Dat zal wel een erg wetenscharpelijk boek zijn, dat de Congresleden te laat onder het oog kregen.

Maar wat nood, als de Friezen uitgestorven zijn; moet het Friesche vee hun taak maar overnemen!

Maar we hebben al eens eerder iets van voorspellingen gelezen in een op sensatie belust dagblad en weten wat die waard zijn.

Er is ook een Hollandsche mentaliteit in een Hollandsche zelfoverschatting.

J.J. VAN DER WEY.