Vlaamsche Arbeid. Jaargang 12

[p. 410]

Het inwendig leven van Paul

XX.
Paul's sterke bezorgdheid.

DE gansche dag had God in zijn hart geroepen ‘Paul’; maar om een antwoord had hij sterke last; een strenge bezorgdheid zijner ziel hinderde daartoe geweldig. De voor-avond begon: van Oost naar West daalde het nacht-luik. Langs de Schelde-terrassen, waar hij wandelde, rookte de mist: de stad en de stroom als verdronken in zeep-loog. Paul wist in die damp zijn God volgens het vers van Psalm XCVI: ‘Met wolken van donkerheid is Hij omringd’. Zie, hij kon nu de verschijning des Vaders wel verwachten in krakende donders en bliksemstralen, als in den rook Sinai, want er rafelde reeds een roode toortsvlam op de pont om den overzetboot toe te seinen. Paul's schaduw viel plots ‘unheimlich’ op de mist lang-uit omdat een electrische booglamp schel naast hem gloeide: hij meende angstig een verschijning van het ‘eigen lichaam des doods’.

Na maanden had Paul dien namiddag weer een brief ontvangen van Zuster Angelina en zijn inhoud maakte hem bezorgder als ooit. Deze brief had hij niet verscheurd: op enkele punten bleek theologische overweging noodzakelijk en ditmaal zou Paul omstandig een antwoord schrijven om een innerlijke ramp bij Zuster Angelina pogen te verhinderen...

Zwaar bekommerd keek Paul over de balustrade van het terras langs de kade op de schaduwige stoombooten; stoom wolkte, olie rook sterk, de lieren raasden, lawaaiende schimmen versprongen in een rooden fakkelwalm die daarna over boord viel en in het water krinkelde. Een spookachtige graanzuiger suisde en dommelde: zijn krabpootige slurven hingen gulzig in den buik van een stoomboot en slokten maïs. Weer had Paul de angst voor het ‘ongeval sluipend in het duister’, maar onmiddellijk nadien een verlichting: hij bad ‘Jezus, Maria, Jozef’!

Nu las Paul opnieuw den brief van Zuster Angelina onder den groenigen absinthe-gloor van een terras-lantaarn.

XXI.
De brief van Zuster Angelina.

‘Beste Paul! - De Heer zij met U! Mijn strijd is ongeveer uit; ik schrijf je uit mijn cel; het is nacht en erg koud; ik hou

[p. 411]

mijn linkerhand over het stompje kaars om ze te verwarmen en ook om het licht te verwijderen aan mijn celraam. O, de goede Jezus! Des te meer dweep ik met mijn Heer nu ik minder hou van de Kerk; deze boodschap heb ik lang mistrouwd: maar kon ik mijn Heiland mistrouwen? Zal ik de innerlijke boodschap niet hooger stellen dan de kerkelijke? Ach, Paul, de werkheiligheid van het observantisme mijner orde kan toch zoo weinig eigengerechtigheid bij den Heer voortbrengen als Jezus alleen mijn gerechtigheid is; ontbreekt er niets aan des Heeren Jezus' verlossingswerk, wat kan mijn kloosterleven dan daaraan toevoegen? Daarbuiten toch is zekerheid des heils omdat Hij - geen een en geen ander - ons rechtvaardigt. Dan nog mag onze begeerlijkheid onze zonde blijven; maar het geloof in den Heiland bedekt onze zonden. Paul, Paul, wat een inzicht? Ik schrik nochtans voor een openbare verklaring. Wenscht de Heer ook dat ik om de waarheid ergernis geve aan mijn zusters? En dan het practisch besluit. Paul, om deze boodschap die ik niet weigeren kan, lijd ik reeds dagen en nachten. Moeder Overste bemerkt mijn uitwendige ongesteldheid en ook de andere zusters zijn bezorgd. Hoe vreeselijk als die straks mijn uitkomst zullen weten. Ach, Paul, die ergernis het ergste. En verder, wat zal ik straks in de wereld doen, nu ik je nader kom en toch een bruid Christi blijf? Paul, oremus pro invicem!

Zuster Angelina.’

In nieuwe gemoedsverbijstering staarde Paul strak op het briefje en geraakte meer en meer bedroefd om de scherpe geesteshouding van deze vrouw; met een zucht zorg hij de brief in zijn portefeuille en luisterde toen aandachtig naar een groote kerkklok die, achter de daken der huizen, uit den mist begon te luiden, dof en diep als uit een gesloten kelder waar God met zich-zelf alleen was.

XXII.
Paul is een held.

Een der avonden uit den Advent - hij was na het Lof op zijn mansarde teruggekeerd - besloot Paul aan Zuster Angelina een brief te schrijven, waarin hij zou betoogen: de uiteindelijke mislukking harer persoonlijke houding als eenige regel des geloofs en de feitelijke verstands-fout in haar theologische aanvoeling van goddelijke en menschelijke verdiensten; niet gansch zijn antwoord zou een kerkelijke apologie zijn: er bleef iets sterks en naders te zeggen over de evolutie van haar hartstocht naar hem. Paul immers meende dat haar vergissing hoofdzakelijk voortkwam uit een onbewuste, moreel-sexueele oorzaak waarvan het onderwerp in zijn eigen persoon bepaald bleef; de

[p. 412]

laatste passus van haar brief versterkte dit vermoeden tot groote zekerheid; en verder kon zij zich-zelf geen ruimte geven naar de richting zijns persoons zonder vooraf haar zielshouding tot de Kerk te wijzigen, zoodat haar begeerte vrij kwam, het tuchtkader der Kerk verviel en tezelfdertijd haar geloof in Christus behouden bleef. Zijn grootste benauwdheid was na haar persoon de zijne: bij mogelijke afval zou God niet een herstel, een rehabilitatie eischen?... En kon hij - naar het woord van den Psalmist - zonder zonde ‘gemeenschap hebben met den zetel der ongerechtigheid’?

Paul stond voor het venster; de mansarde was duister: ook zijn hart. Hij bad: ‘Heer, ga toch van mij niet, want de verdrukking is nabij; daar is niemand die mij helpt’. Aan de horizont der stad was de aanwezigheid der vol-maan; Paul keek eerbiedig op als naar den sacramenteelen Jezus. Meteen filmde door zijn herinnering een vers uit Kind's ‘Freischütz’: ‘Milch des Mondes fiel aufs Kraut!’ Hij verbeterde: de witte melk der Heilige Moeder Gods lag bevroren over daken, kerken en torens; dit inwendig gezicht kon geen profanatie zijn. Hij beluisterde een oogenblik het kil letter-getik eener schrijfmachien in de buurt en zag toen met vrome oplettendheid naar de Kerk rechts van hem; de hooge ramen zilverden als apocalyptische harnassen; de Westelijke muren: zwart staal en de zware zilveren speer van den toren. Hij hoorde onmiddellijk: ‘Paul’. Gods stem was helder en sterk. Paul begreep en antwoordde: ‘Deus, fortitudo mea! God is het die mij omgordt met kracht. Hij maakt mijn armen als een metalen boog’.

Met kalme beslistheid ontstak Paul de lamp en begon te schrijven.

XXIII.
Paul schrijft een brief.

‘Zuster Angelina! - Waarom bedroeft je mij? En mijn God? En dat je zelfs Petrus de sleutel ontneemt om deze je eigen persoon toe te eigenen? Hoe vreeselijk dat je Jezus dermate subjectiveerde; de historische persoon wordt nu een onkerkelijke mythe en de Kerk zelf - zij blijft “de” boodschap - een tegenstelling aan Hem. Onderkent jij uw strijd dan niet beter, goede zuster? Ach, het scheelt zoo weinig of je hebt de Heilige Geest in je-zelf overstreden, want Hij blijft getuigenis geven in mij en in jouw dat we beiden gerechtvaardigd worden én in geloof én in goede werken; de verdiensten des Heeren zijn als de appelen: zij moeten geplukt. En wie eet van dit ooft zonder mede-arbeid? Liefst had ik niet dat je zoo vrijmoedig van Jezus' verdiensten een paspoort der begeerlijkheid had gemaakt; zouden ook de goede werken niet noodzakelijk een

[p. 413]

vrucht zijn des geloofs? Och, Zuster Angelina, dwaal toch zoo makkelijk niet af tot een persoonlijke gemoedshouding in het geloof. En verder: mij moet iets zwaarder van het hart dat uw geweten ergeren moet. Daar straks ging ik vol twijfel in mijn kamer heen en weer; om Gods wil, ik verklaar het je nu: zie toch ernstig af van mijn persoon; maak het je-zelf duidelijk dat een oude genegenheid geen rechten geeft op je nieuwe “status” in Christus. Geen van ons beiden wordt dan “gered”. Zuster Angelina, besef toch dadelijk dat je houding een vergift bereidt dat ons beiden vernietigen moet; ik vraag je met nadruk: bezin je! Ach, beste zuster, je drijft me tot noodweer. Komt jij zelf tot een ramp - God verhoede het - dan verliest je niet slechts je vriend, maar ook mijn persoon, want ik zeg je nadrukkelijk dat ik bij God je vergissing herstellen moet. In Christo, steeds in Christo

je Paul.’

Een oogenblik rustte Paul uit: hij schreef vlug en tevreden het adres; hij bekeek het daarna innerlijk verstrooid en neuriede het ‘Salve Regina’. De oude angst eener verwijderde mede-schuld kroop hem weer langzaam rond het hart. Zonde?

Karel van den Oever.