Vlaamsche Arbeid. Jaargang 14

Bibliographie

Dirk van Sina: ‘De deemstering der zielen’. II, Lenore. (N.V. Vlaamsche Land, Antwerpen.)

Geerten Gossuit heeft ten gronde zien gaan zijn idealen van rechtvaardigheid en liefde. 't Was de dood der Chimera's. Nu leeft hij in een vaag esthetisme, een schoonheidsafgoderij gemengd met Indische oneindigheids-droomerijen. Met Lenore wil hij dien droom beleven. Maar 't blijkt een droom. Want de zinnen stellen hun eischen. En 't vergaat in een ontzettende ramp. Geerten heeft zijn geloof verloren in hooger doeleinden, hij wil klein-menschelijk gaan genieten. Maar Lenore heeft den roep gehoord van haar broeder Guido, den Godsroep. Doch niets heeft haar daartoe voorbereid en zij drinkt den giftbeker ledig die haar leiden zal naar de eeuwigheidspoort.

Dirk Van Sina gaat stug en zeker zijn weg op. Ruim schijnt zijn opzet. Misschien te ruim. Al die problemen saam te brengen van heel den wijden zin van 't menschelijk leven: dat is durven! ‘La jeunesse ne doute de rien’. En dat maakt ons die jonge generatie van katholieke schrijvers zoo bewonderenswaardig. Zij pakken het aan vóór het aanschijn der wereld met geestdrift en fierheid. En plat trappen ze de idolen van 't vroeger naturalisme. Plat met hun onversaagden kamplust. Zij schudden 't heele boeltje wakker dat het met ontzetting komt te staan vóór 't groote probleem. Zij laten het niet los. De sfinx zál spreken. Glorieus moét het levensdoel schitteren boven de hunkerende zielen.

Laat de uitvoering nog wat zwakjes zijn. Te veel declamatie en te veel beredeneering, waar directer handelen zou gevergd zijn. Laat het karakter uitdiepen wat onvast zijn in de lijnen (- die Guido is raadselachtig vroom, en die Geert was krachtiger in het 1^ste deel)... Het is kunst die verheft. 'k Weet geen schooner lof. En als het tooneel nu toch eens een prikkel wordt tot ernstig nadenken; als, met de schoonheidsaandoeningen, de ziel aan 't begeeren gaat naar 't goede, zou er dan geen loutering uitgaan van het schouwspel der mooie ficties? En zou dát ook geen vreugde zijn, omdat het vreugde brengt?

Daar was een tijd dat kunst een doel-op-zich-zelf heette. Déze kunst bewijst triomfantelijk dat zij hoeft te zijn: dienaresse van de Waarheid. Dan heeft ze heel den mensch te pakken en schenkt hem rust in totale bevrediging.

K.E.

[p. 114]

Dietzenschmidt: Compostella. (Legendespel in drie bedrijven. Vert. door Wies Moens. Uitgave 't Spijker, Gent.)

‘Compostella’ is een der meest aangrijpende werken in het teeken van het expressionisme, niet alleen om den overweldigenden inhoud, om de beteekenis van de grootsche gedachte die door dit stuk gedragen wordt, maar ook om de aangrijpende scenische kracht waarmee dit spel staat uitgebeeld. De schrijver gaat uit van hetzelfde diefstal-gevalletje onder bedevaarders dat Ghéon behandelt in ‘Le pendu dépendu’, doch eene vergelijking tusschen beide tooneelwerken is niet mogelijk. Het niemendalletje van Ghéon gaat hierbij ineenkrimpen, met een vervallen kapelletje naast de reusachtige kathedraal die ‘Compostella’ is. Bij eene waardig-aangepaste ensceneering zal met dit stuk heel zeker iets verrassends worden bereikt. Enkele momenten blijven, zelfs na lezing, onvergeetbaar; zoo het tooneel waar de zondaars (de zwaab en het herbergmeisje) samen kruipen in den nacht wijl de wereld dreunt onder de hamerslagen waarmee Christus opnieuw aan zijn kruis wordt genageld. Minder gelukkig misschien zal bij een opvoering de gezongen requiem-mis blijken. Alleszins stelt het stuk aan de regie geweldig groote eischen.

De vertaling van Wies Moens is uitstekend.

W.P.

Frans Delbeke: De Vrek. (Tooneelspel in vier bedrijven. - Uitgave: De Standaard. Prijs: 7.50 fr.)

Stilaan gaat onze Vlaamsche tooneelletterkunde op een hooger plan staan; wij krijgen ‘interessante’ tooneelstukken. Het realisme-zonder-meer, waarbij dan nog op meestal grove wijze gespeculeerd werd op alle mogelijke romantische neigingen van het theater-publiek, schijnt in gevaar. De reactie komt niet meer te vroeg. Onze tooneel-literatuur werd tot vóór eenigen tijd op een onverklaarbare wijze verwaarloosd.

In ‘De Vrek’ wordt een figuur uitgebeeld, waarbij het den schrijver blijkbaar te doen was niet zoozeer een karakter te teekenen, maar geheel de materialistische levensbeschouwing tot in hare verste consekwenties, te verpersoonlijken. Juist omwille van de breedere beteekenis van den opzet in dit tooneelstuk vind ik den titel er van niet zeer gelukkig. Hij is te eng.

Het is evident dat bij dergelijke proeve als ‘De Vrek’ allerlei opmerkingen kunnen gemaakt in verband met tooneel-techniek, taalslordigheden, tendenz en zoo meer. Meermalen is het hier duidelijk dat de auteur niet als ‘tooneel-schrijver’ geboren is, om een uitdrukking te gebruiken die weleens als argument dienen moet om alles goed te praten. In deze poging is het merkwaardigste: de opzet. Ik hoop dat Delbeke verder doorwerkt op het gebied van het gedachten-drama. ‘De Vrek’ is een belangrijke aanvang.

W.P.