Vlaamsche Arbeid. Jaargang 15

Vlaamsch leven.

Senator prof. dr. August Vermeylen, leider der Vlaamse beweging.
Naar aanleiding van ‘Die vlämische Frage’ in ‘die europäïsche Revue’.

ZIEDAAR het epitheet waarmee de gewezen Van Nu en Strakser in het zo gloedvol door hem nagestreefd europëerschap zijn intrede doet. Een objectief betrachter van het Vlaamse nationaliteitsverschijnsel zal er natuurlik ietwat perpleks door gestemd worden en wis wordt hij helemaal tureluurs, als hij de feitenvoorstelling van Vermeylen uit streng histories standpunt onderzoekt.

De sluitrede in het artikel van Vermeylen verontschuldigt de beknoptheid van zijn betoog met de reden dat het Vlaamse vraagstuk menigvuldige aspekten biedt en dat een uiteenzetting bijgevolg, indien samengeklemd, ook onvolkomen zijn moet.

Veel waarheid in die zinsnede. Maar wat men van een ineengeklonken feitencompendium wel mag, zelfs moet verwachten, is dat het lopen zou over een trits kernpunten met een beschouwingsbodem, die tot de essens van het verschijnsel in zijn historiese samenhang heenreikt.

In dit opzicht bleef de taak van Vermeylen als geschiedschrijver jammerlik in gebreke, en voor wie ingewijd is in de aangelegenheid die hier wordt behandeld, wordt het dadelik helder dat het leiderschap van de Vl. beweging, dat Vermeylen vanwege de ‘europäïsche Revue’ zo goedgunstig wordt toebedeeld, steunt op een bijster oppervlakkig inzicht van de te analyseren stof.

[p. 317]

Een reaalpoliticus, - en Vermeylen getuigt dat zijn stelling alleen oog heeft voor de konkrete werkelikheid - zal, als hij van de morele rechtsgrond van zijn streven naar prakties idealism afstapt, zijn politieke orientering rugsteunen met histories-demonstratieve waarnemingen, en als hij dan midden het kansspel der mogelikheden een hervorming voorstaat en verwezenlikt, zo zal hij de inzet met het afgeworpen resultaat vergelijken om al dan niet tot positief gewin te besluiten. V. schrikt in zijn artikel terug voor extreme oplossingen, en blijft het Vlaamse rechtsprobleem nauw beperken bij de strijd rond de Hogeschool. Waar is de anarchist van voorheen? De hogeschool dient graadgewijs vernederlandst, zegt nu de minimummer. Elders geeft hij echter toe, dat de trapsgewijze vernederlandsing op de hele lijn wordt geboycot en dat zij een bedenkelik noodstadium in het hogeschoolsleven heeft ingeluid. Zolang de Vlamingen met trapsgewijze hervormingen genoegen nemen, worden zij door de logica der feiten getrapt. Als reaalpolitiese politiek van vernederlandsing kan Vermeylen's hogeschooloplossing er dus door!

Heel het opstel werd ingegeven door de vrees dat het extremism op vlaams-nationalisties gebied, allicht weerklank over de grenzen zou krijgen. Ook zal Vermeylen, met een curieuse afkeer van de elementairste objectiviteit, zijn betoogtrant aanwenden om die vloedgolf van radikalism af te dammen en er de draagwijdte genoegzaam van in te korten, opdat het buitenland er niet al te zeer belang aan zou hechten. Ziehier dus onze senator in zijn gochemgochelarij die met de historie omspringt, als gold het een serie tours de passe-passe:

Grondsteen van het betoog ‘....die internationale Bedeutung Belgiens ist zu offenkundig, als dass sie noch betont werden müsste’. Is het niet oernaïef als parodie op een geschiedkundig postulaat? En is het geen fraai pleidooi voor de handhaving van Belgies unitaire status? Verder heet België dan, aan de kruisweg van de kulturen (het oud adagio) door zijn geografiese ligging ‘ein Kustenpunkt des europäïschen Problems’. Vermeylen gelooft dus aan een scheidsrechterlike betekenis van de belgiese buitenlandse politiek midden de vastelandse constellatie van het uur. Vermeylen is goed in God als hij België in die mate idealiseert. Immers, heeft hij geen oog voor de paralleliteit tussen de Franse en de Belgiese bewindvoering? Weet hij niets af van het Frans-Belgies militair akkoord, en heeft de orientering van Brussel naar het Zuiden hem niet geleerd, dat het België van na 1918 door het onzelfstandig beleid zijner machthebbers bij les ‘marges du Nord’ werd ingelijfd? Als natuurlik door hem het vuistpandrecht van Frankrijk over zijn noordelik nabuurland als een voldongen feit wordt beschouwd, dan kunnen wij een zinsnede begrijpen als ‘Der internationale Aspekt der Frage stellt extremistische Lösungen zurück’. Eevenwel zou een mogelik federalisties België het uitzicht openen op zijn rol als ‘Kustenpunkt des europäïschen Problems’ doordien de gelijkberechtiging van de grondverscheiden volksentiteiten

[p. 318]

binnen het Belgies staatskader, het roer van het schip van State zou omwerpen uit de verderfelike wind.

Kan Vermeylen één tastbaar politiek feit aanvoeren, waardoor het tweede België zijn bestaansrechtvaardiging als regulator in het Westeuropees gebeuren heeft doen blijken? Toen het tweemanschap Mac Donald-Herriot de teugels in handen kreeg, kwamen Theunis en Jaspar vaker op huisbezoek te Londen en dan te Parijs, maar twee dagen na het koninklik besluit staat partijgenoot Vandervelde reeds op de Quai d'Orsay en geeft Briand ‘carte blanche’ tot handelen ook in zijn naam. Uw dienaar, Excellentie, wat U doet is goed gedaan.

De reaalpoliticus Vermeylen fantaseert dus in de blauwe lucht als hij België een ‘Kustenpunkt des europäïschen Problems’ noemt. Wil hij het die functie hergeven, zo is een open weg hem geboden: enkel een evenwichtig België, op de grondslag van zelfbestuur beslecht het scherp intern geschil, dat wortelt in zijn tegenstrijdige ethniek en sterkt het naar buiten in zijn rol van middelaar tussen grootmachten er omheen.

Een terugblik op de Vlaamse Beweging sloeg Vermeylen wis met aangedampte brilglazen. Zo schrijft hij over de Scheiding tussen Noord en Zuid: ‘Die Union mit Holland erwies sich als nicht gangbar’ Punt. Amen. Het staat er. Een monster van deterministiese induktie lopend van gevolg tot oorzaak? Voilà: Nederland en België werden gescheiden. Hun verbond bewees zich dus als ongangbaar. Wat nu als wij zeggen: Vlaanderen is in het centralisties België ongangbaar. Wat duivel, is Vermeylen dan voor scheuring? Vermeylen antwoordt: Ik zaai geen tweespalt. Waarom spreekt Vermeylen dan nog over ‘Vlaanderen’?

Nu de hiestoriek van het aktivism. Een handomdraai. Vermeylen zegt ‘Unter ihnen (den aktivisten) fanden sich keine Persönlichkeiten ersten Ranges’. De intellektueel van de ‘upper ten’ is aan het woord. Laten wij toch de intellektueele kwotering onbeacht. Het aktivism is geworden uit de bloedgenesis van het Yzerlijden. Maar de Duitse inmenging, zegt Vermeylen? Zij was een aksident, een histories toeval. De oorzaak van het aktivism is naar haar oorsprong te verwijzen: de Belgiese regering.

Reaalpolities was het bij enkele ontoerekenbare fanatici, meestal jong Vlamingen, laakbaar te noemen dat zij de bezetting als een bevrijding hebben begroet, maar zulk verwijt laat de ethiese grondlaag van het aktivism onberoerd.

En het pleit niet voor de helderziendheid van Vermeylen noch voor zijn oordeelsvermogen, dat hij zonder vorm van verder verhaal de aktivisten voorstelt als handlangers van de Teutoonse overweldigers.

Om de zedelike waarde van het aktivism van meet af aan te lochenen kiest Vermeylen een averechtse feitenvoorstelling, nl. het bezettingsflamingantism was een Duits maneuver, dan als iedereen weet dat de eerste nummers van de ‘Vlaamsche Post’ bijv. (dit nochtans anti-

[p. 319]

Belgies blad bij uitnemendheid) het op de Duitse censuur te Gent duchtig te verduren had, wegens de voorgestane strekking. De verwekkers van het aktivism zaten niet bij Beyerle in de ‘Politische abteilung’ maar stonden op uit het volk. De samenwerking met de bezetter, wiens handen nog rood waren van het gestorte broederbloed? Waarom kerkert men dan de leiders niet van het Nationaal Voedingskomiteit, die toch zuiver aksidenteel door de heirkracht der feiten met de tussentijdige overheid in kontakt stonden? Of mocht de aktivisties-bent geen ‘Komiteit voor geestelik voedsel’ oprichten? A posteriori kan men natuurlik veroordelen dat de aktivisten voor hun doorgevoerde hervorming geen genoegzame consolidatiewaarborgen hadden, waardoor hun herinrichting van het Belgies staatsverband duurzaam zou blijken, maar dit is een bedenking van zuiver fragmaties opportunism.

Het verheven rechtsbeginsel waardoor de meerderheid der aktivisten zich liet leiden, ligt hoger dan dit plattegronds-verwijt. Het quietism, veilig buiten de angstvraag van dit nooduur ‘Wat zal komen?’ keek de kat uit de boom en hoedde zich voor welke politieke termijnbelegging dan ook.

De gebeurtenissen hebben het passivism van toenmaals gelijk gegeven, in zover dat de aktivistiese hervormingen van tijdens de bezetting door de weergekeerde regering brutaal werden omgeworpen. Vermeylen voegt er zelfs met nadruk aan toe: ‘Es braucht nicht erst gesagt zu werden dass man nach dem Wapfenstilstand einfach zum status von 1914 zurückkehrte’. Of dit een inbreuk was op het immanente recht van zelfbeschikking waarmee de Entente de volkeren had mobiel gemaakt, wordt door onze kronijkschrijver niet eens onderzocht. Immers de aktivisten akteerden onder de bescherming ‘deutscher Bajonette’. Ja ja, lezer, U heeft het goed verstaan. De achtbare Prof. Dr. laat zich nog gelegen aan het argument van de bajonetten. En er ligt waarachtig een toon van sentimentele verachting in zijn verwijt. Wat nu, als een opponent tot Dr. Vermeylen zegt: ‘Had Dr. Anton Kippenberg, die de vertaling van “de Wandelende Jood” heeft bezorgd op volle moerlemeie, geen bajonet op zijn geweer?’ En wie waren de boezemvrienden van F.M. Hübner? Wij zullen niet neerdalen naar dit peil van slijkreportage, maar een opwerping als die van Vermeylen dient gekeerd met een argument dat eraan gewaagd is.

Over het machtsmisbruik tijdens de aktivistenjacht, over de vogelvrijverklaring van alle vlaamszijn geen woord. Men moet rekening houden met de konkrete werkelikheid, zegt wijselik de publicist Vermeylen. Als een werkelikheid zich op haar hervormers vreekt, sta ik, de leider der Vlaamse Beweging, niet aansprakelik en de juiste geesteshouding ten overstaan van een verschijnsel als het aktivism is wel deze: ‘dicht genoeg erbij om de lauweren in te oogsten als het resultaat meevalt, maar ook ver genoeg op afstand, om niet in de brandnetels te grijpen als de kans keert’.

[p. 320]

Als politieke moraal verdient zulke beginselloosheid een ereprijs.

Andere klakkeloze bewering van Vermeylen, die haar geen motivéring in de rug geeft: ‘....die nationalistische Idee hat keinen Anhang in den unteren Schichten, entspricht nicht ihren Wirtschaftlichen Bedürfnisse....’. In het richtsnoer van een massamenner of een geestdrijver zou 'n dergelijke formule geen kwaad figuur slaan, maar op ideologies terrein, waar in laatste instans princiepsgeschillen dienen beslecht, is zij in haar volstrektheid waardeloos. Hier diende de tegenstelling aldus gesitueerd: ‘de Vlaamse kultuurstreving, die een staatswezen wil ontwerpen, organiese uitgroei van de ethniek, waaruit zij stamt, is met het histories materialism van Marx, dat als enige factor de deterministiese economie van het bedrijfsleven erkent, tenemaal onverenigbaar. Eenmaal de praemissen van dit probleem aangelegd, kan de bewijsvoering worden ingeroepen om te besluiten met een onafwendbaar conclusie dat de aanvankelike stelling als bewezen zou bezegelen.

Betoogt zo Vermeylen? Welnee, hij geeft de uitkomst vóóraleer zelfs het probleem te stellen. Is het dialekties knap ofte niet?

De indruk, die uit zijn artikel naarvoordringt is, dat hij met klakkelooze beweringen en een vlijtige beoefening van de redeneermethode, die aanvangt met ‘het hoeft geen betoog’, de netelige twistpunten die hij in zicht stelt, doodgewoon omzeilt, en overal ‘tangentes’ tekent om tijdig te kunnen ontsnappen.

Volgt een zinsnede, driekleurig in te lijsten, en met het sleepgezang der ‘Brabançonne’ te begeleiden, zonder dat Vermeylen fluiten zal, zoals in zijn Kritiek der Vlaamse Beweging’ toen het Vlaams geschuifel op Belgiese plechtigheden nog heugelik heette:

‘....dass man den Weg des Separismus vermeiden müsse. Mann fühlt zu deutlich das Gefahrvolle und Abenteuerliche einer derartigen Politik, wenn mann die internationale Lage Belgiens betrachtet, die Rolle die es, wenn es einig und stark bleibt, in Westeuropa spielen kann....’

Ik spaar U het overige, waarde lezer. Zie, zo schrijft men geschiedenis.

- Zelfbestuur is separatism. Het ene impliceert het andere.

- Ha! Wat U zegt!

- Separatism is gevaarvol en avontuurlik. Bewijs: men voelt het te duidelik....

- Zozo, maar mij is het helemaal niet duidelik.

- ....Als men de rol van België (une et indivisible) in Westeuropa op het oog heeft.

- Maar die rol wordt nooit zuiver gehouden indien de huidige status van België blijft gehandhaafd.

Hier kijkt Vermeylen zeker onthutst op wegens deze vermetele stelling. Welja, professor, hoe beeldt U zich een sterk en onverbreekbaar België in, waar de kunstmatige staatsmachine een pletmolen blijft voor het volkskarakter? Waar door hogerhand de druk zo wordt

[p. 321]

uitgeoefend, dat het volkswezen dadelik in verzet komt? België kon zijn, door het toekennen van vrije beschikking over hun lotsbestel, de organiese natie tweeër volken. Nu, door zijn unitair, volksvreemd regiem schept het zich zelf tot een haard van bestendige konflikten. Hoe zal een bewind als middelaar tussen grootmachten kunnen optreden, als het niet eens harmoniese ordening weet aan te leggen in zijn eigen volkshuishouding?

De kiesstrijd jongstleden, zegt Vermeylen, voerde niet tot een doelmatige oplossing ‘weil das vlämische Problem, wenn man die konkreten Wirklichtkeiten in Rechnung zicht, verwickelter ist, als es der oberflächlichen Betrachtung erscheint’.

Ik zeg maar: brani heeft Vermeylen wel, als hij de staf breekt over ‘oberflächlichen Betrachtung’, vooral als men de diepgang peilt van zijn eigen betoog.

Ook gaat de weg van ‘De wandelende Jood’ tans over banen van geleidelikheid. De verburgerlikte sociaaldemocraat, die het initiaal marxism dwaze princieprijderij noemt, en het reformism als enig-gangbare verwezenlikingspolitiek aanprijst, juist doordien hij het nieuw aanschijn der dingen in het licht van het marxism vreest, verklaart zich ook opportunist op Vlaams terrein. Zo zegt hij ter waarschuwing: ‘Es gibt wohl ein vlämisches und wallonisches Block, aber (let op, nu komt eerst het aksent) es gibt auch das brüsseler Agglomerat, dass gemischt is’. Ziedaar, zegt Vermeylen, hoedt U voor de dissolvens in het Belgies staatswezen, want er bestaat nog het brussels hommelnest. De alternatieve is nochtans nipt toe te spitsen: Ofwel aanvaardt Vermeylen dit Brussels hommelnest als een politieke werkelikheid en verzaakt hij meteen aan alle Vlaamse hervorming. Ofwel ziet hij hier een wantoestand, en grijpt hij naar het scalpel om deze aan te tasten. Een geit-en-kool-middenweg is er niet. Maar Vermeylen is niet dergenen, die geloven aan een radikale ommekeer in de loop der dingen, onder de kracht van een vormgeworden ethies gebod. Zijn politiek richtsnoer is een vreemde mixtuur van uitgedund idealisme en realiteitsbesef bij gebrek aan zedelike moed.

Het gaat in dezelfde toonaard verder: ‘Und der Einfluss der Hauptstadt, die immer der Sitz einer zentralen französisierenden Verwaltung war, hat niemals aufgehört, sich im Vlämischen Gebiet fühlbar zu machen’.

Hier staat Vermeylen al mak ten overstaan van de bestaansredenen, waaruit het Vlaams verzet kausaal resulteert: het middengezag. Ik zeg maar: is het zover dat Prof. Vermeylen de macht van het Brussels regiem als een politieke werkelikheid beschouwt, dat hij om Godswil zich niet meer bekreune om gepleegd onrecht, machtsmisbruik en verdrukking tegenover Vlaanderen. Wie het orgaan erkent, heeft vrede met de functie. Eindelijk komt de aap uit de mouw: ‘Ein radikaler, sehr aktiver Flügel proklamirt seine “autonomistische Tendenzen” und beginnt die Führer zu drangsalieren’. Ziedaar waarom Vermeylen het aktivism stomweg onaangeroerd liet en inplaats het objectief naar

[p. 322]

richtsnoer en taktiek, zij het dan ook schetsmatig, toch essentieel te verklaren zonder het daarom goed te keuren, eerder verkiest de Vlaamse Leeuw met een pinhelm te tooien.

Volstaat immers zo'n allegorietje niet, om in het buitenland, waar ‘la Belgique martyre’ nog opgeld doet, dadelik afkeer voor een politiek te wekken, omdat haar invloed nu de leiders reeds ‘beginnt zu drangsalieren’. Het is leuk Vermeylen te horen gewagen over leiders (de leiders) buiten de autonomistiese tendensen, vooral als de feiten van na 1918 er op duiden dat de vooroorlogse mondhelden hebben afgedaan. Wonder toch, dat Vermeylen zich met zijn scherp onfeilbaar politiek instinkt niet over de evidentie van deze politieke werkelikheid weet heen te zetten.

Saamgevat is Vermeylen als vulgarisator van de Vlaamse beweging in het buitenland het volgende voor te werpen:

1^o	een algeheel gebrek aan oordeelkundige betoogtrant in het aanleggen van een oorzakelike geschiedenis der Vl. Beweging, waarbij de interpretatie der dingen niet subjectief zou worden gekleurd;
2^o	een totale ontstentenis van iedere gedegen bewijsgrond, waarmee het België van na 1918 zich als regulator in de kontinentale politiek zou hebben doen gelden;
3^o	een onvolledig tijdsbeeld rond het Vlaams beginsel in de oorlogsjaren, dit onder motto: doodzwijgen, want bespreken is propageren;
4^o	een bedenkelik ostracism op flaminganties gebied waar als enig doelpunt de vernederlandsing van Gent wordt aangegeven, dan als de zelfbestuur-idee het nagestreefd beginsel werd;
5^o	polemiese zwakheid voor zijn ideologie, waar hij het aktivisties verschijnsel niet naar essens, als idee, maar als Duits importprodukt in het bezette België heeft getekend, om het aldus verdacht te maken, en een grondig onderzoek te verhoeden;
6^o	zich te hebben doen kennen als een verdager van elke oplossing, meer uit politieke ruggegraatloosheid dan uit reaalpolities inzicht;
7^o	geen de geringste melding te hebben gemaakt van de Franse expansiegeest waarvan de sfeer zich allereerst over België heeft uitgezet, en de vroondienst van onze bewindvoerders daar tegenover;
8^o	zijn aanspraak op het leiderschap, (dit van een minieme fractie), te hebben veralgemeend op heel de stroming, zonder daarbij zijn ideologiese tegenvoeters Jacob, Borms en Vos te vernoemen;
9^o	de internationale betekenis van de Vlaamse Beweging, als mogelik tegenwicht voor de imperialistiese drang van Frankrijk naar het Noorden, onbeacht te hebben gelaten;
10^o	summa summarum: het onderscheid niet te hebben getrokken tussen objectieve geschiedschrijving en het historicism of geschiedkundige muntschroderij, die niet de konkrete feiten met hun sociaalekonomiese en staatskundige achtergrond aan elkaar snoert, maar zich houdt bij het wachtwoord: ‘les phénomènes vus à travers un temperament’.

V.J.B.