Vlaamsche Arbeid. Jaargang 9

[p. 229]

Het levende Oud-Antwerpen

Het Schipperskwartier

De kassei-vloer der Kaasstraat klimt met een matigen berg, in de schaduw der breede en hooge spaansche puntgevels. De straat wendt en wendt tot daar, opeens en onverwacht, de grijze massa verschijnt van het ‘Steen’, de oude Burgt, met haar harde blinde muren en haar ronde gekapte of gekanteelde torens.

Over de balustrade der Willem Ogierplaats ligt de Schelde, breed en tintelend van licht onder den hoogen hemelkoepel boven den vlaamschen oever. Witte en bruine zeilen bollen in den wind. De hooge rompen van overzeesche schepen bewegen traag over den stroom, terwijl de bruin-zwarte rookwolken brobbelend uit de schouwen wuiven en het geloei van sirenen wordt vernomen.

Van op deze hoogte dalen de alleroudste straatjes weer de stad binnen. Het is een onuitwarbaar kluwen. Elk straatje heeft zijn eigen zelfstandig karakter, elk voegt een nieuwe grillige lijn aan de ingewikkelde arabesk van het eindeloos vertakkende straatbeeld.

Enkele zelfs - als het Stoelstraatje, met zijn schoone bocht en den laatst-overgeblevene, in-gelen-oker-geschilderden houten trapgevel, - hebben heel hun middeleeuwsch karakter mogen bewaren.

De ronde bruine keien van het Krabbenstraatje dalen naar de wentelende Palingbrug, die onder het donkere lage gewelf van het hooge Vleeschhuis gaat voortloopen in de Burgtgracht.

De bochten en krommingen zijn zoo schielijk dat na eenige stappen heel het uitzicht verandert. Hier liggen de wanstaltig-schoone huisklompen, de opeenstapelingen van plompe schoorsteenen en scherphellende zadeldaken. Het licht is schemerend in den morgend en den avond tusschen de hooge in-elkaar-zakkende trapgevels.

Mastodontisch-log, ligt de donkerroode Vleeschhalle tusschen die huisklompen vastgemetseld. De vermolmende kotjes nijgen voorover naar die onwrikbaar steenen massa, met haar machtige freiten en

[p. 230]

hooge torentjes, die lijk hoeks-geschaafde boomen tot vaste vesting van 't gebouw in den grond staan geplant. De straatjes kruipen er onder door naar de Burgtgracht of klauteren er langs op met bruingekasseide trappen of het hellend vlak van den Bloedberg, die klimt naar het groote kruis dat tusschen de van-lijden-getrokken beelden van Maria en Johannes, tegen de oude muren staat opgericht in de schaduw van een wijd-overhangend afdak.

De nauwe wentelende Beenhouwersstraat loopt ook nevens het Vleeschhuis door en daalt met hobbelige steenen, in éen sierlijke bocht, tot op de vierkante Veemarkt waar, achter het spaarzaam loof van jonge boompjes, de hooge gevel en de toren van Sint Paulus op de lucht staan gebouwd.

Verder over de Sint Paulusplaats en de Sint Pietersvliet begint het eigenlijke Schipperskwartier. Het is een nieuw spinneweb van gangen en straatjes naar het Falconplein toe, dat breed openligt op een eindeloos vergezicht van dokken met de warreling van masten en scheepsrompen.

Van daaruit komen soms die vreemde verschijningen van hindoesche matrozen die op hun trage voeten van hun verre booten komen aangedrenteld met hun geluidloozen schuivenden gang. Zij voeren door de grijze straat het exotieke hunner bonte tulbanden, beperelde potskens en kleurige hemden. Hunne magere gele handen dragen wat pauweveren, wat kleine roze schelpjes en kinkankhorens of glansende zijden stoffen, die ze, ievers in de stad, sprakeloos te koop bieden, terwijl hunne geel-donkere oogen helder glimmen in hunne bruin-gebrande gelaten.

Hier dwalen ook de Poolsche landverhuizers, die wachten op de afvaart hunner schepen naar Amerika. Het is een kleurig en meewarig zicht: matte bleeke vrouwen, hoofd en lijf in de dikke plooien van groene of roode shals gewikkeld; sterke kerels met hooge botten en grauwe schapenvachten; en het hulpeloos gesukkel van kleine kinders die allen haastig voortstappen als voor een vlucht en daar ievers in een hoog en donker huis achter de Groote Markt worden samengedrongen gelijk een kudde vee.

In den nacht verandert alles in deze buurt. De lage vensterramen glimmen geel onder de donkere gevels. De licht-uithang-borden ontbranden - rood en groen en blauw - als scheepslantaarns, voor al de bars en drankhuizen. Zij lokken het zeevolk in al de talen van de wereld. De witte bollen der gloeilampen stralen hun geel of purperachtig licht verblindend voor de kinema's en danszalen. Hier en daar op den hoek eener straat of op een donker plein branden de

[p. 231]

koperen lampen achter de ruiten van een patat-frit-wagen, waar kokend vet aan 't walmen gaat.

Het is door de straten een gewemel van donkere schimmen die bewegen op den gloed uit de ramen. Café-vrouwen, in kleurige blouses, staan te pronken aan hare deurposten. Overal draaien de orgels hunne dolle dansen. Het is een verward geluid van klepperende kastanjetten, van roffelende trommels, van orgelpijpen die hooge en diepe tonen zeuren, onder het gerinkel van triangels en het gedzim en geboem van schelen en cimbalen.

Te midden het gewoel en gedruisch hoort ge aan hoeken en kanten de fezelende verzoeken van donker-loerende vrouwen. Zware matrona's wenken van uit de portalen der loensche huizen.

Terwijl gaan de fantastische, boertige en sentimenteele spelen in den Poesjenellenkelder naast het Vleeschhuis. Kinderen, meisjes en jongens, en antwerpsche dokkers uit de buurt dalen, hoofdbukkend, den steenen trap af in den schemerigen keldermond. In de blauwdoomende tabakslucht, onder het rooskleurig lage gewelf, zitten zij te samen getast op trapsgewijs geschraagde planken. Alle hoofden nijgen vooruit naar het lage en smalle tooneel, waar de houten poppen in kleurige kleêren aan ijzeren staven en krammen bewegen voor de primitive schermen, die heele bosschen en steden en koninklijke paleizen en zeeën met rooversschepen verbeelden. Luide mannenstemmen, in sappige antwerpsche taal, vertolken de minnezuchten van treurende prinsessen, de commando's van legeroversten, het gevloek van den ‘Neus’, den ‘Kop’, den ‘Scheele’ en den ‘Grijze’ die gevangen zitten bij de Vuuraanbidders of met hun maten aan 't hof komen van den koning van Majorken of Arabiën.

En als een echt-spaansch-ascetische tegenstelling, rijst daar, in het hart van deze doldoende matrozen-buurt, de hooge Kalvariënberg der Sint Paulus kerk.

Terwijl de straten wemelen van volk, terwijl de ramen geel branden van licht, terwijl de spelen gaan onder den grond, weet men daar in de schemering van den nacht, tegen het hooge kerkschip, op een zwarten rotsachtigen achtergrond het versteende mysterie-spel van het lijden van Christus.

Daar staan in grootsche figuratie al de profeten van het oudverbond die de bittere passie hebben voorspeld. Weenende engelen dragen de marteltuigen en in de diepte kuilt de duistere spelonk met het H. Graf en de voorstelling van het Vagevuur: levensgroote menschelijke figuren van mannen en vrouwen met dikke tranen op

[p. 232]

hunne van pijn getrokken gelaten in een wenteling van roode geweldig laaiende vlammen, achter dikke ijzerstaven.

Door een spleet van den grafsteen met roode zegels gesloten, ziet men het lijk van Christus met zijn doornekroon en de bloedige wonde in de zijde. Op Witten Donderdag komen de menschen daar knielen en bidden en dan ligt er een wit kanten kleed over naakten dooden Jezus en brandt een bevend lichtje in het duister graf. Hooger op, in de zwarte spelonken vecht Michaël tegen Lucifer, en knielen Dominicanen voor eene Piëta, terwijl op den rotsachtigen bergtop het kruis staat geplant met den stervenden Christus tusschen Maria en Sint Jan.

Die jammerlijkheden van het vagevuur zijn als een bestendige brandstapel, een autodafe van het H. Officie der Dominicanen die hier klooster hielden in vroeger dagen. En het is een benauwelijk gedacht te weten dat, terwijl de dol warrelende dansen wentelen in de luidruchtige zalen, terwijl de dierlijkste lusten hier worden voldaan, terwijl er geslempt wordt en gedronken... het koud steenen lijk van Christus daar roerloos neerligt door al de bralle nachten, zoo menschelijk dood en stijf, met de purpere wond in de zij en het vale hoofd bepereld met rood geronnen bloed.

Jozef Muls