Vlaamsche Arbeid. Jaargang 13

De historie van Guido Gezelle en de ‘Ruitenbrekers’ (Vervolg.)

GEZELLE was daar uit zijn eigen niet veel mede bezig, maar het geronk dat rondom de nieuwste blauwvoeterij ontstaan was, kwam toch ook aan zijne ooren, en zoo werd hij wat zenuwachtig. Zijn naam was eenigszins met de Vlagge gemengd, en hij had er genoeg van, sedert lang, mistrouwd en verdacht te zijn. Voor hem konden de studenten en hun blad niet te wijs, te voorzichtig, te verstandig en te geleerd worden, en nooit had hij een woord in 't openbaar gezegd, geschreven of geduld tegen het gezag. Dat was tegen zijnen aard, en ook, zijn weg liep langs die richting niet.... Als hij dat al las, of nog meer, hoorde zeggen, schoot hij uit zijne gewone bedaardheid op.

Daarbij - genus irritabile vatum! - De Vlagge kondigde daar juist, met een half schimpken op 't Davidsfonds aan, dat dit genootschap Hiawatha ging uitgeven, ‘het werk’, zeide zij, ‘van Dr. Emile Lauwers en van Heer ende Meester Guido Gezelle’. Dat stak hem tegen, omdat hij de vertaling, eertijds met Lauwers begonnen, sedert eenigen tijd tot eigen werk en voor eigen rekening had genomen, en het onbescheid van dat

[p. 101]

studentenblad hem nu, zonder verderen uitleg, die vaderschap scheen te betwisten.

Kwam nu de hulde aan De Bo. Zij ging uit van het Davidsfonds, wiens algemeene voorzitter, P. Willems, de vergadering moest leiden. Zij zou vele oudere priesters en burgers ter plaatse brengen, die niet met de nieuwere ‘Blauwvoeterie’ instemden. Gezelle moest het woord voeren, en hij meende dat zijn toestand eischte in een scherp woord alle onbesuisde beweging te verloochenen.

Aldus kan men verklaren hoe hij, de goede Gezelle, daar lijk boos scheen. Men vergete echter ook niet, dat er in hem een Dr. Spoker schuilde, die soms eens bovensprong.

Algelijk, 't viel de jongens hard, van die hand geslagen te worden. En zij zouden het zeggen.

Op zeer verschillende toon, toch. Die van Antwerpen gaven een vlugschriftje uit, ‘De Ruitenbrekers’ betiteld⁽¹⁾, dat een koddig verschijnsel was van ‘eerste-broek-politiek’.

't Was alsof zij een wedding gemaakt hadden, om elk op zijn best de hoedanigheden, die Gezelle hun had toegepast, waar te maken. Naamloos werk was het, natuurlijk; ruitenbrekers noemden zij zichzelf en ze zetten hun W.-Vl. makkers tot dat werk aan. Verwaand was de toon en waren de bewoordingen in den hoogsten graad. Guitig? of Guitelijk? Men oordeele naar deze eenige volzinnen:⁽²⁾

‘Gretig, zegt men, werd die venijnige lastertaal door aanwezige lauwaards en verraders verwacht, aanhoord en toegejuicht.
Daarom is 't dat wij in onze onafhankelijke Scheldestad het woord opnemen van den redenaar (en nu ontworden beweger en hoofdman) Gezelle, en hem vrijweg en gemeend tegenroepen: “Uwe taal was logen en laster tegen alle vrijzinnig en vrijkampend volk.....”
Is uwe beweging de Vlaamsche taalvorsching, wij eeren die, doch zeggen: eerder waardige liefhebberij is het dan beweging. Onze beweging intusschen is een andere, en leidt naar 't herwinnen, stormenderhand, waar het noodig is, onzer Vlaamsche rechten..... Uwe werkzucht is verheven, maar kan nooit een volksbeweging heeten..... U, W.-Vl. strijdbare mannen, u jonge knapen raden wij..... heeft G. zijne rechte meening uitgesproken en uit eigen beweging uwen edelen kamp gelasterd, slaat hem van kant en laat hem allen als een weerloos kind tegen onze machtige en vooruitrukkende beweging oploopen.
.....Indien ik, vrienden uit W.-Vl., Gezelle's handelwijs vrijmoedig mag bestempelen; heet ik dezen eenen politieken misstap, en gij weet, op die stappen komt een leader nooit terug..... Nadat de Vl. studenten uit Antwerpen zijn gekneveld geweest, is de beurt aan die

(1) Antwerpen, H. en L. Kennes, opv. van L. Gerrits.

(2) Uit: De Ruitenbrekers, Antwerpen, H. & L. Kennes, opv. van L. Gerrits, 1885.

[p. 102]

van W.-Vlaanderen gekomen. Maar knevelarij is ginder niet genoeg geweest, tuimelarij of kazakkeering moest er bij zijn.
De oud-leeraar en groot dichter, die van tal zijner leerlingen moedige verdedigers van taal en zeden heeft gevormd en door de blauwvoeten⁽³⁾ met den naam van Heer ende Meester is bestempeld geweest, heeft in openbare vergadering den naam van Ruitenbrekers en tuimelaars naar het hoofd geworpen der leerlingen, door hem zelve opgewekt!...
..... Daarom roepen wij u toe: Breekt ruiten dat het klettert, anders dringt ge nooit in uw eigen woning.’

De West Vlaamsche studenten echter waren niet met zulken praat gediend. Hun hoofdman van toen zegt nu zelf: ‘De indruk van Gezelle's woord op ons, was zeker verrassend en ontmoedigend. Wij meenden 't immers zoo wel met Gezelle en De Bo, en waren naar Thielt gekomen met de hope van voor en door beiden een zegedag te beleven.

......Maar de ‘Ruitenbrekers’, waaraan zoo 't schijnt ook De Visschere, zeker de eenige Westvlaming, medewerkte, werd bij ons sober onthaald. Die jongens van buiten W. Vl. kenden of begrepen Gezelle niet, die geheel buiten den eigenlijken strijd stond, al geweldig Vlaming zijn’.

Men denke er nog bij: die schrijvers kenden evenmin den aard der West Vlamingen, met hun beslotenheid en schalkschheid. Blaaskakerij kon er bij hen niet inslaan.

Gezelle hield vast aan zijn woord: Hij liet de gewraakte volzinnen in Loquela herdrukken, en aan Duclos, die voor R.d.H. tot Gezelle's verdediging verscheidene brieven had ontvangen, wier schrijvers niet wenschten gekend te zijn, schreef hij 't volgend antwoord op de vraag, wat er mede moest gedaan worden:

‘Daar en mag hoegenaamd niet nameloos geantwoord worden. De aansprake te Thielt was gedrukt, met eenen name onderteekend, voor acht honderd getuigen afgelezen, zonder tegensprake of eenig teeken van afkeuringe vanwege de toehoorders, integendeel.
Nameloos antwoorden ware de principia, de denk- en daadbeginsels aanveerden van den ongekenden vijand.
Daarbij, elk antwoordt recht bij zijn eigen zelven; laat iedereen 't genoegen van uit eigene vrije overtuiging 't gebeurde goed of kwaad te keuren; de oordeelen van verre 't meeste getal zullen uitkomen, nabij genoeg, op 't geen de ‘onthoofde’ Vlaming schrijft. Elk die ondervindt dat zijn nabuur oordeelt zooals hij, zal daarin zelve kracht en moed vinden.
Waarom nu antwoorden? Laat eerst de Vlagge en den Student

(3) Blauwvoet is de naam der radicaal Vlaamschgezinde studenten van W.-Vl.

[p. 103]

spreken. Laat eerst hooren wat zij zullen zeggen van het namelooze stuk van Antwerpen⁽⁴⁾. Uit de verschillige zeg-, doen-, handel- en schrijfwijze zult gij gemakkelijk het geheele ontwerp, den geheelen drijf van den vijand geware worden. En antwoordt dan!
Dat nameloos schrijven is onvlaamsch, is fransch, gelijk geheel die zoo gezeid Vlaamsche beweging. Mouvement: agitation, zegt Littré. Agissez, n'agitez pas, zegt Pius IX of Leo XIII⁽⁵⁾.
Wat Rond den Heerd aangaat, ik zou volgens die principia handelen, maar ze niet drukken.
Al de goeden kennen ze en volgen ze; de anderen gaan der mee lachen, ze vervalschen, enz.
Ik ben voor niet loquendo maar agendo te antwoorden, en dat overal, en voort te doen alsof er niets, hoegenaamd niets gebeurd en ware.
Waarom als zoo erg aanzien datgene waarover niemand het herte en heeft te zeggen: Ik ben daar vader en dader van!
Laat ons hooren wat b.v. Winkler zegt, en andeern. Van zoo haast als 't stuk van Antwerpen uitgekomen is, heb ik brieven ontvangen van de beste vrienden uit, smeekende: en antwoordt niet.
Heel die zake is fransche valschheid. Men wilt het de studenten ten laste legen en t'en zijn de studenten niet die er de schuld van zijn. Zij hebben 't lange op G.G. zijnen rugge geleid met doodsanctjes, etc..... in de Vlagge te drukken, en te roepen van ‘Heere ende Meester⁽⁶⁾. Nu en kunnen de ware vaders en daders dat niet meer: 't zijn nu de studenten van Antwerpen!
G.G. heeft tot Thielt⁽⁷⁾ de studenten verdedigd tegen sommigen die vreesden dat ze Mr. Willems, enz. gingen uitschuifelen, en gezeid dat hij de studenten voor treffelijker aanzag en kende. En zoo zijn zij ook.
Maar bachten die arme studenten zitten één of twéé of drie, in één woord, te veel Vlamingen, wier beweginge bestaat in... nameloos guitenwerk, tot voldoening van hun eigene vernederde, gramme spijtigheid⁽⁸⁾.
Wederom gezeid, ik en zou hoegenaamd niets anwoorden, noch slinks, noch rechts, noch onder, noch boven water, niets, indachtig het woord van Cicero: “Ego quidem neminem nomino quapropter nemo poterit in me irasci, nisi antea voluerit de seipso confiteri”; indachtig

(4) Zie verder wat de Vlagge zei: 't was zoo wel, dat Gezelle er geheel mee voldaan was.

(5) Deze meening van Gezelle kan goed of kwaad uitgeleid worden volgens men mouvement altijd den zin geeft van agitation of niet.

(6) Hier erkent men Gezelle's “noli me tangere”, de ervaring had hem voor zulke verwikkelingen bevreesd gemaakt.

(7) Voor de zitting in gesprek met daar aanwezige Vlamingen.

(8) Om die uitspraak te beoordeelen, zou men toenmalige omstandigheden moeten kennen en hunne betrekkingen met Gezelle.

[p. 104]

de parabel: “inimicus homo, de nocte caeteris dormientibus, superseminavit zizania, et abiit. Sinite crescere usque ad messem!”
Wilt gij iets doen, laat Beyaert een groot plakkaat drukken, aldus: “Antwoorde van G.G. aan al zijne tegenstrevers, eertijds, nu, en in 't toekomende, kortbondiglijk bevat en uitgegeven ten prijze van éénen frank, bij Beyaart Storie te Brugge, wezende een boekdeel van 365 bldz. kleen 12^o geheeten: De Vlaamsche Duikalmanak voor 't jaar O.H. 1886”.
Wilt gij nog iets? Drukt zelve een spotschrift tegen mij, 't is gelijk waar, met of zonder name van drukker en zendt het waar gij peist dat de “Ruitenbrekers” gezonden geweest zijn, en zet daarin:
Teveel Vlamingen zijnder die..... etc... Wij, die namelooze guiten, weten door eenen bijzonderen schijnvriend van G.G. dat hij het Vlaamsch volk niet alleenlijk en wil verfranschen, maar verengelschen.
Peist daarop!
Hij geeft tweemaal in de week (hij steekt het weg, maar 't is geweten) in 't Hôtel du Nord, een gekend fransch gasthof te Kortrijk, engelsche lesse voor nieten; hij en spreekt daar nooit anders als engelsch..... en fransch, ja, en met dat schandelijk verraderlijk spel, weet hij zelfs volk te trekken, studenten ook, ja, ja, studenten, verbasterde studenten, die in 't geheel niet en schijnen in acht te nemen dat G.G. tegenwoordig in den ban geslegen is te Antwerpen, en dat hij van zijne beste vrienden, als hadde hij de veepeste, geschuwd, gehaat en verfoeid wordt. Erger! Alle maanden preekt hij in 't fransch, voor een deel damen en jufvrouwen, tegen de Vlaamsche beweging, net gelijk hij te Thielt gedaan heeft voor de mannemenschen, en dat heet hij Congregatie.
Nog erger, maar hier moet ik voorzichtig zijn om geheel nameloos te werk te gaan, anders.....
Tot op zijne kamer toe, die een toogbeeld is van franschen ‘beau desordre’, bij hem ‘un effet de lard’, hangt er een raam met Loué soit Jésus Christ daarin, gestikt of geschilderd, die 't mij gezeid heeft en wist het niet geheel zeker, door eene fransche hand.
En dat in Kortrijk, zoo nabij het Groeninghe veld, waar..... ‘o tempora’!
Maar dit blaast de keerse uit: Alle avonde drinkt hij, de valsche Meester, uit eene kom waarop in groote letters te lezen staat: Guidon Gezelle (horresco referens) - chineeschen, ja, chineeschen, thee, in plaatse van lindeblomkes te drinken lijk ne ware Vlaming, Expellatur’.
Een naamlooze guit.

‘Spoker redivivus’, mogen wij wel zeggen. Maar tevens zien wij ook, dat de man het eerlijk meende en geen opstoken van anderen behoefd had, om vrij zijn gedacht te zeggen, en dat hij 't zelfde genoegen aan anderen gunde.

De Duikalmanak, waarvan hij gewaagt, was 7 September

[p. 105]

verschenen voor 't jaar 1886. Onder den nederigen vorm van een scheuralmanak, gaf de Christen Vlaamsche wroeter er inderdaad het bewijs, dat zijn werk, hoe verborgen en weinig ‘radikaal’ ook, ook tot volksgebruik en ten nutte van het volk grootelijks strekken kon. Elf jaren lang heeft hij aldus de eigen Vlaamsche kennis, poëzie en christen gebruiken in het land verspreid. Hij kon niet leven van afbreken, hij was een bouwer en stichter.

De laatste luide weergalm op Thielt kwam met de Nieuwjaar-Vlagge van 1886. Het eerste deel was eene reeks van 7 brieven:

1.	Aan Z.H. den Bisschop van Brugge, door Primus.
2.	Aan den Z.E.H. Dambre, toeziener van het vrij middelbaar onderwijs in het Bisdom van Brugge, door Secundus.
3.	Aan den E.H. Guido Gezelle, onderpastor te Kortrijk, door Tertius.
4.	Aan den zeer vermaarden Heer Ruitenbreker in Europa, door Quartus.
5.	Aan den Heeren tegenkanters, die zoo jubileerden om het woord van Gezelle te Thielt, door Quintus.
6.	Aan den zeer geachten Heer Vanderblixem, door Sextus.
7.	Aan alle oversten Superiors Principaals enz...., door Septimus.

Brieven 1, 2, 6 en 7 raakten slechts van verre ons onderwerp aan. Zij doelen meer algemeen op de spijtige toestanden in de vrije onderwijsgestichten, te dien tijd, en zijn hoogst belangrijk voor de geschiedenis der studentenbeweging.

Brief n^o. 3 is prachtig, weerdig en... raak.

Geen grooter tegenstelling is denkbaar dan die, tusschen deze redenen en de Antwerpsche woordenkramerij.

Niet dat Gezelle gelijk krijgt, o neen!

‘Heer ende Meester..., alzoo spreken was van uwentwege eene groote misse’.⁽⁹⁾

Er wordt hem getoond waarom: Hoe hij zelf gescholden en misverstaan werd, toen hij zijn eigen Vlaamsch begon te schrijven. Hoe men riep ‘Stratevlaamsch! Prulleboekskens’, wier systema openlijk moest bestreden en tegengekampt worden. Hoe hij gebrandmerkt werd als een ‘revolutiemaker’, als een ‘overdreven aardigaard’, een ‘kwade geest’, die moest uit het collegie gebannen zijn, hoe zijn werk en woord en gedacht moesten dood geleid worden.

‘Welnu’, vraagt de schrijver dan, ‘wie heeft er u verdedigd, bemind, uwen naam en uwe boeken rond België gevoerd? Het waren die studenten. Zijn dat misschien hunne vreemde sprongen en aardige tuimelperten?’

(9) Misse is in W.-Vl. vergissing, misstap. Messe: misoffer.

[p. 106]

Gezelle had nog gezegd: ‘De Bo liet zijne jonge medepeerden en peerdjes brad en wild zijn, al speet het hem zoo.

‘Dat nog moeten wij u zeggen’, schrijft Tertius, ‘het en speet hem niet’. Hij beminde de Vlagge, en moedigde ze aan. Een enkele maal heeft hij gezeid: dat is mis, 't was op een ander strijdbladje: Kwaepenninck.

En dan, om te eindigen:

‘Welnu, onze Meester, gij hebt gemist. Het zij zoo. Maar toch blijft gij onze Meester.
Gij zijt onze dichter, de Koning onzer schrijvers. Gij zijt onze taalkender, de Koning onzer taalmeesters, niemand kan achter U.
Daarbij, gij zijt het begin, de oorsprong, de bronne van geheel onze taal- en volksbeweging in W.-Vl. en dat en zullen wij nooit vergeten.
Gij zijt onze glorie, onze hoogmoed, en dat en zullen wij nooit vergeten.
Wij blijven met u zingen:

‘Gij zegt dat 't Vlaamsch te niet zal gaan!

't En zal’..... etc.

Zoo lange als wij ons weren, wij

't en zal, 't en zal, 't en zal!

Wij, wij, wij,

Uw woord van ‘Thielt’ vergetend,

rechten eens een standbeeld op, in Vlaanderen

Aan den Meester!

Dat is ons laatste, en wij brengen U de hulde van onze onveranderlijke dankbaarheid en liefde.
Tertius.’

Hoe ver, niet waar, van: ‘Slaat hem van kante en laat hem als een weerloos kind tegen onze machtige beweging oploopen!’ Hoe ver ook van ‘Uwe taal was leugen en laster!’

Gezelle liegen en lasteren!

Neen, dat nam de Vlagge niet aan, en zij liet spreken, in naam der studenten, de taal der rechtschapenheid en der dankbaarheid. Zij had daartoe den rechten man, want - dat mag nu wel geweten zijn, de schrijver dier zeven brieven was Hugo Verriest, Principaal te Yper, raadgever en leider der jonkheid van West Vlaanderen.

Hij kon spreken, hij wist!

En hij sprak en deed hier spreken, zoo hij altijd poogde te doen, de alleen-verlossende waarheid, zoo aan Gezelle, zijn vereerden Meester, zoo aan de al te voorbarige jongelui van Antwerpen.

[p. 107]

Wie herkent zijn prettig woord niet, b.v. in den vierden brief:

‘Aan den zeer vermaarden Heer Ruitenbreker, in Europa⁽¹⁰⁾.
Mijn jonge Heer,
Uwe dulle brieven heb ik al monkelen gelezen, er over mijn grijs hoofd geschud, en gezeid:
Die Heer en kent Gezelle niet. Het is dertig jaar dat ik met Guido Gezelle vriend ben, met hem leve, zijne lessen indachtig blijve. Nu nog woon ik zijne lessen van Engelsch bij, en aanhoore ze gretig en met blijden lust.
Neen, Heer Ruitenbreker, gij en kent Guido Gezelle niet, noch en weet wat hij gedaan heeft. In ons Vlaanderen lag bij de jonkheid de Vlaamsche tale dood; in ons Vlaanderen lag eigen letterkunde en kunst dood; in ons Vlaanderen lag eigen schoon dood; in ons Vlaanderen lagen woord en dicht en wetenschap dood; in ons Vlaanderen lag ons eigen leven dood, noch en roerde er iets meer.
Hij heeft dat al doen verrijzen, hij heeft dat al leven gegeven. Hij heeft Vlaanderen weer doen gaan en staan, roeren, leven! Hij heeft eenige steenen uit den weg geschopt en de bronne is aan 't spruiten gegaan en haar water loopt en stroomt... hoe en waar en weet hij zelve niet...
Uit zijnen geest, uit zijn hert, uit zijn werk spruit die bronne. Heeft hij nu, het geruisch hoorende van dat water, dat de doode stilte stoorde, en schuimde en brobbelde tegen de steenen en rotsblokken die men op zijnen weg wierp, - heeft hij, zegge ik, eenen steen aanveerd, dien men hem in de handen gaf en dien gesmeten naar die ruischende en bruischende studentenriviere, dat kan wel zijn, en..... ik geloove 't.
Maar dat hij is of ooit was:
de hoofdman der Vlaamsche of Westvlaamsche beweging;
de beweger;
de leader.
Dat zijn woord een politieke misstap is, waarop een leader nooit terugkomt.
DAAR EN IS NIETS VAN!
Hij en heeft nooit een enkel woord in de Vlagge geschreven. Hij en heeft nooit aan de studentenroeringe gesproken of geholpen. Hij en heeft nooit in studentenvergaderingen tegenwoordig geweest. Hij en heeft nooit een woord daarvan aan studenten noch aan ons gesproken⁽¹¹⁾.
Gezelle leefde en leeft daarbuiten.

(10) Dat alleen verraadt Hugo Verriest.

(11) Dit was behendig, om Gezelle uit den drang te brengen.

[p. 108]

Hij leeft buiten alle andere beweginge die spreekt van recht, van herstellinge waarvan het ook zij, hij leeft buiten alle beweginge die spreekt van de Vlaamsche beweginge zelf.
Hij leeft in zijn eigene beweginge die hierin bestaat: hij spreekt, schrijft, studeert Vlaamsch en wil het zonder gerucht, door dagelijksch werk, door woord en zang en studie en leering, doen kennen, beminnen en uit- en voortzetten, quasi van eigen.
Dat is Gezelle.
Wat gij dus scheldt en zegt tegen dien leader is wind.
Hij is, en blijft, en zal blijven: de bronne met klaar, deugend, zingend water!
Maar om Godswille, en moeit hem met geen Vlaamsche beweginge, noch voor, noch tegen. Hoe hij daar, al met eenen keer, te Thielt, buiten zijn werk en doening gesprongen en alzoo gesproken heeft, blijft een mysterie, waarvan wij wel eens den uitleg zullen vinden.
Maar als men achterna gepeisd heeft van hem te doen spreken, en een quasi programma te doen uitgeven; als een vriend, kanonik van Brugge⁽¹²⁾ naar Kortrijk gegaan is om hem daartoe te bewegen; al waren al de stukken, of ten minste nota's gereed voor Rond den Heerd, Gezelle was al weder binnen zijn eigen werk en leven, het voortzettende ongeroerd, en zeggende van de jonge Ruitenbrekers: wel, dat ze 'ne keer hun herte ophalen.
Wel, mijn jonge heer, nu dat ik u Guido Gezelle hebbe leeren kennen, ik geve u eene lesse daarbij en zegge u:
Roert gij lieden maar voort in uwen rechtveerdigen strijd en kamp, maar:
LAAT GEZELLE GERUST.
Ik groete u beleefd en genegen.
Quartus.

Gezelle's doen en streven staat daar prachtig geteekend, toch, er ontbreekt iets: quasi van eigen gaat er niets in de wereld. Gezelle wrocht in kommer en leed, niet alleen voor de taal, vooral voor zijn eigen volk, en niet alleen met studie of poësie, neen, met zijn heele wezen. Zijn dagelijksch priesterwerk was samengegroeid met zijn studie en dicht, en lag geheel verknocht aan het christen vlaamsche volk.

Ja, wat die Ruitenbreker zegt van dien leader is wind, maar wat hij zegt van Gezelle's beweging ‘als zijnde een waardige liefhebberij’ is nog veel grooter wind. Ik weet wonder welke politieker er ooit meer aan 't volk gebracht heeft in Vlaamschen geest en ander hooger leven, dan Gezelle, met zijn ‘weerdige liefhebberij’.

Het einde van Quartus' brief maakt veronderstellingen over

(12) Duclos.

[p. 109]

Gezelle's beweegredenen. Zij zijn ernevens gegist. Gezelle heeft te Thielt uit eigen beweging gesproken, hij was alzóó overtuigd; geheel zijn leven is er een bewijs van. Ten andere zijn brief laat geen twijfel bestaan.

Op 't einde van 't zelfde nummer staat nog een brief van ‘Ouderman’, die de jongens vermaant, voor leuze te houden: ‘allemaal meê!’

‘In uw jongen drift, zijt gij, dunkt het mij, wat genegen om af te keuren en te beknibbelen die uw werk niet en doen, maar elders en anders als gij met het Vlaamsch bezig zijn. Naar mijnen zin is dat mis. Iedereen, die, volgens zijne natuur en volgens zijn eigenaardig wezen, bezig is met iets dat aan de Vlaamsche beweging behoort, zoudt gij moeten aanzien als meedoende met u... zelfs als hij tegen u zou spreken.
Gij peist soms dat uw werk het eenigste is, gij zijt mis.
Anderen peizen dat hun werk het eenigste is, en zij zijn altemets kwaad op u. Zij zijn mis.
Al dat bezig is in de wereld, doet almaal mêe.’

Hoe waar is dat, nu nog! En hoe wijs, het toen te zeggen.

Ouderman wederom was Verriest. Zijn wijs en geestig woord stilde de jonge, vurige gemoederen. Zij werden spoedig gewaar dat hier een misverstand was, en dat Gezelle's werk, en zijn heel verleden, ver boven een oogenblikkelijke haastigheid verheven waren. Het ‘incident’ was dan zoo goed als besloten. Nog een woordje in 't Paaschnummer, op Quartus' brief, om te zeggen dat men toch Gezelle niet onbeantwoord had kunnen laten, maar 't nieuws was er al af. Verriest wist het zoo goed aan te leggen, dat de Blauwvoeten van de Vlagge bij den dichter ontvangen werden aan tafel. Elk bracht iets aan om feeste te houden: drank of spijze, en Guido, door al die jeugd omgeven en gevierd, ondervond hetgene hij bedoelen zou in zijn innig versje:

Mijn hert, mijn hert is krank en broos
en onstandvastig in 't verblijden
maar als 't hem welgaat éénen stond
't kan dagen lang weer honger lijden.

Hij was vroolijk en mededeelzaam, en zong hun van zijne verzen voor, o.m. zijn gedicht van 't Goddelijk Blijspel:

In die tijden, in die stonden
kwam, van Godswege afgezonden.....⁽¹³⁾

(13) Zie Tijdkrans. Wijmaand.

[p. 110]

en verder nog 't zielgedichtje, dat voor een paar jaren in de Vlagge had gestaan, op de wijze van Vexilla Regis:

Hoe menig boom heeft zijne hand
gekort, gezaagd, in Vlanderland
en nu ligt hij, een boom gelijk
in berd gekleed op 't aarderijk.

Dat was een Vlaamsche wagenmaker.... Gezelle was met dat dichtje terecht ingenomen, en hij zong het, al was hij geen felle zanger, uit genegenheid voor zijne gasten. Aan goedheid was hij zoo gevoelig!

En daarna.... ging hij neerstig weer aan den arbeid, priesterlijk en dichterlijk, voor zijn volk van Kortrijk en verder.

Palinodia I, Vlaamsche Vlagge, Nieuwjaar 1887 ('t Had feeste geweest te Kortrijk, den 30 September 1886, ter eere van Gezelle).

‘Wie van U, studenten, en heeft niet hooren spreken van Guido Gezelle? Wie en heeft zijne wonderschoone gedichten niet gelezen, en vol blijde genot en innige geestdrift uitgeroepen: Gezelle is een Meester in het scheppen van dicht en lied!
Ik weet het goed, G.G. heeft uwe achtinge, liefde en genegenheid ten volle verworven. Gij eert, bemint en bewondert hem, gij zoudt uren verre gaan om het geluk te hebben hem eens te zien, en uit zijnen mond het levende, zingende Vlaamsche woord te hooren klinken...
Guido Gezelle, onze meester, ontvang den heuschen groet en hertelijken dank van de Vlaamsche jongelingschap, die genegen naar uw woord en lesse luistert.’

Conferatur: ‘U, West-Vlaamsche strijdbare mannen, u jonge knapen, raden wij.... slaat G. van kant’... op zulken politieken misstap ‘komt een leader nooit terug’...

All's well that ends well.

Palinodia 2. De eerste gouwdag dien ik in mijn leven - knaap van 13 jaar - bijwoonde, was te Lier in De Valk, April 1889. Uit Duffel waren wij daar naartoe getrokken. Onder anderen spraken daar de Antwerpsche Ruitenbrekers in persoon, om ons te overtuigen dat wij eerst Vlaamsch, en dan Katholiek moesten zijn, en om te protesteeren tegen den Bisschop van Brugge en zijne onderhoorige overheden, dat zij den grooten Vlaming en Dichter in een nietige plaats vernederd hielden, omdat hij het hoofd der Vlaamsche werkers was. Mijn vader, die

[p. 111]

het verslag van dien gouwdag voor 't Fondsenblad inzond, klopte die jongens op de duimen: ‘Neen, neen, goede jongens, die u met dien grooten Vlaming bezig houdt, als gij hem kendet, gij zoudt niet handelen zoo als nu, maar zwijgen. Houd u dit voor gezegd door iemand, die de eer heeft onzen held van over lang en grondig te kennen’.

Nu moest men ze bedaren in het verdedigen van den ‘Ontworden beweger en hoofdman Gezelle’, zoo hoog hielden zij hem weer in eere.... om naar andere koppen te smijten. Was dat niet vermakelijk? Gelukkig voor hen was Lier verre van Thielt en 1889 was reeds 4 jaar na 1885. Nu, aan de jeugd moet men veel vergeven ook!

Al. Walgrave.