Vlaamsche Arbeid. Jaargang 16

[p. 467]

Karel van den Oever en de liefde!

Het is het lot van een kunstenaar dat, na zijn dood, de verborgen, of lang vergeten levensherinneringen worden opgerakeld.

Slechts weinigen kunnen zich een voorstelling maken van Karel van den Oever, de verstokte vrijgezel en burgerlijke asceet, als verliefde...

Wanneer hij, kort na den wapenstilstand, mij met oude hartelijkheid te gemoet trad, had hij veel te vertellen over de oorlogsjaren in Holland doorgebracht, over Hollandsche toestanden en menschen, over Vlaamsch-Hollandsche toenadering. Uit al wat hij vertelde bleek het hoe zwaar de schrijnende, heimweevolle jaren voor hem geweest waren. Waarom was hij niet naar Antwerpen weergekeerd? Ja, waarom! Wellicht was zijn vreesachtige natuur teruggeschrikt voor het oorlogsgeweld dat zijn landeken bekneld hield.

Reeds toen Karel een tweede maal praten kwam, was er weer gal en bitterheid bij hem te bespeuren. Hij zat zoo, een klein oud heerken, vol van de jongste literaire beweging, en tevens vol hekel en strijdlust.

Ik kon niet vermoeden hoe ziek hij was en verweet hem, een beetje ruw, dat hij te afzijdig in het leven stond.

- Een huishouden en zorgen, zei ik, hadden u anders over menschen en gebeurtenissen doen oordeelen... Milder...

- In mijn afzondering, verweerde Karel zich, kan ik objectiever oordeelen... en wat een huishouden betreft... dat hing slechts van mij af... Te Baarn heb ik nog kunnen trouwen... goed trouwen... met een meisje niet van middelen ontbloot....

De oogjes van Karel glunderden slim en schelmsch achter zijn brilglazen. Even vergat hij zijn zwakheid en zijn pijnen, de wereld en haar boosheid. En Eros hield een oogenblik zijn verbeelding gevangen.

't Was lang geleden dat hij nog door de liefde bekoord werd!

De huwelijkskans van Baarn deed nu aan de vervlogen

[p. 468]

jeugdjaren denken, aan Karel verstrikt in het wargaren der liefde.

In 1902 verscheen te Antwerpen, onder redactie van A. de Lattin en Lod. de Schutter, een weekblad ‘Het Weekschrift voor Vlaanderen’. Onder de medewerkers van dit strijdlustig en zeer jong-overmoedig blad kwamen voor H. de Schutter, A. Delen, Toussaint van Boelaere, J. Eelen, L. Baekelmans en ook K. van den Oever. Het Weekschrift werd gedrukt in een vreeselijk slecht ingericht drukkerijtje en was vermaard door een uitzonderlijk slordige correctie.

Karel van den Oever oefende zich toen in het schrijven van bijtende stukken en spotversjes, waarvan niemand hem zou verdacht hebben die enkel oordeelde naar zijn argeloos en droomerig dichterhoofdje. In die dagen sprak de dichter zich uit in verzen die, in 1904, onder den titel ‘Van Stille Dingen’ te Maldeghem bij V. Delille zouden verschijnen.

In dezen bundel treft men acht gedichten aan ‘'s Liefs Kempische Liederen’. Wellicht de eenige liefdeverzen door Karel van den Oever geschreven, eigenaardige, weeke en kinderlijke ontboezemingen.

Wie was de ingeefster, de bezielster?

Haar naam is me ontgaan, de naam van een zeer fatsoenlijke herbergdochter, een Hebe der taveerne ‘Cambrinus’ op de Sint Jansvliet. Zijn meest vertrouwde vrienden heeft Karel meegelokt om een pint te drinken en het meisje te bewonderen. Vlak bij den toog zat hij menigen avond, voerde een profijtelijk praatje met het meisje als er kans toe was, of keek haar dweepend na wanneer zij in het drukke café hielp bedienen.

De romantische Karel streek dan zijn zwarte haren op en fantaseerde. Eens is zij zeker op reis geweest want tijdens haar afwezigheid dichtte hij:

'k Zie haar nu zoo danig geren
binst ze nu een dag of tien
in heur huis niet is te zien;
'k bid aan onzen lieven-Heere
vast een Vader-ons of tien
maar mijn lief is niet te zien;
zal zij nog niet wederkeeren
lieve zoete lieven-Heere...

Wanneer hij op zijn kamerken in het ouderlijk huis aan haar dacht, schreef hij:

Lijk op mijn koopren keersepan
een streepken zonne glimt,
zoo blinkt een zoete heugenis
mij in het hart, liefaardig kind;

[p. 469]

 

lijk in mijn eerden pijpeken

 

een vuurelingske laait,

 

zoo is ietwat van starrengruis

 

diep in mijn bevend hart gewaaid;

 

 

 

daar is het stil gelijk in 't huis

 

waar al mijn broerkens slapen,

 

zoo roerloos dat d'hoeken al

 

malkaar tevreê begapen;

 

 

 

het is er lijk een zomersch veld

 

vol zonnewijn beregend,

 

de garzekens zijn wijd en zijd

 

zoo moederlik bezegend;

 

 

 

heel middenin, liefaardig kind,

 

wat frisch en bleek gebloemt:

 

een lieve zoete heugenis

 

tot U die niemand noemt...

Het ‘liefaardig kind’ was een stevige, blozende blondine die Karel boven het hoofd gewassen bleek en, alhoewel van denzelfden leeftijd, zeker rijper en beter bestand tegen 's levens ruwheid. Maar wie kent de geheime gangen van een vrouwenhart? Het ‘liefaardig kind’ had een zwak voor den stillen dichter en was niet ongevoelig voor zijn literaire hulde. Kwam er wel eens verkoeling door een vleugje jaloezie of hebben de nuchtere zusters of ouders wel eens kwaad vuur weten te stoken? Waarschijnlijk want Karel getuigt van zich zelf:

bezie die natte wimpers en
die schamele kaakskens, licht beregend
van stille tranen.....
Er moet in 't kleine, bange herteken
een wonderbaarlik slagsken zijn
van ach en ja en neen en zoet
verkroppen in de keel als wrange wijn;

er moet, mijn roze kind... ai, zie,
mij schiet het heldre water weer in de oogen
tot op mijn droge lippen, die zoo bitterzacht
en zout nu smaken, dat gij lacht
om al die lieve pijn aan mijn twee oogen.

Andermaal troost de dichter het meisje dat tranen gestort heeft:

Hoe hebt ge nat en koel begrezen
uw zoet gelaat, mijn lieveke,
als peersch bedauwde kersebezen
blinken uw kaakskens, lieveke;

[p. 470]

 

en klaar beregend, nat bestoven

 

lijk d'herrefstdraad der stille spinnekop,

 

roeren uw pinkende wimperkens op

 

uw zwemmende oogen die verdooven

 

in hun perelmoeren natte dop;

 

 

 

moet gij uw oogskens zoo bedompen

 

met diepe bangte en natte smert,

 

belommer niet uw blij roo kaakskens

 

met 't regenen van uw lustloos hert;

 

 

 

ei, zie me toe in de avondlauwte,

 

zoetoogig liefken van mijn grijze land,

 

de velden smoren in de Scheldegrauwte,

 

de bermen duisteren langs den waterkant;

 

 

 

ei, zie me toe... het maneke schemert

 

goudgelig dweers uw haarkens door

 

en bloeit in al die zoute druppelkens

 

lijk zonne in wat watersmoor...

Zekeren herfstzondag zijn wij naar de heide getrokken, een heele bende medewerkers en vriendinnetjes. Karel had ook zijn Hebe en haar zuster weten mee te troggelen. Ik meen me te herinneren dat zij Karel gemoedelijk bijsprong wanneer hij door zijn hartelooze vrienden geplaagd werd, en ook dat zij Duitsche liedjes zong. Aan dat uitstapje heeft hij stellig te danken:

Stil, lieveke, met uw poezle mond,
de starren wazen zoo zoete,
er smoren watten kringelkens rond
die 't hemelfloers beroeten;
lijk wierookblauwte hangt de lucht
berookt en volgeasemd;
de starrenvierkens zijn er in
die volte halve doodgewasemd
en branden in den koelen rook
van 't nachtelike eerdgestook;

en, lieveke, nievers waar ik zie
wordt 't manerondeke te groeien,
ei, nievers, nievers waar ik zie,
geen maneke mocht uitwaarts bloeien;

ja toch aldaar, ze rijst en bloeit
dweers door den donkren mast gebroken:
rosgouden in een koopren smoor
ligt ze in de hei te waterrooken...

[p. 471]

Hoe kwam de scheiding? Wellicht konden de droomerige, zoete platonische en vaak klagende verzen van den dichter de levenslustige, gezonde vrouw niet blijven boeien. Mogelijk zag de familie uit ‘Cambrinus’ den zwartkijkenden dichter buiten. Misschien moest hij plaats ruimen voor een degelijker en meer ondernemend vrijer.

Karel zocht zijn troost:

en lacie, hoe mijn diepste hert
ook rouwig is belommerd,
toch is 't armhertig niet van sniert
en algeheel bekommerd,
maar 't wil alleenekens en traag
in 't eigen hoveken verzoeken
en nu en dan met rijmelkens
van verre u zacht begroeten...

En zijn laatste ‘rijmelken’ aan het verloren liefje eindigt:

en lacie! dat ge uw oogen hebt
tot in mijn hert gedreven
dat ze als twee eeuwge keersekens
nu branden door mijn leven,
is trage zoete pijn
voor heel mijn ziel en mijn
verwakte ongenoeglik wezen...

Was de liefde voor Karel van de Oever een dichterlijk motief in zijn jeugd of heeft Eros eens kortstondig in zijn ziel gespookt?

Wanneer een vriend hem een tijdje later vroeg waarom ‘Cambrinus’ hem niet meer lokte dan verklaarde Karel afwerend: ‘Men heeft mij een bocksken te veel afgehouden....’ En de vriend lachtte en Karel lachtte mee, en zijn slimme, zwarte oogskens glunderden, maar hij gaf geen verder bescheid.

Voor een paar jaar stond ik in een kaaswinkel plots voor de Rubeniaansch ontwikkelde Hebe uit ‘Cambrinus’. Met onbewogen gelaat heeft zij mij kaas te proeven gegeven. Geen glimlach van verstandhouding heeft herinnerd aan de vroolijke heidetocht toen zij gearmd met Karel van den Oever in de herfszon liep en zong...

19-10-1926.

Lode Baekelmans.