Vlaamsche Arbeid. Jaargang 23 [18]

[p. 102]

Muziek

Evolutie en Revolutie

Aug. L. Bayens: Jazz-fantasia voor klavier. Uitgave ‘De Vlaamsche Muziekhandel’, Antwerpen.

Ken nieuwe kunstuiting is ‘a priori’ revolusionair. Wie zich ons vorig artikel herinnert zal inzien dat dit revolusionaire karakter een uiterlikheid is, een schepping van het instinkt tot zelfbehoud, die geen deel uitmaakt van de eigenlik konstituerende delen van de psyche der niewe richting, maar slechts het kleed is waaronder ze zich materialiseert. Het ene werk aksentueert de kleur van dit kleed, het andere schenkt er minder aandacht aan. Alles hangt hier af van de snelheid waarmede een opgedane sensatie zich materialiseert. Elke indruk die de moderne artiest opdoet filtreert hij psycologies door het netwerk zijner esthetiek. Is de neerslag onmiddellik zo zal hij zijn aanknopingspunt met de materieele verschijning onzer wereld nog duidelik waarneembaar vertonen; zal hij het felste kontrast vormen met de produksie ener vorige generasie, zal zijn materialisering vooral geschieden langs de lijn der typies niewste gegevens. Dergelik werk zal, opzichzelf een verlochening zijn van het voorafgaande: is revolusionair.

Voltrekt het bezinkingsproces zich langzamer, zo zal zijn vastlegging minder onmiddellik naar uiterlike tijdsvormen verwijzen, zonder dat de esthetiese waarde ook maar iets vermindert. De meer voldragen indruk heeft zich ingewerkt in het ons door tradiesie en opleiding ingeënte materiaal en daaruit vrij gekozen wat hem dienstig is; zoekend naar de harmonie tussen vroegere en niewe gegevens. De hiergevolgde lijn is die der evolusie.

Beide richtingen zijn in de niewe muziek even sterk vertegenwoordigd Het zijn alleen uiterlike tegenpolen; roepen echter geen clans in het leven, daar we bijna ieder modern musicus nu eens het ene, dan het andere terrein verkennen zien.

Aug. Bayens is hoofdzakelik revolusionair. Dit was hij reeds in z'n ballet ‘De Dode Dichter’. Dit blijft hij in de vier orkeststukken, uitgevoerd op de Dierentuinlkonserten - in zijn nog onuitgevoerde Sinfonie, z'n vier kwartetten en ook in deze Jazz-fantasia. Slechts even ontmoeten we hem nu en dan op het terrein der evolusie in stukken als Diogenes, voor klavier.

Deze Jazz-fantasia is noch een navolging van Strawinsky's Piano-Rag-Music noch van Auric's Adieu-New-York (fox-trott voor klavier). Beiden mogen de jazz vergeesteliken het blijft jazz in wezen, in verschijnen en in aanvoelen. Aan Bayens leverde de jazz slechts bouwelementen. Niets meer; en hiermee schiep hij zijn komposiesie, die niet anders is dan muziek, zuivere muziek, zeer pianistiek geschreven, en die geen andere pretensies heeft. Havens heeft ons van het jazz-realisme verlost en dit is een prettige overwinning op de Koning van Tumbala.

[p. 103]

Musica Sacra

Met het uitbreken van de oorlog verdwenen, verschijnt tans opnieuw het tijdschrift der Mechelse orgelschool: Musica Sacra. Reeds 6 afleveringen liggen voor ons (3 Vlaamse en 3 Franse) en hun inhoud geeft enkel genoegen; verheugend verschijnsel: van 1 tot 3 gaat de belangrijkheid steeds crescendo. We geloven dat dit nummer drie (zowel het Vlaamse als het Franse) ons een staaltje geeft van de verwachtingen die we omtrent Musica Sacra koesteren mogen. Op het terrein der kerkelijke muziek zullen we nu altans een tijdschrift hebben dat we zonder blozen aan het buitenland tonen kunnen. Want hier wordt gesproken met kennis van zaken. Het terrein zelf eist beslagenheid en weert dilletantisme van litterators op uitstap buiten hun vak.

Mocht nummer één nog wat hybriedis zijn, nummer drie bewijst dat de schaal overhelt naar de zijde der ernstige musicologie. Die overwinning werd ingeluid door een degelilke studie, in n^r 2, over Gevaert's ‘Mélopée antique’ van de hand van Dom S. Caron (waarvan we het vervolg in 3 erg missen), ze wordt tans bevestigd door een overvloed van artiekelen 18 karaat, die beide nummers 3 bevatten. Citeren we slechts als voornaamste een buitengewoon klare uiteenzetting over de verdiensten der muziekgeschiedenis, bewijs van ruime kijk en kennis, getekend P. Bergmans, een mooie studie over het werk en de persoonlikheid van Kanunnik F. Verhelst, waarin Dom Jos. Kreps ons niet alleen eerbied voor den priester-musicus weet af te dwingen, maar er ons ook toe brengt hem, ongekend, te bewonderen, ons een staaltje medelend van het magiese fluide, dat van zijn persoonlikheid uitgaan moet. Dit voor het Franse nummer; terwijl we als equivallent haast het ganse Vlaamse nummer aanhalen moeten. De opstellen getekend Dr A. Weissenbach, K. Mengelberg, E. Van de Velde (Godsdienstige en esthetiese waarde der XVI^e eewse polyfonie); Ch. Van den Borren (De parodie-mis ‘inclina cor meum’, van Philip de Monte); Kan. Fl. Willems (Liturgie en Gregoriaans), staan op één lijn met de hoger aangehaalde en geven dit nummer een biezondere waarde.

Daarbij worden maandeliks muziekbijlagen geleverd, die ons dra een kleine bibliotheek van liturgiese muziek verschaffen zuilen. Tot heden ontvingen we de onuitgegeven mis en motet: ‘Inclina cor meum’, van Ph. de Monte, twee tweestemmige koren van Kan. F. Verhelst, 2 driestemmige konen van L. De Vocht en de ‘Missa in honorem Christi regis’, van kan. F. Verhelst.

De mis van Ph. de Monte heeft de bewondering der kenners weg gedragen. Ze vormt een stevige lijnen architektuur, bewijs van grote stijlmeesterschap; haar materiaal is sober, ze lijkt ons niet de warme kleur, gevolg van rijk harmonies voor voelen, van een Palestrina te bezitten, maar telkent daardoor juist misschien haar noordelike afkomst.

De werken van kan. Verhelst spreken vooral door de eenvoud hunner kosepsie en door de intieme lyriese muziek die er uit opstijgt. Men voelt dat de toondichter eerlik is, dat hij zijn doel voor ogen ziet en het juist te bereiken weet. Er is niets te weinig, er is niets te veel. Juist dit harmonieuse evenwicht tussen willen en kunnen maakt deze komposiesies zo sympatiek.

[p. 104]

De koren van Lod. e Vocht, gelijken op die heiligen beeldekens genre chromo-Liebig. Je neemt een Latijnsche tekst, smeert er wat siroop over en bestrooit dit met suiker: je hebt liturgiese muziek: aldus het procédé; pour copie conforme L. De Vocht.

Remi GHESQUIERRE: Meezennestje.

Dit is een klein bundeltje met meer dan honderd liedjes voor de kindertuin. Sommigen zijn volksliedjes, velen werden door R. Ghesquierre gecomponeerd. De eerste verdienste van de toondichter is de verzameling teksten, die hij bijeengebracht heeft. Hierin heeft hij reeds blijk gegeven van goeden smaak en van inzicht in de kinderpsycologie. Zijn komposiesies blijven op hetzelfde peil: ze zijn eenvoudig, stemmig en fris. De toondichter voorzag ook de gebaren die bij deze liedjes passen. Hierin volgt hij de kinderen te ver. Het kind is van zichzelf reeds nabootser genoeg; dit instinkt is in hem in meer dan voldoende mate aanwezig zo dat de school het niet aksentueren moet. Soms dringt bij gebarenspel door kinderen de nabootsing zich op; laten we hun dan dit genoegen maar eens gunnen, maar zelf de materiele geste zoeken, zoals de toondichter dit soms deed lijkt ons verkeerd. Daarom verkiezen we zijn liederen met louter ritmiese gebarenbegeleiding, die we interpreteren kunnen als een voorbereiding tot het abstrakte schoonheidsgebaar dat het doel moet zijn der verdere lichamelite opvoeding.

Voor het repertorium onzer kindertuinen biedt dit ‘Meezennestje’ een heilzame verfrissing, en werkelik, hier mocht wel wat frisse lucht waaien want de vogeltjes zitten er nog altijd gevangen!

Karel ALBERT.