Vlaamsche Arbeid. Jaargang 11

[p. 32]

Griseldis

In het Hoog Huis woont nog thans een statige bejaarde boer met zijn jongere vrouw, die van 's morgens vroeg tot zonsondergang werkt en zingt, want beiden gaan met de kiekens slapen. Er was een tijd wanneer boer Jansen, die zeer rijk is, meer met de vischlijn of het jachtgeweer in de hand bij de vaart of in de bosschen liep om visch of wild te vangen, en buitendien liet hij menige stuiver bij de lichtzinnige, slecht befaamde vrouwen. Want ook in de meest schrale gewesten van ons aan vruchtbaarheid zoo innerlijk verscheiden land zijn slechte meisjes te vinden, die niet leelijk zijn, sommige zijn zelfs heel aardig, en die zich voor geld door rijke liefhebbers laten liefkozen en in betrekkelijke heimelijkheid minnen. Hoe het ook weze, en vooral omdat de toen nog jonge en plooibare boer goed van aard was en niet verstokt in wat op zich zelf toch ook niet zoo heel zwaar woog, werd hem door den pastoor en door zijn vrienden geraden een vrouw te nemen, die jacht en liefde voor hem zou zijn, een die wilskracht genoeg bezat om hem thuis en op zijn veld te houden. Want het lieve gelletje zou wel eens kunnen gaan verkwijnen, wat een slecht voorbeeld is voor de opgroeiende jeugd.

Gaarne volgde Jansen deze raadgevingen niet. Zou de vrouw in kwestie vrede vinden met hem en hij met haar, en bijaldien ze schoon genoeg was en vriendelijk van manieren, zou haar karakter van aard zijn om hem blijvend te vergenoegen? Hij wou zijn heer en meester zijn en was een vijand van alle kijverij. De aard van een vrouw kan men niet kennen uit die van vader en moeder, en nauwelijks uit haar eigen, pikfijn nagespeurd verleden. Hoe zult gij kunnen weten, Eerwaarde, heeft hij onder meer verstandige dingen gezegd, of een bepaalde vrouw bij mij past of niet? Wel voelde hij zich al te los van dagelijksche zorgen en daardoor te eenzaam en hij wilde tenslotte met een keten wel genoegen nemen, maar wou hem zelf kiezen en de schakels vooraf bezichtigen. Onder ons gezegd wist hij reeds een, waarin het hem misschien niet zeer onaangenaam zou zijn, zijn nek te klinken. Alle kracht wil een tegenstand voelen, niet altijd om hem te breken, en evenwicht is een verheugende toestand.

Hij reed dus naar de grens van een dorp waar op een zijweg een arm meisje woonde met haar vader, die bezems bond. Zij had voor eenig bezit een hemd en een blauwe jurk, waarover haar lichtblond haar viel. Hij deed haar zich ontkleeden en de schamele dingen in een bundeltje opbergen achter het heiligenbeeld, want een kast

[p. 33]

was het huisje niet rijk, en nam haar in een beter kleed mede naar zijn groote woning, terwijl haar vader sprakeloos den machtigeliet betijen. Reeds voelde hij in zich een sterke en onstuimige liefde voor haar ontwaken, die zich niet als vroegere driften in een kort en voor de hand liggend genot aan hem voorspiegelde, maar hem den rijkdom van zijn landen en van den overlegden aanhoudenden arbeid openbaarde als aan iemand, die na een lange ziekte opnieuw een mensch in de wereld geworden is. Zij was in eer en deugd zijn dienstmaagd gedurende veertien dagen en 's avonds sprak hij met haar over zijn wenschen, die zij spoedig raadde; zij kon natuurlijk lezen noch schrijven. Daarna trouwde hij met haar, tot verwondering van zijn bekenden die niet wisten of ze tevreden mochten zijn. Zij hadden gevreesd dat hij haar luchthartig zou hebben verleid en daarna verstooten. Maar om getrouwd te worden was zij te zeer van hem verscheiden in fortuin en aanzien.

Gedurende zeven jaren arbeidden man en vrouw als twee kloeke dieren, en hadden twee kinderen van drie en zes jaar, een jongen en een meisje. Nooit werd een hard woord tusschen hen gewisseld. Griseldis zag haar lieven vader zelden, want de boer was streng op haar en wou haar haar minne betrekkingen niet laten onderhouden, maar wel was ze goed voor bedelaars en landloopers, die ze soep mocht geven en hartelijke spijzen, en aan wie even goed als aan vee en beddegenoot haar vriendelijke oogen, zachte hand en melodieuze stem ten goede kwamen. Zij was een statige huisvrouw geworden, die haar stand ophield en zich wist te doen eerbiedigen.

Nu kwam er echter onverdiend een zeer groot leed in haar leven. Jansen beweerde dat ze te veel naar de kinderen omzag en dat die overigens een fijne opvoeding moesten krijgen en Fransch leeren. Ze werden, hulpeloos als ze waren, naar een pensionaat gezonden in het Walenland, waar om wille van de smeer zulke bloeikens van kinderen, ge kunt wel raden om welke redenen meestal, worden opgenomen. Griseldis weende in stilte achter haar melkstoopen, in kelder of koestal, maar liet haar verdriet niet merken. Integendeel bleef ze werken en zorgen en zingen, van den morgen tot den avond. Toen Jansen zag dat zij welgemoed bleef en haar hoofd niet klagend of toornend opstak, wou hij haar nog meer beproeven en zei haar op een duisteren laten avond, terwijl het buiten slagregende: Griseldis, mijn familie wil mij niet meer kennen omdat ik mistrouwd ben. Ge weet wel dat ge mijn gelijke niet zijt in bezittingen noch in kom-af. Uw vader is een arme bezembinder en de mijne was wethouder van het dorp, en een rijk en aanzienlijk man. Ga terug naar uw vader in de dreef; ik zal de boel besturen met een jonge meid. Het is goed, zei Griseldis, ik ben niet meer zoo jeugdig als

[p. 34]

toen ge me aan uw hand hebt meegenomen en reeds beginnen er rimpels te komen op mijn lichaam, en het harde werken heeft mij minder bekoorlijk gemaakt. Je bent de heele tijd zoo goed voor me geweest en dat mijn hart thans van het scheiden scheurt is aan mijn hoovaardij te danken, die mij liet gelooven dat ik ten slotte in dit huis en naast uw zijde zou gaan passen. Ik zal het linnen rangschikken en rekenschap geven over hetgeen ik heb beheerd, want het huishouden was niet licht. Doch laat mij je dit verzoeken in naam van de liefde die ik je heb gegeven: Laat de vrouw die hier gaat binnentreden niet gelooven, dat je haar trouwen zal, en geef haar geen kinderkens, opdat zij eenmaal niet bezwijke onder de smart. Daarop vroeg zij het minste kleed van de veehoedster en ontdeed zich van haar fijne kantmuts en van haar boerinnegewaad. Naakt en schamel trad ze in het geringe plunje, maar haar man, die zich ten doode schaamde, kon geen woorden vinden en omhelsde haar met doodsbleek gelaat, waarna hij alles bekende. Hij wist thans dat geen heilige, laat staan de deernen uit de kroegen of het stomme wild uit bosch en plas, opwogen tegen zijn Griseldis, die hij voortaan als de zon zelf eerde en beminde, en die hem een bijna volkomen goed man maakte, wat moeilijk anders kon na de openbaring van loutere grondelooze goedheid die zij hem had gegeven. Haar kinderen kwamen spoedig uit den vreemde terug, gelukkig onverdorven, want de tijd van hun afwezigheid was niet zeer lang geweest.

_**_*

Anderen voegen bij deze geschiedenis nog vele wondere dingen, onder andere dat de gewaande nieuwe vrouw de eigen dochter van Griseldis zou geweest zijn die zij dood waande, en die met veel pracht en praal haar intocht deed, waarna pas Jansen aan de vermomming een eind maakte. Zoo zouden Petrarcha en een ander Italiaansch dichter deze geschiedenis hebben opgeschreven. Maar zulks is weinig waarschijnlijk.

Ik hoorde de geschiedenis van mijn grootmoeder, die Griseldis goed kent en die mij tot besluit telkens toevoegde dat, wie op aarde lijdzaam is en God de wraak geeft, beter beloond zal worden en zijn wil hebben dan wanneer hij zelf de wraak nam. Voor mij is het geval een proefneming, die het andere dan uitzonderlijke menschen als boer Jansen niet geraden is te ondernemen. Evenwel blijft het leerzaam ons te spiegelen aan de groote verduldigheid van Griseldis, want ook de menschelijke deugden zijn ‘a joy for ever’ en kruid en sieraad van ons dagelijksch leven. Hiermede sluiten we dit waarachtig verhaal.

Eug. de Bock.