Vlaamsche Arbeid. Jaargang 13

Aanteekening

De evolutie van August Vermeylen.

- Bij den uitgever C.A.J. Van Dishoeck te Bussum is verschenen de tweede druk van den Eersten Bundel van Aug. Vermeylen's Verzamelde Opstellen. Wij hopen dat de gelegenheid om deze reeds vrij oude opstellen te bespreken, zich spoedig aanbieden zal. We werden opnieuw getroffen door den grooten drang naar geestelijke gezondwording, die en den Vermeylen van Van Nu en Straks reeds aanwezig is. Ondanks alle opportuniteit, ondanks de zwakheid van een individualistisch anarchisme, dat hij in de voorrede van den nieuwen druk scherp verloochent, zonder, helaas, iets positiefs in de plaats te geven, is de geestelijke verwantschap niet te loochenen tusschen het jongste Vlaanderen en Vermeylen in zijn fin-de-siècle-periode. We wenschen hier alleen een verklaring te releveeren uit het korte woord vooraf, dat 1919 gejaarteekend is. Het gaat hier over de kritiek der Vlaamsche Beweging. Wij citeeren: ‘Er lag in die bladzijden een tegenspraak, die heel natuurlijk mag heeten, als men pas in de twintig is, maar me thans nogal jongensachtig voorkomt: overgenomen beginselen waande ik van de baan te vegen, om slechts werkelijkheid onder mijn greep te hebben, doch tevens, verblind als ik was door idealen, keek ik weer over velerlei werkelijkheden heen. De wensch om een zuiver en groot einddoel voor oogen te houden, doet niets af aan den plicht, zich voor gedeeltelijke hervormingen in te spannen, in deze menschenmaatschappij, die toch het rijk van het betrekkelijke is. Die gedeeltelijke hervormingen worden mede bepaald door al de historische omstandigheden, die van ons volk gemaakt hebben wat het thans is. En onder die historische omstandigheden zal men niet licht den oorlog vergeten: hij heeft ons scherper dan ooit doen vatten en voelen, dat België veel meer is dan een woord. Door aanhaling van volzinnen uit hun verband gerukt en beschouwd buiten den geest die het geheel samenhoudt, heeft men ook nog vaak genoeg de strekking van dit vertoog verwrongen. De verrassing bleef me niet bespaard, dat sommige activisten er zich op beriepen, waarbij ze dan zorgvuldig mijn woord vooraf oversloegen. Zij werden wellicht niet gewaar, dat ik

[p. 40]

vooral de kracht wilde opwekken, die de menschen van binnen naar buiten boetseert, terwijl zij het Vlaamsche volk door vreemd geweld van buiten af meenden te ‘ontvoogden’?

Wij kunnen het treiterachtig plezier van ‘sommige activisten’ nogal begrijpen, die in een hartstochtelijk debat Vermeylen citaten onder den neus wreven uit die Kritiek der Vlaamsche beweging, waarvan voor velen de stoot uitgegaan was voor een radikale anti-Belgische politiek. De Gentsche Studentenkring ‘Ter Waarheid’, die de kritiek afzonderlijk liet drukken, heeft, naar we meenen, in het activisme een grooten rol gespeeld. Maar toch was het verkeerd. Wij hebben het eerst hier aangetoond dat de gedachtengang van Vermeylen een heel andere is als de nationalistische. Hij viel den staat als staat aan. Het feit dat de staatsorganisatie in België anti-Vlaamsch was, maakte die nog onsympathieker. Maar het was een toevallige bijzaak. Als het anarchistisch geloof verdween, was het ook met het flamingantisch radikalisme gedaan. De vurigste anarchisten worden doorgaans de stijfste boergeois. Vermeylen is er niet aan ontsnapt. Vandaar zijn overtuiging van thans: de oorlog ‘heeft ons scherper dan ooit doen vatten en doen voelen, dat België veel meer is dan een woord’. Vlaanderen heeft geen oorlog noodig gehad om tot het besef te komen dat België meer is dan een woord! Het is de bitterste realiteit van ons geestelijk verval. De grappenmakers van den Raad van Vlaanderen hebben ook eens in een plechtige vergadering den naam en het begrip België afgeschaft! Het zal beide extremen misschien verbazen hier een aanrakingspunt te vinden. Maar zoover hebben we de onnoozelheid nooit kunnen drijven. België beteekent de systematische verwaarloozing van de Vlaamsche volkskracht, zoo op geestelijk als op ekonomisch gebied. Onderdrukking van de geestelijke zelfstandigheid van het Nederlandsch sprekend volkdeel, koloniseering van het Vlaamsche achterland door Waalsche ambtenaren, analfabeten en Drubbeliana. Al die dingen en veel andere meer is België voor ons.

W.M.

Aanteekening.

- Vóór dat recensie in dit tijdschrift ingaat melden wij terloops aan onze lezers het verschijnen van Feber's essay over ‘Frederik van Eeden's ontwikkelingsgang’; we zeggen niet te veel als we meenen dat tot dusver niemand het christelijk peillood zoo diep heeft laten dalen in van Eeden's levensethiek; geen levensdraad van den bekeerling of ze werd door Feber doorwogen tot haar uiterste moraliteit in haar dadelijkst verband met het Christendom; we ondervinden beter dan vroeger de zedelijke scheiding die van af de Kleine Joannes tusschen deze Tachtiger en zijn collegas bestond en telkens de occulte oorzaak was der vinnige aanvallen jegens hem. Het boekje heeft daarenboven zeer hooge stijlwaarde, al is zij wat zwaar en moeilijk voor Zuid-Nederlandsche hersens. Bij nader gelegenheid gaan we wat dieper in op den massieven inhoud, die van nu af de andersdenkende kritiek met christelijk prikkeldraad streng afspert...

K.v.d.O.