Vlaamsche Arbeid. Jaargang 12

[p. 45]

[Nummer 2]

Vlaamsche Arbeid
Het Inwendig leven van Paul

I.
Paul's gesprek met God.

PAUL is fijn en vroom: hij las St. Hieronymus; nu het boek dicht lag onder zijn elleboog, een cigaret tusschen het gelezen en ongelezen, had hij ruimte ver uit het venster over de pannen der daken, rood als vleesch; de botergele wolk aan het uiteinde der stad was geen hindernis; zelfs de kerk rechts, als een historisch gebed, geen oponthoud. Hij kende Christus. Onmiddellijkheid was noodig uit behoefte aan wezen. Achter hem duizend boeken langs de wanden der kamer, te middelijk, meer schijn dan kern. Thomas, Hieronymus, Bonaventura, opruimers van schijn...

Hij herinnerde zich een oude nacht: de starren bevestiging eener historie vóór hem, lang vóór hem en over de maan schreef ook Augustinus. 's Nachts is het hart van God den Vader het dichtst bij; de roode roos links in het knoopsgat; de starren worden gesproeid: zilverdruppels; de volmaan het Alziende Oog.

En nu? God riep in zijn hart: ‘Paul!’ Hij luistert. Hij ziet ook. De open mond des Vaders als een krater, inwendig de vlam Christi: beider stem één. Paul's oogen waren nu gelijklijnig aan het rood Heilig Hart vóór hem; immers, God's voeten laag onder de aarde en zijn Hoofd onbereikbaar; het bereikbaarst was de stad, maar voor hem alleen bereikbaar door het Heilig Hart. Duidelijk: dat men door God het liefst en innigst een menschdom bereikt; de tuinman is ook het dichtst bij de Schepping; Paul hoorde uit God-zelf: de priester - en Paul ook - het dichtst bij de Schepping door zijn Geest. Hier hoorde hij duidelijk Hieronymus: zijn stem kwam Oostelijk, uit Rome.

Onder Paul's oogen zaten warme musschen in de droge dak-goot; duiven waren ook broeierig op een schoorsteen; de boter-gele wolk rookte rond de zon. Paul sprak hen toe: de woorden Gods. Maar Paul zelf sprak zonder woorden.

Opeens dacht hij er aan dat hij God kussen wilde: heeft iemand ooit God gezoend? Deed het Augustinus? Paul wilde: uit liefde naar Liefde. Hij kuste. De zon, de maan, de sterren: wit vuur op zijn lippen. Zijn kus doordringender: ach, de kreunende versmelting: in Christus; eeuwige pijn van onverzadigdheid en weer verzadigd.

Het begin dezer werkdadige liefde had voor Paul geen

[p. 46]

einde. In God kon Paul's liefde niet eindigen. Hoe zou dat? En toch... Ook hij was een fijn maar gewoon, uiterst gewoon mensch: hij begon een cigaret te rooken. De rook schilferde onmachtig en nutteloos uiteen tegen de starre ruit die veel te onverbiddelijk was.

Maar nu kon Paul scherpzinnig waarnemen: dat de aarde als een blauw-glazen bal met een goud kruis er-op, evenwichtig rustte in de breede hand des Vaders; een stellige getuigenis uit hem-zelf; een direct waargenomen getuigenis evenveel in zijn eigen persoon, als in de menschheid; verzichtbaard getuigenis midden zijn bibliotheek, tusschen de duizend boeken. Paul, na deze aanschouwing, bad het ‘Onze Vader’.

II.
Paul is de ware minnaar.

's Anderdaags toen Paul, na de Mis, op zijn mansardebibliotheek teruggekeerd was, opende hij het venster, kruimelde brood voor de musschen, begoot de roode geraniums. Hij hoorde inwendig: ‘Paul’. Onmiddellijk zag hij met innerlijken geest de blonde vlechten van Onze-Lieve-Vrouw; ook haar blauwe mantel. Gelijktijdig zag hij naar buiten: aan de horizont der stad de aanwezigheid der gouden haarlokken van de zon; de lucht Delftsch-blauw. Beider soort zichtbaarheid was bijna identiek. Maar de kerk rechts kwam in verwonderde contemplatie. Paul ondervond het: serafieke aanvechting onmiddellijk uit de kerk. Een venster viel open: hij zag de koperen punten van de brandende kaarsen; verder het soepel en warm beeld van Onze-Lieve-Vrouw. Paul sprak tot haar: ‘Ave Maria’. Hij sprak zeer bewust als goed katholiek, bewuster nog, want het hoofd der Heilige Maagd had de richting der Heilige Linie; Paul sprak nog tot haar: ‘Ave Maria!’ God en hij: beiden wisten dat zijn offer reeds gebracht was: het sacrificie van zijn natuurlijk instinct aan elke bovennatuurlijke wet; niet het offer der passie zelf. Paul walgde van zelf-verminking der ziel; zijn passie werd veredelde soort en buiten de zinnen: Beatrice onduldbaar: zij was hem Latijnsch-nationalistisch; Laura nog meer onduldbaar, want heidensch. Maria, de Heilige, Maria alleen.

Paul bad zijn Rozenkrans; de blonde vlechten van Onze-Lieve-Vrouw werden duidelijker in hem; de mantel vergeet-mij-niet-blauw; ook aan de horizont der stad werd de aanwezigheid der zon veel precieser; de haarlokken der zon stonden als stijf-gestraald goud. De koperen nimbus achter het beeld der Heilige Maagd in de kerk rechts was hieraan identiek.

Toen Paul zijn Rozenkrans gebeden had verbeeldde hij zich even de zilveren beiers der sterren 's nachts; dan sloot hij, na deze aanschouwing het venster en las Bonaventura's ‘Itinerarium mentis in Deum’.

[p. 47]

III.
Paul is een overwinnaar.

Diezelfde avond nam Paul het souper: bruin brood met radijsjes, in het nevenkamertje waar het stil was, want witgekalkt; buiten bromde een stoomboot op de Schelde. Hij zag de thee traag en heet walmen uit het kopje; het Empire-penduul op den schoorsteen tikte als een houtworm. Paul overdacht: ‘Relinque te, resigne te, et frueris magna interna pace’. Het was een ‘divinum responsum’ dat hij inwendig hoorde; vooraf hoorde hij weer zijn naam, niet uit zijn hart, maar onmiddellijk uit de kerk, rechts. Tezelfdertijd tampte de zondaarsklok; er zou een lof zijn; de on-persoonlijke galmen ontploften hard tegen het venster dat klirde. Paul wist duidelijk dat de innerlijke eenheid in hem zoo pas gebroken werd; er was een duivel in hem sterker dan Christus; die toestand was niet ongewoon. De causaliteit ervan had hij erkend: hij aanvaardde een verleidingsstemming, dezelfde van Gretchen: ‘Wie kommt das schöne Kästchen hier herein!’ Paul dwong zich-zelf een verbeeldingovergang af: hij moest een moreele tegenstelling hebben aan de verleidingsstemming; innerlijk stond hij door plotse wil vóór het Heilig Sacrament in de kerk. Hij hoorde zich-zelf inwendig bidden: ‘de Spiritu eroris, libera me, Spiritus Dei vivi!’

Paul deed daarop de concrete daad: hij ging naar het Lof. Buiten in de straat was er een jonge geur als pas-opengebroken perzikken; de gracht lag er als een blauw-metalen mes en toen hij de sterren zag kreeg hij weer gedachten aan een zilveren Rozenkrans en aan Onze-Lieve-Vrouw die op elke ster patrones was.

Vóór dat Paul de kerk intrad had hij reeds den smaak harer heiligheid. God den Vader's hart brandde vroolijk in al de hooge ramen; de Heilige Moederkerk bromde aan het orgel: een bijkorf; uitwendig was de klok: profeet Sint Jan en diens eeuwige mondbreedheid. ‘Dominus meus et Deus meus’. Paul knielde, knie na knie, vóór het Heilig Sacrament. O, Paul, Paul, hoe nederig! De harde biezenstoel knelde zijn beenen. Er schoof een gouden balk licht uit de gewijde Remonstrans tot onder Paul's kin, midden in zijn borst: warm vleesch en bloed uit God-zelf.

Met navolgbare geleidelijkheid ondervond Paul dat de innerlijke eenheid hersteld werd; hij ontwaardde inwendig: glimlach na glimlach van Engelen en Heiligen; kuische vingers zochten aan zijn hart; hij-zelf deed een volkomen ‘hingabe’. Verder: de uitwendige geur van wierook kon hij onmogelijk nog waarnemen; iemand anders jubelde zonder woorden in hem: ‘Tu gloria mea, tu exultatio cordis mei!’ Daarna bleef Paul fijn en stil.

Karel van den Oever.