Vlaamsche Arbeid. Jaargang 13

[p. 318]

Aanteekening

Een praalgraf voor Hugo Verriest.

- Eene werking zal worden op touw gezet om aan Meester Verriest een praalgraf en indien de ingezamelde gelden het toelaten een standbeeld op te richten, ten einde alzoo eene dankbare hulde te brengen aan den levenwekker van Vlaanderen.

Aan alle Nederlanders, waar zij ook mogen verblijven: Vlaanderen, Noord-Nederland, Fransch-Vlaanderen, Zuid-Afrika, Nederlandsch-Indië of elders, wordt welwillende en geestdriftige medewerking gevraagd om deze Verriest-hulde op waardige wijze te doen geschieden.

De geringe penning van den arbeider zal even welkom zijn als de rijke gift van den burger.

Deze Verriest-Hulde zal staan buiten en boven alle politiek: daarom zullen noch in het Hugo Verriest-comité, noch op de eerelijst de namen van personen met werkdadig politiek mandaat (Kamer en Senaat) worden opgenomen.

De eerste vergadering die het comité hield drukte den vurigen wensch uit dat alle Nederlandsche bladen, uit alle Nederlandsche landen en streken, hunne welwillende medewerking zouden verleenen om propaganda te maken en gelden in te zamelen; verzocht tevens van alle nummers waarin iets verschijnt over Hugo Verriest een exemplaar te willen sturen aan den schrijver van het Hugo-Verriest-comité.

De vergadering verzocht ook alle Nederlandsche instellingen en bonden in denzelfden zin te willen ijveren overal waar zij hunnen invloed kunnen doen gelden.

Zij deed een bijzonderen oproep tot alle studenten om op hunne vergaderingen en in hunne bonden met jeugdige geestdrift mede te werken tot het gelukken dezer Verriest-Hulde.

Zij rekende ook vooral op den flinken steun en krachtige medewerking van onze meisjes-bonden. Het was tevens het verlangen der vergadering dat in alle gouwen en, zooveel mogelijk in alle steden Verriest-Komiteiten zouden tot stand komen om alzoo eene doelmatige propaganda te kunnen voeren.

Alle briefwisseling met het Hugo-Verriest-comité moet gevoerd worden met Dr. Jur. Karel Versteele, Noordstraat, 163, te Rousselare, en alle ingezamelde gelden kunnen gezonden naar den Schatbewaarder, Heer Achiel Denys, Ooststraat, of gestort op de Postcheckrekening nr. 109400, Verriesthulde, Rousselare.

Het comité is verder samengesteld uit echte ras-Vlamingen, als Dr. Eug. van Oye, Dr. Alfons Depla, Hoogleeraar Mr. Vliebergh en E.H. Cyriel Verschaeve.

Het heeft ons nochtans verwonderd dat ons tijdschrift, ‘Vlaamsche Arbeid’ niet werd aangezocht om in dat comité zitting te nemen.

[p. 319]

‘Vlaamsche Arbeid’ toch heeft altijd geijverd om den naam van Hugo Verriest hoog te houden en over al de Nederlanden bekend te maken. Het heeft den grooten levenwekker een speciaal feestnummer gewijd ter gelegenheid zijner hulde te Ingoyghem in 1913 en het heeft ook uiting gegeven aan den rouw van Vlaanderen bij zijn begrafenis.

Door het aanzitten van ‘Vlaamsche Arbeid’ in het Hugo-Verriest-comité zou ook het letterkundig Antwerpen daar vertegenwoordigd geweest zijn, terwijl het comité nu bijna uitsluitend uit West-Vlamingen is samengesteld en het groot-nederlandsch karakter der hulde aldus in gevaar wordt gebracht.

Boek en kunst.

- Bij de Uitgeversmaatschappij Prometheus, Korte Houtstraat, 14, den Haag, zal vanaf 1 September a.s. bovenstaand maandschrift in een oplaag van minstens 5000 ex. verschijnen, tegen een abonnementsprijs van fr. 10 per jaar. Elk nummer bevat 32 pag. druk.

Het tijdschrift beoogt in het bijzonder de liefde voor het schoone boek, moderne grafiek en het tooneel bij ontvankelijke kringen aan te kweeken en zal over alle belangrijke publicaties (meest geïllustreerde) artikelen brengen; verder origineele grafiek, bellettrie in Hollandsch, Fransch, Engelsch en Duitsch, Theaterbrieven, enz. Door zijn uiterst lagen prijs en zijn groote oplaag hoopt het de aanwezige belangstelling tot nut van publiek, uitgever, boekhandelaar en auteur te kunnen doen opleven. Het wil den zwaren strijd, dien de artist in den huidigen tijd voor zijn bestaan moet voeren, zoo veel in zijn krachten ligt, helpen verlichten.

Het eerste nummer zal o.a. artikelen bevatten over Nederlandsche Gobelins, Het schoone Boek, een origineele houtsnede van Fokko Mees, artikelen van Roger Avermaete, Jan Wils, Reinier Sterkenburg, G.H. Pannekoek, Dr. E. van Raalte, F.M. Huebner, Wilhelm Loeb, enz., alsmede de gewone rubrieken met korte kritieken en berichten.

Het overzicht

onder leiding van Fernant Berckelaers en Jozef Peeters is het meest internationale tijdschrift van Vlaanderen. De kennis van het Nederlandsch is er echter niet groot en de leiders zouden beter doen artiekels als dat van Maurice Casteels over den schilder uit Droogenbosch Felix Boeckx en dat van Paul Dermée over Juan Gris en een ander van den Weener Kassak in den oorspronkelijken tekst te geven, liever dan in een onhandige nederlandsche vertaling vermits er toch ook fransche verzen van Paul Dermée en Celine Arnauld in hun tijdschrift voorkomen. Het Mei-Juninummer brengt een kleur-steendruk van Jozef Peeters, een compositie van Jos. Léonard, houtsneden van Ludwig Kassak en illustraties naar het werk van Felix de Boeck. Jozef Peeters geeft indrukken uit Berlijn en F. Berckelaers een tooneel kroniek over Crommelynck, Beauduin en het duitsch-russisch theater ‘Der Blaue Vogel’.

De Stem

onder redactie van Dirk Coster en Just Havelaar bevat in haar Julinummer den aanvang van een duitsche studie ‘Ueber die

[p. 320]

Liebe’ van Emil Lucka, een essay van Just Havelaar over Historisch Idealisme, een fragment uit een lezing van Dirk Coster over De beteekenis der litteratuur voor het leven, waaruit wij volgend citaat lichten: ‘Over zichzelf na te denken, zich te herinneren wat men was en zich bewust te worden wat men zou kunnen wezen: het is in alle menschen een onwillekeurige litteraire handeling. En nu denken bijna alle menschen dat zij de litteraire handeling kunnen volbrengen zonder de minste hulp der bestaande litteratuur, waar en hoe die ook bestaat. Zij missen den tijd en de aandacht ervoor. Zij meenen er geheel buiten te staan, en ontleenen daaraan zelfs een zekere hoovaardigheid, als zou dit een ongeschreven diploma van menschelijken en mannelijken ernst zijn. En deze menschen vergissen zich op bijna komische wijze. Zij weten zelf niet dat zij geheel onder den invloed van de litteratuur staan, al is het dan een litteratuur van den armzaligsten rang, een tienduizendmaal verzwakt en verbleekt afschijnsel van de werkelijke litteratuur. Zij weten zelf niet, dat heel hun wezen en zelfs hun daden door die litteratuur in zekeren zin bepaald worden of geleid! Want bedenken wij het volgende. Ons over alle dingen zoo helder bewust te worden als zelfs de gewoonste mensch vermag, het woordenvinden voor alle gevoelens en gedachten die in ons opkomen, het is maar niet zoo gegaan. Dit wonderbaar menschelijk vermogen wordt dagelijks en gedachteloos gebruikt, doch onoverzienbare eeuwen van geestelijke inspanning liggen daarachter. Het woordenworden van onze gevoelens, de geestelijke structuur der eenvoudigste gedachten, is een proces geweest van eeuwen en eeuwen. En ieder dier woorden en nog meer iedere combinatie der woorden, ieder beeld, iedere gedachte, ieder vertolkt gevoel, is eenmaal een kostbare vondst geweest, de inval van een genie tusschen de menschen. De andere menschen werden eenmaal, toen die nu gewoongeworden uitdrukking nog levend aan de bron van een ziel ontsprong, erdoor getroffen, zij herkenden iets van zichzelf erin en namen het over, om op hun beurt zichzelf te kunnen uiten, en met de eeuwen werd zij het eigendom van alle menschen. Zij werd spreektaal kortom. En deze spreektaal, die vaste zinswendingen, die groote en vaste begrippen en algemeene gevoelens, die vullen nu in hun versleten staat, hun verstorven staat, letterlijk alles wat gedrukt wordt, de kranten en hun feuilletons, de slechte romans en novellen, de brochures en politieke redevoeringen, alles en nogmaals alles.’

De Nieuwe Gids.

- In het Julinummer gaat Jac. van Looy voort met het levensverhaal van Jaap. L. van Deyssel schrijft korte stukjes Varia waartusschen prozagedichten van hooge schoonheid. Willem Kloos wijdt zijn maandelijksche kroniek aan Jeremias de Decker. Frans Erens schrijft over Cousine Bette van Balzac waaruit volgende passus: ‘Balzac heeft dezen roman geschreven in een gloeiende hitte, onder het drinken van ontelbare kopjes koffie en ik wijt eenige van de buitensporigheden in het werk aan de abnormale

[p. 321]

werking van zijn geest ten gevolge der cafeïne en der hitte. Een patholoog zou duidelijk op vele plaatsen van zijn Comédie humaine dezen invloed kunnen aanwijzen. Doch zóó moet een auteur niet staan tegenover de wereld, die hij schept. Niet anders moet hij staan daar tegenover als Goethe altijd gedaan heeft, met behoud n.l. van zijn volle menschelijkheid in de zuiver harmonische werking der geprojecteerde buitenwereld op zijn ongerept innerlijk.

Neemt een schrijver de koffie of den alcohol ter hand tot het oproepen van een wereld van voorstellingen, dan loopt hij gevaar die te doen veranderen in chaos. Het kunstmatige zal niet altijd bewust zijn aan te wijzen, maar zeker is het, dat de actie der ongerepte menschelijke natuur door het intellect geleid, niet kan falen. Al het kunstmatige of gewilde of geforceerde is stellig in de kunst uit den booze, want zij moet zijn het passieve resultaat der menschelijke hartstochten. Maar let wel, het passieve resultaat: De kunstenaar moet bewogen worden en niet zelf bewegen. De ziel moet den invloed ondergaan van de menschen en dingen, die om haar heen leven. Zij moet ze weerkaatsen door klank en door rhythme. Zij moet in de diepte van hen schouwen. Doch de kunstenaar moet zich niet opzettelijk in dien toestand van receptiviteit verplaatsen. Hij moet geen kunstmiddelen aanwenden om die te verhoogen en hier zou men kunnen aanhalen de uitspraak van Goethe: ‘Setz deinen Fuss auf ellenhohen Socken, du bleibst doch immer wer du bist’.

Pogen (5),

het nieuwe maandschrift der jonge gedachte in Vlaanderen onder leiding van Wies Moens, geeft van hem een derde reeks fragmenten uit De Verrukkingen van Karel Johan Godevier met Van den Oever's Paul's Ontwaken een gelukkig antipode van de Pallieter-litteratuur. Wies Moens wint het mijns dunkens op Van den Oever door den eenvoud en de sereniteit der levensaanschouwing. Hij is minder inwendig gemarteld door Dood en Zonde. Het verschil tusschen een Fra Angelico en een Jeroen Bosch. Gerard Bruning geeft beschouwingen Over katholieke litteratuur in Holland. De rol van Van onzen Tijd wordt bepaald en De nieuwe Eeuw en Roeping krijgen een verdiende hulde omdat zij ‘het bevrijdend signaal gegeven hebben dat vele jongeren den weg een eind gewezen heeft’. De Beiaard bestendigde de V.O.T.-traditie. De Katholiek is zonder eenige beteekenis, maar onschadelijk. W.M. schrijft over Cyriel Buysse's Uit de Bron: ‘er is geen liefde in de artiest Buysse. Er is ten hoogste: interesse. Het interesse van de gecivilizeerde Europeaan die door Zoeloeland trekt en wat hij zag en beleefde met veel artistieke berekening neerschrijft, voor zijn thee-slurpende vriendinnen thuis. Dat de auteur daarbij de boeman speelt mag van zijnentwege een psychologies zeer fijne truc zijn. Het platste realisme is voor thee-serverende vriendinnen inoffensief, als het maar door zo een charmant artiest als Buysse wordt voorgedragen. Met al dat kan de artiest zelf er zich op beroemen: te hebben bijgedragen tot een zekere “bon ton”, die nu eenmaal een

[p. 322]

grijnzend genoegen beleeft aan al de Vlaamsche dorperheden. Het rezultaat voor de Vlaamsche volksgemeenschap, van Buysse's oeuvre, is dan ook veeleer negatief te noemen... Wanneer wij ons geestelik kader in Vlaanderen in ogenschouw nemen, konstateren wij daarin talrijke leemten. De Vlaamse volksgemeenschap telt meer dan één dienstweigeraar en vaandelvluchtige’.

Roeping (nr. 10).

- Het Referendum over de richting in de katholieke kerkelijke Bouwkunst wordt voortgezet. Joseph Cuypers, Jan Groenewegen, Jan van Beers, Ir. H. Thunissen zijn thans aan het woord. Verder twee curiosa, onuitgegeven gedichten van Guido Gezelle en van Hugo Verriest. Caesar Gezelle doet zijn oom noch zijn vriend zaliger geen eer aan met de publicatie van deze ter zij gelegde verzen. Het nummer bevat nog werk van M. Molenaer, verzen van Jan Waerle, Hubert Buyle, Gerard Bruning, W. Poulssen, de Wilt. Chr. Kops O.F.M. vertaalt Dante's Hel. Uit een bespreking van Boudewijn het drama van Reinier Ysabie door Dr. H.W.E. Moller knippen wij het volgende: ‘Wat 'n jammerlik spel! En toch kan deze dichter wel iets, dat is elders wel gebleken, dunkt me. Maar niet beginnen aan zo iets. Zuiver weergeven wat in hem is, voorlopig de eenvoudige ontroeringen; en vooral zuiver zien. Want door z'n opwinding ziet hij alles vals en verknoeit z'n gevoel. Hij is nog jong, hij kan iets worden in de kunst. Erger is, dat de waarachtige dichter Verschaeve dit werk “klassieke kunst” heeft genoemd en spreekt van “karakters” en “waarheid van de menschelijkheid”, en 't in alle opzichten hoog prijst (inleiding). Hoe is dat mogelik? Ik kan geen andere verklaring geven dan deze: Cyriel Verschaeve, zelf kunstenaar van diepe ontroering, heeft naar aanleiding van Ysabie's woorden z'n eigen zieningen aanschouwd, z'n eigen ontroering gevoeld, en dat gehouden voor 't werk van de schrijver. En dan, er ligt in de verkeerde kant van Verschaeve's kunst wel iets van neiging tot opstapeling van beeldspraak, zal ik 't maar noemen, al te veel verpozen in verbeeldingen als er geen ontroering meer is. En die fout heeft hem misschien verblind gemaakt voor de dolle rarigheden van deze schrijver.

Verschaeve heeft 'n jong dichter willen aanmoedigen, maar in z'n goede welwillendheid heeft hij hem kwaad gedaan. Zal Ysabie nog vatbaar zijn voor gerechte kritiek?’