Vlaamsche Arbeid. Jaargang 12

Het inwendig leven van Paul

XIV.
Paul op St. Sacraments-avond.

PAUL stond weer voor het venster, kruimelde brood voor de musschen, begoot de roode geraniums. Het was ongeveer bij avond: kort na het Lof. De ruimte over de stad: contemplatief; de pannen daken hadden een zeer milde aanschouwing; de torens der kerken: ingekeerd, vol gebed, religieuse aandacht onderling. Een oude klok luidde achter een groep huizen.

Zoo was reeds voor Paul de gansche dag: zelf-heiliging, natuur-heiliging. En telkens die fijne stem binnen in hem: ‘Paul, wees volmaakt zooals uw Vader volmaakt is’.

Aan den horizont der stad ontbladerde de zon in een roodachtigen oven-rook: gansch Sacraments-dag bleef voor Paul in het heilig teeken der Roode Roos, de sacramenteele Jezus. Op het dak der kerk, rechts: roode bloedstorting en heilig, roomsch goud. Een vledermuis die voorbij schichtte gaf aan Paul het onbestemd gevoel der zonde; dit gevoel was echter zeer vluchtig; immers zijn inwendige gesteldheid geleek eer aan een pijnlijke warmte van liefde om Jezus en Deze sacramenteel. Psalm LXVII was dien dag zijn overvloedige meditatie geweest, vooral het II^de vers: ‘Die Mij eten zullen nog honger hebben en die Mij drinken zullen nog dorstig zijn’. Na de ochtend-communie bleef hij onverzadigd in zijn verzadigdheid; met een toepassing op deze woorden en op zijn toestand had hij gedurfd zich te herinneren de overweging van den on-christelijken Faust: ‘So taumle ich von Begierde zu Genusz, und im Genusz verschmacht' ich nach Begierde’. Paul leefde namelijk in de ervaring dat Christus door de Heilige Geest geen einde aan gaven bezat, geen einde aan eigen liefde, want God; aan een

[p. 331]

eindelooze liefde moest Paul onverzadigd blijven daar deze Liefde nooit einde aan haar-zelf stellen kon; daarbij overdacht Paul hoe Christus' uitgestorte liefde in hem een uiterst begrensd begin was dat God-zelf in de eeuwigheid nadien nooit kon voleinden. Het heilig Sacrament des Autaars: een kleine inzet op het eeuwig Leven, een hervormde voor-spijs. Paul die Jezus' sacramenteele liefde dikwijls ondervond bleef gelijktijdig ondervinden: een begeerte naar genot, een genot in de begeerte, want onverzadigd omdat de ‘gloed der Liefderoos’ eeuwig is.

In den aard en de soort dezer gevoelens van liefde tegenover Jezus-Christus erkende Paul zich-zelf: de ‘homo pneumaticus’ der Bonaventurische gesteldheid; een evenveel aan pro-messianieke liefde. Naar Bonaventura's voorstelling wist hij zich: de tijger, de leeuw, de beer, die overvloedig aan begeerte bleven naar bloed, wanneer ze eenmaal den smaak van het menschelijk bloed kenden; Paul had den geestelijken smaak van Jezus-Christus' Lichaam en Bloed: hij kon niets anders dan blijven begeeren en in verzadigdheid onverzadigd blijven.

Paul bleef overwegen aan het open venster: ongevoelig hing de gieter aan zijn hand. In de dakgoot toernooiden de snibbige musschen rond de kruimels brood. Over de bochtige stad hing nog de na-reuk van gekneusd bloemen-strooisel en wierook der processie; de groote klanken van het ‘Pange Lingua’ waren nog aanwezig, straat na straat: roode en gouden lijnigheden.

Maar de kerk, rechts, had de volle Tegenwoordigheid; God-zelf had uit de hooge kleur-ramen zuivere aandacht over den ronden aard-bal; het dogma was onveranderlijk zichtbaar op den groen-koperen torenkoepel en nu met liturgischen zin; een rood als druifbloed en een goud als Roomsche kerk-heiligheid, want achter in den horizont ontbladerde nog de zon: de Liefde-roos.

Dien avond schreef Paul - die een letterkundige was - een katholiek gedicht: ‘De Aanwezigheid’.

XV.
Paul in de Vespers.

Elke Zondag-namiddag was voor Paul een inwoning in den Heiligen Geest: de stad porceleinachtig-stil en hij hoorde binnen in hem een zeer geestelijke duidelijkheid; hij ondervond tevens de rust van God den Vader: God's zelf-contemplatie als de Heiligste inwoner der stad. De stad verder: zeldzaam geheiligd; kerken, kapellen, kloosters (niet meer als dienstknechten, echter als vrienden des Heeren): hun historische houding naar de ‘sol oriens’ en inwendig vol gedurig gebed ‘Kyrie, Kyrie eleison, Jezus, Jezus, beste Jezus! Allerzuiver-

[p. 332]

ste Jezus! Allergoedertierenste Jezus!’ En die gebeds-gedurigheid: éen ziedend gesprek tusschen God en de ziel.

Zoolang deze Zondag-namiddag duurde wist Paul zich vóór den warmen mond van God den Vader onder den adem van zijn Hart. Hij wandelde alleen door de ledige straten, rookte cigaretten, las een stukje uit een buitenlandsch katholiek tijdschrift dat hij in den zak had, en overdacht godvruchtig den waarschijnlijken aard der wezenlijkheid van Christus' overschaduwing door de Heilige Geest. In het woord ‘overschaduwing’ lag voor hem het zoetst Geheim; eigenlijk zegde het Latijn ‘obumbratio’ hem veel meer; het was de koelheid der warmte; Paul begreep niet juist, maar éen verklaring had hij graag: het ingrijpen van het goddelijk verstand in de goddelijke Liefde.

Aan een eenvoudige voorstelling daarvan had hij weer onmiddelijk behoefte: Jezus' Doop-prentje uit de Gewijde Geschiedenis. En Paul zag het als een werkelijk gebeuren: de Heilige Geest, onder de schijn-gedaante der duif, pal in een stralende krans goud-zwaarden boven Jezus; water en boomen verguld: onder een ‘gouden schaduw’. De aard-bal daarom als een bronzen vol-maan: onder de ‘gouden schaduw’. Dat daarbij de Aarde een stem hoorde uit een holle wolk: ‘Deze is mijn welbeminde Zoon’, gaf toen aan den aard-bal het onuitsprekelijk geluk der inwoning van de Heilige Drieëenheid in haar.

Paul was de stad uitgewandeld vóór deze overweging ten einde was: hij ging een dorpskerk binnen om de Vespers. Het ‘Dixit Dominus’ begon juist. Voor Paul waren de Vespers het heiligst tijd-moment van gansch de Zondag. Toen bad Godzelf, gansch voor zich-zelf. Elke ‘recto-tono’-psalm stond ver en hoog buiten tijd en aarde. Paul had geen aandacht voor den instrumenteelen mond: het koor, de kapelaans, de pastoor. De Remonstrans brandde in eigen adoratie; de gouden punten der kaarsen waren: onbewegelijke aanschouwing; de pastoor, versteven in heilig toezicht, onder aan den trap des autaars.

O, de Vespers: God in-zich-zelf gekeerd tot de abstractie van den mensch toe; elke psalm: éen afwentelend goud-doek uit den hemel naar de aarde, van de aarde naar den hemel. In de kleurramen ontstak een Serafijnsche glimlach Gods; de zon verlichtte de inwendige muren met zeer oud, Bijbelsch licht; de Israelitische atmosfeer der Profeten was waarneembaar achter Christus, in een hooger tijd.

O, de Vespers: de hoogste uitwendige zichtbaar-making van de geestelijke oer-kern Gods; als de slag van een brekende ruit daarnaast: het neo-grieksch naturalisme, de kino-materialisatie, de verpolitieking des geloofs.

Telkens Paul de Vespers bijwoonde ontvielen hem, zooals

[p. 333]

aan Lazarus, de aardsche lijkdoeken en hij aanschouwde zijn God die vooraf om hem bad; het was hem een genot te weten hoe de instrumenteele Kerk, scherp en vast, de omtrek van het Psalm-beeld onmiddelijker de oer-kern Gods aanpastte, naar mate de kino-film de kontoereering van haar beeld op een aan-God-geledigde natuur doortrok.

Paul mijmerde, na de Vespers, in een veldpad en zag op den verren, lagen straatweg een haastige automobiel loopen: een reuzen-spin.

En weêr ervaarde hij den indruk: een averechts en zeer gehaast verlangen van den mensch naar God den Vader, die echter onmiddelijk op den straatweg was en langs verre afstanden met grooten spoed wordt gezocht.

XVI.
Paul ontmoet God aan de zee.

Nooit was Paul naderbij de scheppende hand van God-den-Vader als toen hij, weken nadien, aan het zeestrand lanterfantte en de groen-porphieren water-vloer zag. Meer dan oudeeuwsch: oer-bijbelsch. Hij had dadelijk een sterke herinnering aan psalm XCII en in triomfantelijke liefde jegens den Heiligen Geest bad hij aan de uiterste keien van een baanbreker: ‘De waterstroomen hebben, o Heer, de waterstroomen hebben hun gedruisch doen hooren; de waterstroomen hebben hun baren verheven, onder het bruischen van groote wateren; wonderbaar zijn de opbruischingen der zee: echter wonderbaar is de Heer daarboven’.

De brandende zee klotste tusschen de keien; de visschige reuk der mosselbaarden aan de harde palen en scharrelende krabben in de heldere plasjes. Paul wandelde langs het strand: de schelpen kraakten als oud gebeente onder zijn voeten en hij wist zijn eigen beenderen niet beter, straks als de dood kwam. De gedachte aan zeif-nietigheid kwelde hem zoo fel dat enkel de Eeuwigheid leefbaar bleef en dan ook zand, duinen, zee als waarachtige dingen die hem straks overleefden.

De zee verwrakte langs het glazig strand: o, die eigen ziels-ontoereikendheid; ook, hardnekkige water-ontploffingen aan de strandpalen: waren dit niet de ‘elationes mari’ waarvan de Heilige Geest spreekt?

Achteloos raapte Paul nagelroze en leipaarse schelpen die God de Vader had gekleurd uit dageraad en storm en hij overdacht, inzichtelijk op eeuwigheid en eigen kortstondig leven, het bleeke kreng van een krabbetje dat dood in het zeewier lag en nauwelijks van het leven bewust was geweest.

Het wassen der namiddag-tij ving aan en Paul bleef langen tijd mijmeren naar de knettering van het water tegen den rooden strandmuur: het gooien van zijn eigen ziel tegen God's hart.

[p. 334]

Telkens die schuimkroon aan een ducdalf waar Paul dan wist dat de zee een neerlaag leed: de neerlagen der ziel. Er was een gonzing van water en wind als uit den Geest Gods en de groene zee stekelpuntte; de duinen: verbleekte meel-heuvels; de onpersoonlijke badstoelen: ijdele en onnutte prullen. Meer en meer knalde de zee tegen de losse basaltsteenen: het ondergrondsch schot dat Paul zoo duidelijk bij-zich-zelf kende in de bekoring van duivel, wereld en vleesch.

De grootste hoop voor Paul waren minder de duinen dan de vuurtoren waartegen de zee kruifde als de witte krullen van een pruik. Geloofsvastheid! ‘O, mijn God’, bad Paul, ‘dat mijn hart een harnas des geloofs zij en niet minder dan deze vuurtoren; maak mijn hart gelijkvormig aan zijn heerlijke sterkte!’

In de witte en heete kim-lijn de zee golfde: een gouden rups. De rookflarden van een onzichtbare stoomboot somberden uit de richting van Engeland en Paul was getroffen door de gelijkenis van dien rook met de bruine wol van een bel-hamel. Aan de klacht der zielen des Vagevuurs moest hij geruimen tijd denken toen een onbekende brul-boei bleef klagen, ergens ver uit de zee.

Des voor-avonds, op een hoog en tochtig duin, staarde Paul verlangend naar den horizont waar de zon onderging; de Rozenkrans ritselde tusschen zijn vingers en hij had vreeselijke kwelling aan God's afwezigheid, alhoewel hij verstandelijk zuiver en helder wist niet alleen Gods onmiddelijke nabijheid maar zijn Tegenwoordigheid in hem; des te feller was God's schijnbare verborgenheid hem een pijn daar Paul tusschen de menschen en zich-zelf een Egyptische duisternis had opgeroepen: een ondoordringbaar zielsgordijn waardoorheen enkel God en zijn biechtvader konden kijken. Maar nu God zich dikwijls in dezelfde duisternis terugtrok werd hij vreezig en zwermde zijn gemoed in het donker-zonder-rustpunt. Toch had Paul steeds zijn God als de inwoner zijns harten betracht en daarom zich de menschen tot vreemdelingen gemaakt.

De zee broeide warm: een oud en geronnen zilver. In het grijze onderkleed des Vaders rustte het verborgen vuur der zon; de sintels stortten neer op de zee; de offer-rook der wolken vorderde; uit de groote handen Gods was immers de zon in roode stukken gevallen tegen den aard-rand en flonkerde tusschen God's voeten dood.

Het werd voor Paul een allerheiligst moment: de norsche vuurtoren, op een grijs duin, deed zijn éen-oog open en dicht als een ontzaggelijk vermaan en terwijl Paul de glorierijke mysteries aan zijn Rozenkrans prevelde hoorde hij een stem binnen in zijn hart: ‘Paul, hebt ge me lief?’ - ‘Heer, gij weet dat ik U lief heb’, antwoordde Paul eenvoudig en hij was sterk ontroerd.

Karel van den Oever.