Vlaamsche Arbeid. Jaargang 16

Bibliographie

Hilarion Thans: Passiebloemen. Mechelen, 1924.

Naar de bepalingen, die hem door een korrespondent werden gesteld, schreef Hilarion Thans deze ‘Passiebloemen’, zoals hij zelf toegeeft geen dramaties geheel, maar wel losse taferelen. Zij blijven meer het werk van een lyricus dan van een toneelman.

Men wenste ‘een Passiespel dat óók echte kunst zou zijn, maar eenvoudig en in het bereik van gewone toneelliefhebbers. Het moest kunnen opgevoerd worden zonder verandering van schermen, met weinig akteurs; opzet en taal bevattelik voor gewone hoorders’. Deze bepalingen vooropgesteld, zo mag men zeggen dat Hilarion Thans in zijn taak slaagde. De verzen zijn verzorgd en natuurlik, de psychologie en de handeling elementair zonder banaal te worden. Men kan alleen zekere reserves maken voor een paar sceniese biezonderheden die zwak zijn, zo b.v. het optreden van Judas in het tweede tafereel dat ingeleid wordt door Judas' vraag aan Petrus:

‘Ge hebt het over mij, me dunkt?’ (blz. 52).

Waarop Petrus antwoordt:

‘Hoe? Judas! Gij hier!’

Zo iets herinnert te veel aan de elementaire uit-de-slag-trekkerij, die, bij patronaatstukken, schering en inslag is. (B.v.: ‘Maar laat ons zwijgen. Ik hoor stappen. Hij komt.’)

v. O.

A. van Acker: Moederweelde. Brugge, 1926.

Zijn alle moeders dichteressen? Misschien wel, maar dan mogen ze geen verzen schrijven. Doch deze dichteres, die moeder is, meent dat als lyriese ontroering de moerderlike reeds ruimschoots volstaat. Daarom: deze gedichten zijn goed bedoeld en het is jammer dat men er een beetje kwaad moet van zeggen. Het moederlike gevoel volstaat niet. Zelfs moeders hebben geen onvervreemdbaar recht op wansmaak. Daar nu dit moederlike gevoel, dat in zijn a-priorisme tot de ergste wansmaak leidt, zonder meer alles is waarmee de dichteres van Acker zich naar de Parnassus op weg begeeft, zo laat het zich gemakkelik berekenen in welke

[p. 400]

noodlottige situatie deze gelukkige moeder, die tevens een ongelukkige dichteres is, moet versukkelen. Voor het overige is niets tegen de stelling te zeggen dat, waar, naar de mening der dichteres, deze gedichten zijn ‘staamren geen zingen’, ‘het staamren ook zijn recht heeft’. Zonder twijfel, lieve dichteres, stamel maar zoveel het uw hart lust. Geen mens kan daar iets tegen hebben. Jammer maar dat er zo slecht, ik meen hiermee: in zulk een slecht nederlands gestameld wordt: z'heeft, z'heur, z'haar, enz.

Zelfs voor dichters is er nog een verschil tussen ‘ze heeft’ en ‘zeeft’.

v. O.

Clemens Van der Straeten: Stille Praeludiën. Hasselt, Leuven, z.j. (1926).

Deze gedichten hebben hun atmosfeer en dat is reeds heel wat. De sensibiliteit waarvan hier momenten worden vastgehouden is fijner, nerveuser dan deze van de doorsnêe vlaamse lyricus. Daarom is de verschijning van een boekje als dit aangenaam verrassend middenin de produktie van de latere vlaamse modernen, die niets uit de zintuigelike wereld in hun lyriek wisten over te brengen. Niet alleen formeel lijkt v.d. Straeten een late amateur van het parnassianisme, maar ook de ‘Stimmung’ na is er bij hem iets, niet van Lecomte Delisle, maar wel van de mildere parnassiens. Daartoe draagt ook zijn voorstellingsfeer bij, naar parnassiaanse wijze, ik zou haast zeggen naar parnassiaans recept, handig samengesteld uit de werelden van natuur en kunst. Wel gaat hij bij dit door-elkaar-vlechten soms te ver, zodanig dat zijn vers dicht bij het rethorikale komt te staan, zo b.v. hier:

‘En ginds, voorbij het roode paviljoen
ligt heimnisvolle en donkre woudenweelde,
alsof hier Ruysdael de achtergrond penseelde’,

waar de dichter de natuur, die hij verklaart lief te hebben, zeker een beetje onrecht doet... tenzij hij zich zou aansluiten bij de boutade van sommige moderne esthetici die verklaren dat de natuur niet veel beter dan een ‘kitsch’-decor is.

In het algemeen geeft het vers van v.d. Straeten goed de en-sourdine-stemming, die bij zijn atmosfeer past, weer. In tegenstelling met sommige modernistiese dichters, wier realisering in geen verband meer staat met het voor hun kracht alleszins veel te ver gelegde doel, gelukt het v.d. Straeten bijna op elk gedicht de stempel van zijn stemming te drukken; deze stemming is wel een beetje ouderwets, doch zelden banaal. Zijn voorstelling rijkt niet ver, maar zij wordt in zijn gedichten goed gerealiseerd. Er is evenwicht tussen zijn voorstelling en zijn lyries elan, tussen zijn verlangen en zijn kracht.

Wanneer beide hem in steek laten, wordt het wel erg beroerd, zo b.v. bij deze konstatering, die even banaal in de voorstelling als onbeholpen in de uitdrukking is: ‘De nacht is poëzie- en douweloos’. Zo iets past toch zeer weinig deze dichter die, op een andere plaats, de ‘woordenzwier’ verheerlikt.

v O.