Vlaamsche Arbeid. Jaargang 12

[p. 175]

Het inwendig leven van Paul

VIII.
Paul's nieuwe bekoring.

IN den voor-avond van Ons-Heer-Hemelvaart kuierde Paul langs den Rietdijk aan de Schelde; hij rookte lustloos een cigaret; de Rozenkrans in zijn broekzak knelde. Dien morgen had hij gecommuniceerd en de gansche dag bleef hij bekoord: duisternis en dorheid; ook had hij een onbepaalde angst, want hij erkende zich-zelf noch bij de menschen, noch bij God: Paul was overgelaten gansch aan zijn eigen persoon. De inwendige verwarring werd in den namiddag spitsvondiger zonder eenige bezonnenheid: hij vond immers op tafel een brief. De H.H. Harten in een hoekje der enveloppe waren duidelijk: zuster Angelina. De verfrommelde brief haalde Paul met een sterke ruk uit zijn zak: hij las. ‘Klooster der Dochters van de H.H. Harten. Beste Paul! Pax tibi! Ik kom zooeven uit de kapel; ik mediteerde over de mysteries van den Carmel; maar bereik niets, niets. Mijn medezusters meenen toch: Angelina weet alles over den Carmel; dit is ongeveer waar; ik weet. Echter bereiken zij en ik leid hen zonder bereiking. Waarschijnlijk is de Heilige Familie mij-zelf uitgegaan. Waarom toch? Ik ontdek geen “causa”. O, Paul, de pijn is sterk. Nu is de tentatie als suiker: een zoete. Zou Christus een andere weg voor mij wenschen? “Tu gaudium meum et honor meus, Domine!” Wat kan die andere weg zijn? De Heer moet gauw verklaren. Mijn kloosterkleed geurt nog van wierook uit het avond-officie: ik weet dat de Heilige Geest schuil gaat in dien geur; maar ik heb geen “breken des gemoeds”, en geen tranen daarbij. Verscheur ook deze brief, Paul, en antwoord niet. Totus tibi in Christo, Zuster Angelina.’

Als achteloos nam Paul de cigaret uit zijn mond en brandde ijverig bruine gaten in den brief. Carmel-bruin, dacht Paul; de verkoolde papier-snippers dwarrelden langs den dijk. Zijn persoonlijke verhouding tot zuster Angelina had Paul gansch vergeten; eigen gemoedsverwarring hield ook meteen op; Paul kreeg het geestelijk resultaat van vroeger experiment terug dat niet elke innerlijke roep zuiver is en een objectief gezag alleen voorlichting geeft, als ‘stem’ naast ‘stem’ gehoord wordt; Sint Theresia was meer het cymbaal dat geluid gaf onder de uitwendige hand Gods dan een eigen-krachtig instrument; haar biechtvaders waren meer Sint Theresia zelf, dan zij zich-zelf was buiten de Kerk. Wanneer nu Paul aan eigen persoonlijke verhouding tot zuster Angelina terugdacht, verkoos hij daaraan niet te denken; hij wenschte bij haar voorloopig niet te onderkennen: sexueele reflexe-beweging die motorische verwarring

[p. 176]

te weeg bracht in de verstandelijke aanschouwing, die onbewust bereikt buiten het zinnelijk gevoel. De zielstoestand van zuster Angelina was precair: Paul doorzag het; Paul doordacht het. Hij bad voor haar en herstelde zich levendig in de tegenwoordigheid Gods: de fijne oogen van Paul zagen boven de Schelde een zilvergroene Engel die een banderol uitspreidde ‘Si te ipsum in aliquo quaeris: statim in te deficis et arescis’; onmiddellijk wenschte hij dat God de aanschouwing dezer woorden van Thomas toelaten zou aan zuster Angelina.

Toen deze aanschouwing bij Paul zelf verdwenen was zag hij een man, ver op den dijk: hij hield een lange scheepskijker scherp voor zijn een oog: een stoomboot zat pal in den oranjehorizont. Paul verklaarde zich-zelf dat die man onbewust God zocht uit kracht van een verlies, het Verloren-Paradijs-instinct welk verwijderde voorwerpen dichtbij in absoluut bezit begeert.

Paul deed zijn oogen groot-open als om de volle wereld te zien; hij bad: ‘Deus meus et omnia’ en ondervond meteen Jezus, sacramenteel in de kerk, rechts van zijn woning.

IX.
Paul, de Natuur, God.

Paul wandelde in het hard-groene stadspark. Diezelfde ochtend deed hij in zijn parochiekerk een uur aanbidding voor het Heilig Sacrament; daarna een meditatie over den psalm ‘Dominus illuminatio mea’; doorgaandelijk bleef hij: houterig, dor, onbevredigd. Zijn geloof nochtans: taaier en scherper naar mate zijn innerlijken tegenstand; hij overdacht niet meer de sceptische brief van zuster Angelina, want het bereiken van eigen zaligheid werd een prikkel sterker dan elk andere. De zelfverhitting zijner vermoeide herssens deed hem hevig verlangen naar God's natuur: koele planten, frissche bloemen; hij rook innig het gekneusde gras, kauwde op een jong blad, zat neer in de koelheid van een boschje seringen; de jeugdige reuk eener narcis voldeed niet geheel: hij at de witte straalblâren om den smaak van den geur. Paul wilde zich verinnigen met de ongereptheid der natuur, onverbiddelijk in bloei en verval. De sterke gezondhed van een grashalmpje deed hem huiveren om evenveel; eigenlijk werd Paul bewust dat gansch zijn ziel vereeniging zocht met God.

Naast zijn hoofd in een beuk gilde een pauw; gladde duiven tripten onrustig op het grasplag; kippen kakelden als op kindertrompetten; de zon hing allerfijnst een doekje goudgaas in een donkeren boom; af en toe de sterke geur der aarde.

Paul was teleurgesteld om de onderkenning van God's geschapen schoonheid als dualisme; de natuur-eenheid lag buiten zijn persoon als een waarde onverschillig tegenover hem; hij

[p. 177]

ondervond het gebroken evenwicht tusschen God, de Mensch en de Natuur; zelf was hij, Paul, het meest-bewuste strijdmoment: volmachtig en onmachtig. Zijn persoon wenschte hardnekkig alles in allen en alles te zijn. ‘Ich fühlte mich so klein, so grosz’, herinnerde Paul zich meteen.

Maar hij had opeens het fel gezicht dat de heilige voeten van God den Vader duizend-voudig op den ronden aard-bal zichtbaar waren; Paul luisterde aan een paarsch seringen-boschje: hij hoorde in de stille diepte het hart van God den Vader; hij betastte een ruwe eik: de bloed-aders van God den Vader voelde hij onuitputbaar kloppen. Hij liep plots naar een lapje zon: verscheurd goud-brokaat; toen lag Paul als Joannes aan den boezem Gods; hij verzadigde zich ‘quemadmodum cervus’; de sacramenteele Jezus was eveneens zeer naderbij: daar tegenover stamelde Paul met volle gemoeds-overgave: ‘Dominus, illuminatio mea et salus mea, quem timebo et quare trepidabo?’

God riep daarna in zijn hart ‘Paul’. Hij opende de oogen: als voorheen zag hij een boter-gele wolk rooken voor de zon; de stijve stralen staken uit als zwaarden: de nimbus achter het hoofd van God den Vader. Deze aanschouwing was oostelijk, uit Rome.

Karel van den Oever.