Vlaamsche Arbeid. Jaargang 8

[p. 201]

De Witte
(Fragment)

Dien Zaterdag was de Witte er 's morgens vroeger uit dan gewoonlijk. 't Was Zondags de groote jaarlijksche ommegang van de processie van Sint-Victorius, en tegen die plechtigheid moesten ook de kinderen, ‘die hunne eerste Communie nog niet gedaan hadden,’ zooals de pastoor had afgeroepen, te biechte gaan.

Biechten vond de Witte iets heel gewichtigs, eensdeels wegens den ál-wetenden God, die dus ook alle verborgen en door vader ongestraft gebleven deugnieterijen van den Witte kende, en 't door den mond van den biechtvader op de weerdij van 'n akt van berouw vergaf en vergat, en andersdeels omdat het hem een groot-menschen werk leek. Als moeder te biechten ging duurde dat altijd een paar uren, en als ze dan thuis kwam zette ze een gezicht net of ze den Heiligen Geest in hoogst eigen persoon een bezoek had gebracht. Dan werd er 's avonds koffie-met-suiker gedronken, en daarna 't rozenhoedje gebeden, waarbij vader gewoonlijk in slaap viel en vervaarlijk ronkte tot het gebed ten einde was.

- ‘Wa doede toch zooë lang in de biechtstoel?’ had hij vader eens korzelig aan moeder hooren vragen.

- ‘Wat ik doen moet, gaf moeder terug, ik kan da zooë nie afroatelen lijk 't mannevolk!’

- ‘Doede gaë dan zoeveul kwoad?’

- ‘'t Goat oe nie oan, - ik dun nooit-van-ze-leve kwoad!’-

Toen de Witte die verklaring hoorde dacht hij een oogenblik - (éen oogenblik maar) - dat moeder misschien wel eene heilige was. Maar die illuzie verdween toen ze hem een oogenblik later betrapte aan den suikerpot.

De Witte waschte dien morgen handen en gezicht met zeep, en moeder keek daarna nog eens of zijn ooren wel schoon waren. Hij zette zich aan tafel, bad met neergeslagen blikken en gevouwen handen zijn onze-vader, en at bedaard zijn boterhammen op.

Toen hij de deur uitging riep Nis hem van uit de schuur nog eens toe: ‘Verget oan de pastooër nie te zegge da ge van menieër

[p. 202]

Boon cente gekregen hed!’ Waarop de Witte antwoordde met een kort en krachtig: ‘Verrekt!’

Op het pleintje vóor de kerk vond hij zijn makkers. Ze waren druk bezig mekaars geweten te onderzoeken: zóoveel keeren gaan zwemmen, zóoveel keeren gevloekt, vogels uitgehaald, in de kerk gelachen, en Turke Leunes zat op een steen te huilen omdat Fompe hem het briefke had uit de handen gesnapt waarop het brave jongsken zijn zonden had aangeteekend. Dabbe zat schrijbeens op het kerkhofmuurke van waar ge op de speelplaats der nonnekensschool de meisjes kondt zien.

- ‘Dabbe, vroeg de Witte, wa goade gaë biechte?’

- ‘Da weet 'k nie’, antwoordde Dabbe die er zoo ver nog niet over gedacht had.

- ‘Baë wie goade gaë?’

- ‘Baë de pastooër, - die heurt toch bekanst nie wa ge zegt - en den onderpastooër komt nie!’

Ze zagen den pastoor de sacristij ingaan, de kerkdeur werd geopend, en ze drongen binnen, stampend en stootend om op de eerste plaats te zitten. Voor ieder hokje van den pastoor zijn biechtstoel stonden eene rij stoelen; en toen ze na wat hodderen en bodderen stil zaten kwam de pastoor uit de sacristij gestapt en nam plaats in den biechtstoel.

De Witte zat de eerste. Hij had Fopke Naets doen van zijn stoel tuimelen om er te geraken, maar hij zat er nu toch, en hij zou de eerste weer buiten zijn. Maar juist toen hij in het hokje wou treden schoof Petik van de Lange, die de derde zat, achter hem door den biechtstoel in, en keek van daar met een lachend trèter gezicht naar hem om. De Witte werd rood tot in zijn haar van ingehouden kwaadheid; hij dierf echter niets doen omdat de pastoor 't gordijntje nog niet had dichtgeschoven en hem zag zitten. Zoodra dit gedaan was kreeg Petik een stamp tegen zijn lijf dat hij met zijn kop tegen de houten wand bonkte. 't Gerucht deed beiden een oogenblik muisstil zitten, maar de pastoor was nog niet klaar met zijn kasuifel en Petik stampte terug van uit den biechtstoel, en raakte den Witte zijn stoel die omtuimelde.

't Schuifke ging open, de pastoor lei zijn gezicht tegen de traliekens en vroeg, zoo luid dat de Witte het ook hoorde:

- ‘Wat hedde gedoan, me lief menneke’?

Petik, die op dat oogenblik meer werk had met den Witte dan met den pastoor antwoordde van klaar verschot even luid: ‘Gevloekt!’ en keek onmiddellijk weer naar den Witte om of hij nog zou terugstampen. - De Witte wachtte.

[p. 203]

- ‘En wat hedde gevloekt, me lief menneke?’ vroeg de trage stem weer. Die vraag vestigde Petik zijn aandacht meer op den pastoor, maar 't antwoord leek hem erg benauwelijk. Moest hij de vloeken zoo maar opzeggen? 't Was de Witte zijn schuld dat hij 't bekend had, hij had het inderhaast geantwoord zonder na te denken of 't eigenlijk wel zoo was. Hij beet op zijn klak, dacht even aan de dagelijksche vloeken van zijn vader, en zweeg.

't Was een oogenblik heel stil in de kerk. Achter 't gordijntje hoorden ze den pastoor eene snuif nemen, Fopke Naets liet zijn gebarsten holleblok van zijn voet vallen en 't klonk luid en lang door de holle kerk.

- ‘Wat hedde gevloekt?’ klonk het ietwat ongeduldiger, gehoord door al de anderen die benieuwd en grimlachend luisterden, - maar eer Petik den tijd had nader te bepalen ‘met getal en omstandigheden’, stak de Witte zijn kop in 't hokje naast dien van Petik en fluisterde snel door de traliekens: ‘dedju, begot, verdomme - duzend kieëre - Petik van de Lange’-.

- ‘'t En es nie woar menier de pastooer,’ vloog Petik recht en gaf den Witte een stomp tegen zijn kin. En eer deze zich kon achteruittrekken sloeg het deurken open en had de pastoor hem bij den kraag, en hij kreeg daar, in de tegenwoordigheid van al zijn makkers die erg verdiept schenen in 't onderzoek van hun geweten, eene absolutie met penitentie, van aard om de zwaarste schelmstukken uit te wasschen voor de oogen des Heeren.

De Witte bleerde de kerk uit, eene hand tegen zijn oogen en de andere tegen zijn broek, bleef in 't portaal staan tot de huilbui voorbij was, en ging toen op 't kerkhofmuurke zitten om Petik af te wachten. Deze kwam een oogenblik later de kerk uit, maar toen de Witte op hem kwam toegeschoten zette hij 't op een loopen, en beiden kwamen hijgend en zweetend op de speelplaats aan, waar de meester zijn gazet stond te lezen.

Een half uur later zaten ze weer allemaal in de klas, keken aandachtig naar het bord en toonden de diepste belangstelling in de woorden van den meester. Ze waren dien voormiddag ongewoon stil en vlijtig, doordat ze 's morgens in de biecht het vast voornemen hadden gemaakt ‘hun leven te beteren’, en omdat het dien dag maar school was tot elf uur en ze den vrijen namiddag niet wilden in gevaar brengen. Ze schenen ernstig te zoeken naar de oplossing der vraagstukken op het bord, die ze wel wisten vóór elf uur niet te zullen vinden, terwijl de meester achter in de klas bezig was eene vischlijn

[p. 204]

in orde te brengen voor den namiddag. Krol alleen bracht er opeens stoornis in; hij had zijn kous uitgetrokken, zijn been in zijn lessenaar gewrongen en stak zijn blooten teen door de ronde holte waarin de inktpot werd geplaatst. Ze hadden het om hem heen spoedig opgemerkt en een ingehouden kicheren en fluisteren roesde door de stilte. De meester merkte het eindelijk op, en toen hij dien zwarten teen van Krol boven de bank zag uitsteken riep hij woedend: - ‘Krol, as ge binnen de vijf minuten dien teen niet terugtrekt ruk ik hem van uwen poot.’ - Krol zat oogenblikkelijk weer ernstig naar de oplossing van de vraagstukken te zoeken.

De meester liet hen de klas uit met de vermaning dat ze moesten recht naar huis gaan. Op de straat trachtten Krol en Dabbe den Witte mee te krijgen om voor den noen nog eens te gaan zwemmen, maar de Witte had er geen lust toe en trok alleen af.

Voor de brug van den Kleinen Demer bleef hij staan. Aan den molen die vlak naast de brug lag was men bezig zakken graan op den zolder te trekken, aan een lang touw, dat boven 't zoldervenster over eene katrol liep. De Witte had er al zijn verkijks op hoe de zware spannend-volle zakken in één zwenk, zonder schijnbare moeite werden opgehaald, terwijl er toch maar een kleine jongen noodig was om boven op den zolder van den molen aan 't groote wiel te draaien dat het touw over de katrol trok. Zoodra de zak voor 't open zolderraam verscheen trok Dore, de mulder, hem naar binnen, en maakte het touw los dat terug naar beneden kwam gezwingeld. Fox van Jan Oomes, die beneden stond, haakte er dan weer een nieuwen zak aan vast, ging een stap achteruit en riep naar boven: ‘Hoep!’ En de zak ging naar omhoog.

Met Fox was de Witte niet erg bevriend. Die had hem eens, thuis in de schuur, in een zak aan een dwarsbalk gehangen vlak boven de dorschers, en de Witte had er een uur lang water en bloed gezweet, doodsangstig dat de dorschvlegels hem raken zouden.

- ‘Hee, Witte, riep Fox opeens, kom es herres, 'k zal oe es noar bove winne!’

- ‘Neie, antwoordde de Witte, moar oan 't wiel droaie op de zolder wil 'k wel’.

- ‘Doar is al iemand’ zei Fox.

De Witte kwam naderbij.

- ‘Fox, wil ekik hoep! roepe as 't mot omhooëg goan?

- ‘Joa, zei Fox, goa doar stoan en as 'k allei! zeg motte roepe!’

Dat ging een paar keeren rustig door; Fox maakte het eind van

[p. 205]

het touw met een slag aan den kop van den zak vast, en de kleine ijzeren haak moest beletten dat het losschoot. De Witte riep hoep! zoo luid hij schreeuwen kon, en volgde den zak met de oogen tot hij verdween in 't zoldervenster. Van Dore was er telkens maar eene uitgestoken hand en een grijs bestoven stuk mouw te zien.

Terwijl de Fox in zijn hemdsmouwen over de zakken gebogen stond keek de Witte hem op zijn rug. Fox zijn vest was grauw-vuil doortrokken van 't zweet, zijn blauw gestreept hemd spande straf tusschen zijn vest en zijn broekband, en 't gat van zijn broek blonk zwart lijk een stoofplaat.-

Daar schoot den Witte opeens iets in 't hoofd... Juist was Fox aan 't sukkelen met een zak die moeilijk toehield, het touw kwam naar beneden, de Witte greep den kleinen haak, haakte hem achter de gesp van Fox zijn broeksband en riep naar omhoog: ‘Hoep!’

De koord spande, Fox sloeg vervaarlijk met handen en voeten door de ijle lucht, klawierde een meter boven den grond, en vloekte dat men 't aan de statie hooren kon. De gesp brak en met 'n doffen bonk smakte Fox terug op den grond. De Witte had ijlings zijn holleblokken in zijn hand gepakt en vloog over de Demerbrug zooveel zijn beenen maar geven konden. In eenen asem liep hij tot thuis.

Hij kon bij 't middageten geen beet door zijn toegekropte keel krijgen, zoo angstig was hij dat er met Fox misschien iets heel ergs zou gebeurd zijn, ... 'n been gebroken... misschien dood. Hij hoorde bijna niets van wat er door de andere aan tafel gezegd werd en keek voortdurend door de openstaande deur naar den steenweg, verlangend en vreezend Fox te zien afkomen. 't Zweet stond hem in groote droppels op het voorhoofd en zijn hart toekte geweldig...

- ‘Wat hedde? vroeg vader, zijde ziek?’

- ‘Neie, antwoordde de Witte, 'k hem niks’.

- 't Is van 't biechte, zei Heinke, - wat hedde veur penitentie gehad, Witte?

- ‘De kruisweg’... daar zag hij over de hofhaag heen Fox driftig komen aangestapt, en de Witte liet al staan wat stond, vloog recht en was op 'n nik en 'n gauw langs de achterdeur het huis uit.

Ernest Claes