Vlaamsche Arbeid. Jaargang 13

Bibliogarphie

Zoeklicht. Een Nederlandsche Encyclopedie voor Allen. Onder leiding van Dr. T.P. Sevensma, Directeur der openbare Bibliotheek en Leeszaal te Amsterdam. Eerste deel. N.V. Uitgeversmaatschappij Van Loghum, Slaterus en Visser, Arnhem.

Dit eerste deeltje van de nieuwe encyclopedie door de Arnhemsche firma opgezet was een blijde verrassing. Tot dusver was deze jongst geborene onder de voorname Hollandsche uitgeverijen uitsluitend op literair gebied werkzaam geweest. Het groot braakland der algemeene volksontwikkeling heeft thans ook deze firma aangetrokken

[p. 117]

tot een onderneming die in deze tijden van ekonomischen druk werkelijk gedurfd mag heeten.

Een keurige band, stevig in groenlinnen, handig formaat. Op ongeveer 450 blz. geserreerden druk op twee kolommen vindt men werkelijk een heele boel wetenswaardigs verklaard. De aanteekeningen bij kunstenaars hadden we wel eens steviger gedokumenteerd gewenscht, meer realia en elk woord van beteekenis. Maar met het gebodene zullen zeer velen reeds eenigermate op de hoogte geraken van wat onder het zoeklicht genomen werd.

De groote verdienste van deze bloemlezing ligt zeker in haar actualiteit. Over de Als-ob-philosofie vindt men even goed bescheid als over een of ander acteur. Onder de bibliografische aanteekeningen vindt men zeer recente werken vermeld. Het biografisch werk is bijzonder goed verzorgd. Als type van minder geslaagde details zouden we b.v. het zinnetje over Hendrik van Balen kunnen citeeren: ‘Zijn werken zijn in binnen- en buitenlandsche musea’. Dat mag vrij vanzelfsprekend heeten! Over het aandeel dat Vlaanderen in deze encyclopedie toebedacht is zullen de volgende deelen meer brengen. Dit gaat slechts van A tot Beranger. Wij hopen dat de artikels over Zuid-Nederland door Vlamingen zullen geredigeerd worden of nagezien althans. Het stukje over Activisten is niet heelemaal objektief en wat met het zinnetje over België: ‘aan 't hoofd der geestelijkheid, die een hevigen strijd met de liberale en sociaal-demokratische Katholieken voert, staat de aartsbisschop van Mechelen’, bedoeld wordt, wil ons maar niet duidelijk worden.

Buiten enkele kleine teekeningen in den tekst brengt dit deel twee mooie kleurendrukken: Delftsch aardewerk uit het Ned. Museum van Geschiedenis en Kunst te Amsterdam.

We kunnen de nieuwe encyclopedie gerust aanbevelen. Terwijl zoovelen in Vlaanderen zich moeten behelpen met Fransche woordenboeken die heelemaal niets te vertellen hebben over ons eigen kultuur, kan ‘Zoeklicht’ de noodzakelijke aanvulling brengen. De uitgave zal compleet zijn in 8 deelen à fl. 5 per deel.

Alphonse Belpaire, door zijne dochter M.E. Belpaire. Drukkerij J.E. Buschmann. Antwerpen, 1922.

In deze levensbeschrijving van Alphonse Belpaire berust het prachtig materiaal voor een roman uit den hoogeren burgerstand van Antwerpen in de jaren '40 en '50. Wanneer het bijzondere dezer hoogst belangwekkende gegevens kon verwerkt worden tot een monumentaal geheel van meer algemeenen aard, dan kregen wij hier een gewrocht eenig in zijn soort in onze vlaamsche letterkunde nog zoo arm aan voorstellingen uit een hoogere samenleving.

Mejufvrouw Belpaire is bij het bijzondere van haars vaders leven gebleven, maar zij legt ons de nota-boekjes en de familiebrieven met zooveel vroomheid onder de oogen, met al de herinneringen die ze bij haar opwekten, dat wij om zoo te zeggen deelgenoot worden van dat

[p. 118]

leven en het voor ons verschijnt in zijn romantisch waas en tevens in zijn dadenrijke en eenvoudige grootheid. Het is ons bij het lezen alsof wij waren neergezeten in haar groote stille lichte kamer met uitzicht op den ouden tuin der Markgravenlei en wij, in haar vertrouwen opgenomen, mogen luisteren naar al het innigste wat zij van een voorbijen tijd en een dierbaren doode zoovele jaren in haar hart had bewaard.

Zij moet ook wel den roman vermoed hebben die er uit deze levensbeschrijving te verwerken viel. Het schema is er van aangegeven. Op den achtergrond van den zich toen vormenden Staat België volgen wij den ontwikkelingsgang van een jong en begaafd ingenieur en mathematikus en diens aarzelende en schroomvallige liefde voor een beminnelijk, maar ook terughoudend meisje: ‘De liefde mijns vaders voor mijne moeder, dit is het onderwerp, de ziel van dit boek’. Die liefde groeit en bloeit in den huiskring der Teichman's en der Belpaire's, doorheen de werkzaamheden van den jongen ingenieur, op de feestjes en danspartijtjes in het enge nog in zijn spaansche vestingen gesloten Antwerpen, op het buitenverblijf te Wetteren te midden het eeuwgetijde van Rubens, waar de heele stad in opging, en wij zien rond de twee geliefden een heele schare antwerpsche figuren verschijnen, uit de kunst en zakenwereld, uit de politiek van dien tijd, burgers van alle slag in gezellig verkeer levend met elkaar, tot de dienstmeiden toe die door hare aanhankelijkheid als levende stukken van den huisraad waren.

Het was een stille tijd van streng en toch gemoedelijk leven, vol gewetensplicht en levensernst. In 1835, wanneer Alphonse Belpaire van Antwerpen uit, weer eens zijn geboortestad bezocht, reed hij nog met een trage diligence naar Gent om van daar per sleepboot langs de vaart over Brugge, Oostende te bereiken.

Dit boek brengt ook, o zeer bescheiden, gegevens over het innerlijk wezen van de schrijfster zelf. Zegt zij niet ergens dat ze haar eigen wezen niet kan verklaren zonder op te klimmen tot haars vaders ‘droefgeestigheid, zijn afkeer van het aardsche, zijn trek naar het ideaal’? Hare levenswijsheid staat op meer dan eene bladzijde te lezen. Zoo o.m.: ‘Men spreekt altijd van de ondervinding der bejaarden; hoe ouder ik word, hoe klaarder ik leer inzien dat de jonkheid de tijd is van het helder verstand, van de warmhertige beweging, van het grootmoedig zich schenken’.

Veel is er sinds den tijd, waarvan dit boek verhaalt, verandert. De vergissingen van den belgischen Staat in het aanschijn van het onweerstaanbaar zich opwerkende Vlaanderen veroorloven niet meer het onbegrensd vertrouwen en de toewijding van het geslacht der jaren '40 en '50. Het verfranschte Antwerpen van toen is een Vlaamsche Stad geworden en Jufvrouw Belpaire zelf schrijft met de fransche notaboekjes en brieven haars vaders een vlaamsch boek.

J.M.