Vlaamsche Arbeid. Jaargang 8

[p. 64]

Jeugd in Boeien
(Vervolg van blz. 32)

Somwijlen vlerkte een enkele eenzame reisduif heel hoog en pijlsnel door de blauwe lucht; Max zag ze verdwijnen in de richting van zijn dorp; misschien was 't wel die van den gekenden melker van aldaar bij wien hij 's Zondags in 't verlof altijd ging opletten hoe de beestjes op den kijker neerstreken en na hun thuiskomgroet te hebben uifgeronkt door de slingertjes naar binnen togen.

Hierbij ontspon zich nu weer in zijne rijke verbeelding het gansche bedrijf van het duivenspel dat hij hier niet zien kon en kwam als besluit ervan de zekerheid van vrijheidbeneming tastbaarder voor hem te staan.

Mieleke, zijn beste kameraad was ook een duivenliefhebber en daarbij een vreeselijke leugenaar en op het nieuw vertelsel van zijn onkels wonderdadige eerste-prijs-vliegers antwoorde Max in zijn krikkeligheid ‘maak dat de ganzen wijs’.

Binst de poos stilzwijgendheid die hier als van zelf op volgde overdacht hij wat er verder nu nog moest of kon gebeuren dien Zondagnamiddag.

Zoo kortte toch de tijd; kwaart voor tweeën kwamen weer de ‘quarts’ uit de stad op den koer en Polleken, de smokkelaar, bracht wat nieuws uit de buitenwereld.

Klokslag twee stonden ze opnieuw in rang en als het ‘silentium’ bekomen was schoorvoetten ze nog eens de studiezaal binnen.

Het was nu weliswaar geen eigenlijke leesstond maar toch wist Max de arme Julia, na lang zoeken, tusschen een ‘Grammaire Grecque’ en een ‘Modèles Français’ van den zelfden omvang boven op den lessenaar te brengen en achter den stapel woordenboeken open te leggen; want 's Zondags deed hij volstrekt niets aan studie of schrijfwerk.

Met oprechte meewarigheid volgde hij het ongelukkig meisje weer een heel eind verder door haren rozeloozen levenstuin en bleef daarbij in halftraanoogende deernis staan toeven bij de geel dorre herinneringsbladeren langs de donkere paden van haar bestaan.

[p. 65]

‘Tok, tok, tok, tok’ plots op de buitendeur.

De drij vierden der studenten schrokken lichtjes op uit de vredige stilte, tot zelfs de welgedane professor van Poësis die in den katheder zat en - 't oordeelen naar 't bleek zijn wijnkleurig gezicht en zijn half toegedikte oogskens - uiterst veel moeite had om het dutjesduiveltje met brevierlezen van hem te houden.

De student-portier schoof uit de bank en opende; er werden van buiten naar binnen een paar woorden gefluisterd; de deur piepte terug toe en de student ging op zijn teenen bij den katheder staan waaruit de breede buste nu voorover boog naar zijn fezelende lippen.

Aller oogen waren nu in begeerige afwachting alleen op den mond gericht van den leeraar.

‘Monsieur Weymans au parloir’ lapte hij 't er uit.

De voorste koppen draaiden om, de kijkers der achtersten wenden naar 't midden waar uit de zesde bank een ranke jongen met mooi-blozende wangen zijn overmouwen uittrok en de zaal uitstapte. Hier en daar, op zijn doortocht wierd eens eventjes: ‘ge-pst’ of gekucht en Max en Mielekes blikken ontmoeten elkaar als heel toevallig; een vluchtig verpinken en blije monkel werden gewaagd en niet opgemerkt door den dienstdoenden bewaker, die de plaats van den ‘neus’ bekleedde maar zonder diens sluwheid of achterdocht.

Die ‘Monsieur Weymans’ had een heel lieve zuster met nog veel mooier blozende wangen, omdat het meisjeswangen waren en er zwarte krulletjes rond schaduwden; 't was zij die hem gewoonlijk bezocht en dan verving ze binst de vespers wel eens de hoogmismeisjes op de publieke stoelen achteraan in de Kerk; ofwel verscheen ze naderhand wel eens aan de vensters der slaapzaal als ze haar broers lekkers wegbrachten. Zagen dan Max of Miele de kans beproefbaar om, al was het ook door middel van eenen geleenden bloedzakdoek of een moedwillig verloren colknoopje naar boven te geraken om Juffer Weymans van wat minder verre te zien, o, ze bleven er zeker niet aan te kort, zoomin van als 't niet lukte, zich het onuitsprekelijk genoegen te verschaffen van achter den ouden populier een kushandje te sturen naar 't bedoelde venster.

Dat was het heele blijde visioen dat de twee vrienden zich wederkeerig toepinkten in dien enkelen gestolen stond, en met ongeduld verbeidden ze in 't afzonderlijk inwendig genieten ervan het beiaarddeuntjen van kwaart voor drieën met het einde der studie.

En seffens stonden ze in een hoeksken bij elkaar, Max en Miele, en hun monden herhaalden nu luide al 't geen waarvan daarstraks hun stralende oogen en hun vluchtige glimlach hadden gewaagd.

[p. 66]

De groote wijzer op de uurplaat van den toren scheen aan de ‘elf’ te blijven plakken, zoo vreeselijk traag verkropen de minuten en zoo vurig verlangden ze nu naar 't ingaan der Vespers.

Het collegeklokske was ondertusschen beginnen te tjingelen met hoog metalen stemmeken en eindelijk, daar verscheen de ‘neus’ als een lang begeerde blijde gebeurtenis.

Weer stonden de studenten in een root en doffelden voor de derde maal de voeten het ijzeren trapken op, dopten de vingers in 't wijwater en bogen de knieën.

Hoe slekke-langzaam schoof nu die lange rij naar binnen volgens Max oordeel; hoe speet het hem nu dat hij de laatste beurt moest afwachten.

Maar niet zoodra had hij de deur dicht gedaan of zijn hoopvol gezwollen herte kromp op een bolleken in een van louter spijt; de mooie rooze wangen en de zwarte krullekes van juffrouw Weymans waren er niet en een zware weemoed overdonkerde zijn wezen.

Als met tegenzin sleepte hij op zijn plaats. Het kleppen hield op en er kwam een oogenblik stilte; maar daar kwamen uit de sakristij de wit-roode koorknapen en de priester in rokket, het orgel begon onstuimig te dreunen in een wijdgerepte voorspel-akkoord lijk een plotselinge windvlaag in bladerenweelde.

Maar luister, daar wordt de straatdeur opengedaan, er komt iemand lichtvoetjes binnen, er wordt een stoel verschoven alles heel stille, maar Max had het toch zeer duidelijk gehoord en weer hoopte hij dat het het meisje zou zijn.

‘Deus in adjutorium meum intende’ hief de officiant aan, en dan in koor daarachter, ‘Domine ad adjuvandum me festina’.

De stoelen werden omgedraaid en Max die deze beweging heel volledig deed kreeg nu als verklaring van al de vernomen geluiden den witten borstlap te zien van een zedig bukkend begijntje.

Een katterige kittigheid doorliep zijn gemoed en met een diepen zucht liet hij zich op zijn stoel zakken.

Nu klonken van 't oksaal in regelmatig stijgen en dalen en 't afwisselen van den voorzanger en het lichte koor de vesperspsalmen door de kapel.

De aanblik der dingen was nu voor Max weer heel anders en nieuw: de zon was nu achter aangedraaid en de zijvensters en 't kleurraam boven 't hoogaltaar waren in de schaduwzijde; het monkelende Moeder-Gods-gezicht had een vage trek van weemoed bijgekregen, en er hing in den luchtkring der bidplaats een zekere zwaarte, een namiddagsche slaperigheid en een avondmoeie lommerte.

[p. 67]

Heel voorzichtig werd nu de deurgreep verdraaid boven op de gaanderij, en even voorzichtjes, als met een zweer in den hals draaide Max zijn hoofd om en zag Monsieur Weymans zelf daar plaats nemen; maar aan den kant der buitenpoort bleef alles heelemaal stil, uitgenomen het ergerlijke ritselen der paternosterbollekens van 't begijntje over het stoelvlak, en door een tik tegen Mielekes stoel deelde hij zijne teleurstelling mede.

Voor den zooveelsten keer beschouwde Max de heiligenbeelden die van weerskanten langs de zijwanden gereekd stonden, en verpoosde hij opnieuw een lange wijle bij den heiligen Franciscus van Sales met zijn vurig rood liefde-herte tusschen de fijne vingers.

‘In exitu Israël de Egypto’ trompette hoogluide de tenor daarboven, maar alles werd weer dadelijk vakerig kalm.

Hij taste in zijnen zak naar zijnen rozenkrans en trachte te bidden maar kon onmogelijk aan 't einde van een weesgegroet komen.

Dan nam hij den eenen achter den anderen de kerkboeken van de ledige stoelen der koorzangers en begon ze te doorbladeren maar wijl hij niets vond dat zijn aandacht kon stil houden, keek hij als onwillekeurig weer om, maar de buiten-stijl stoelen bleven ledig en Weymans zat daarboven of er niets gebeurd was, en ten toppunt van ondragelijkheid kwam ‘de neus’ nu van achter staan om hem den verderen lust van omkijken voor goed te ontnemen.

Zoo verkroop die misselijke vespertijd en het lof dat met zijn wierookwalmen en zijn blijde Marialiederen wat verkwikte, en 't was met een echt dankbaar gevoel van verlossing dat Max de schemerende kapel verliet en weer buiten op den koer het volle heldere zonnelicht en den klaren blauwen hemel aanstaarde.

De nieuwsgierigheid om te weten wat er van 't bezoek van Weymans geweest was en 't raden en gissen er over met zijn vriend Miele hielden hem nu alleen bezig, en toen hij eindelijk met veel omzichtigheid te weten kwam dat het eigenlijk maar zijn broer was geweest die per velo door de stad kwam en eens even had aangebeld, was er niets meer wat hem voor 't volgende van den achtermiddag belang inboezemde tenzij de wandeling die nog komen moest; de nieuwe speeltijd en 't namiddageten brachten maar geen enkele belangwekkende gebeurtenis in dit onafgebroken trachten naar dien schijn van meer vrijheid waar hij bevrediging en zalving voor zijn heimwee van verhoopte.

Wanneer te vijf ure de deuren werden opengedaan stormde hij met uitbundige blije verlichting de trappen op om zijnen hoed te halen en zijn beste schoenen aan te trekken, en na een laatsten kam-

[p. 68]

slag door zijn zwarten haarbos (wie weet wie moest hij nog niet groeten?) en nog een blik in zijn spiegeltje stond hij alras gereed beneden in de rij om uit te gaan.

De bruine collegepoort ging open en de jongens stapten twee en twee, de kleine vooraan met den ‘neus’ die den weg aanwees midden in de stille collegestraat. Max en Miele sloten de reeks en hij keek maar altijd gedurig naar rechts en links naar hij wist niet wat, maar toch iets dat hem blij verrassen zou. Maar de stoet vorderde langzaam en de straat bleef rustig. Ze trokken de markt over die lag te blakeren met haar witte steenen in de zon; nu wist hij al heel zeker dat als naar gewoonte de drukke wegen nu ook dézen Zondag zouden vermeden worden, want ze gingen de lange lei in die naar den Scheldekant leidde en er kwam niets.

‘Verduiveld’ alweer naar Vlasdorp, zei Max, die smerige ‘neus’.

En inderdaad ze togen de sasbrug over waar 't stinkende vaartwater over de balken heen bruiste, de stap vertraagde nu aan 't begin van den dijk en de grooten met Max en Miele aan 't hoofd moesten nu vooruit met de bezorgde aanbeveling: ‘Pas trop vite s'il vous plait’ van den bewaker.

Alle wrevel verzwond plotseling uit Max gemoed wijl hij zijn blikken liet rondgaan in de verte en rondom hem.

In gewijde schoonheid lag daar de stille Schelde in de kalme majesteit van haren hoogtijstand.

Al zonnegoud en teer-weerspiegeld hemelblauw op haar effen breede waterveld dat langs de wijde bochten in de verte uitdeinde en verpoeierde in blauwendigen nevel tegen een dammenden berg van boomengroen.

Hoog in de bladeren der wemelende populieren suisde de wind: een onbegrepen lied vol mysterie zoo zoet als 't fluisteren van minnemonden en tevens zoo eenig droef als weenzuchten van lijdende zielen.

Een rilling voer van West naar Oost over het gladde Scheldewater; waar 't begon naar 't midden der rivier rimpelden duizenden poeze-golfjes en verpinkten zoovele tienduizende geel-koperen vonkjes; dan over den helft van den stroom begon het weer te spelen naar bleek-rood en mauve en liep de siddering plat in een licht-grijze effenheid tegen den wal.

In een draai boven wit-groene rietpriemen stond een troepke kopwilgen wier verzilverde bladeren als met heele kladden spinrag omvangen schenen.

Kromme knokkelige notelarentakken zaten als onafgebroken schakeling in malkaars vingeren vernesteld.

[p. 69]

Max voelde de pracht en de essentie van die maagdelijke Schelde-schoonheid in haar pas ontvouwde tooisel van een nieuwgeboren Meinatuur, en met blijstarende oogen vol genoegen vorderde hij zwijgend den weg langs den dijk.

Opeens aan een inham van den stroom joeg een warme bloedslag door zijn lijf en zijn slapen bonsden bij den geweldigen drang. Een jonge schipperin verrast in haar zwemoefening klauterde snel langs de zweerden op het dek van de schuit en verdween luid gichelend in het ruim.

De bloote armen en de bruine nek en de plakkende badkleedij om dat jeugdig vrouwenlichaam hadden die nauw-vermoede sluimerende krachten in hem opgezweept.

En seffens daarna ontstond lijk een danige wroeging en een schaamtegevoel en hij stapte nu vlugger door als om het kwaad te vluchten.

Gedurig wou hij weer omkijken en even dikwijls verduwde hij dat verlangen, maar het vluchtig schandebeeld warrelde altijd aan weer voor zijnen geest.

Aldus verliep dan verder de wandeling in dezen gedurigen strijd van zijn kuische collegejongensgedachten tegen de duidelijk dagende machten der natuur die hij als iets onzeggelijks kwaads aanzag, en wat er nu rondom hem lag van wentelende koornvelden en geelgroene vlaschaards ontging hem heel en gansch.

Zoo waren ze den dijk afgedraaid het kleine scheldedorpken door gewandeld en langs den uitgebleekten steenweg weer terug aan de stadspoorten gekomen.

Hier moesten weer de kleinen vooraan en in lange reke trokken ze langs een volksbuurt het stedeken binnen; de laatste, ongenadig de laatste phase van dit korte tijdperk van minder knellende boeien dat voor Max weer zoo zonderling was doorgegaan.

Het krioelde van kinderen in de wijk, ze kwamen met heele zwermen uit de donkere gangetjes en morsige steegjes aanrennen; ze juichten in het late meilicht of zongen op maat van hun lichte voetjes in huppeldans een lenteliedeken met onverstaanbare woorden op jubelende melodie.

De vrouwen in groepjes bij elkaar voor de deuren gehurkt snaterden luide dooreen; op een stoel zat een moeder met een busseljongsken tegen haar gedrukt; uit haar wijd-open jak puilde een melkwitte borst en de kleine lag met het rood gezichtjen er tegen aan geplakt.

De ‘neus’ die voorging bij de eersten bleef nu opeens staan

[p. 70]

en deed met zijn lange vingers gedurig knippen en wijzen om de rangen te doen ineengaan en maar weg te komen van dit ergerlijk schandebeeld dat de moeder uit het volk zoo argeloos vertoonde.

Maar Max had het weer gezien en die zelfde warmte welde weer rood naar zijn hoofd en dadelijk wende hij de blikken naar den overkant.

Langs dit werkmanskwartier kwamen ze in de bijzonderste straat; hier was weer veel beweging van terugkeerende wandelaars die langs beide kanten op de gangboorden voortslenterden in luie Zondagsche behagelijkheid. Het was nog eens een blije uitstalling van nieuwe lichte frissche zomerkleederen en kleurige bloemenhoedjes.

Hier en daar liepen, tusschen de menigte, paartjes gearmd met een straling van geluk op hun wezen, zelfs liep er een die Max over vier jaar nog in 't college gekend had, zoo preutsch als dertig ook met een blozende liefje aan zijn hand tot groote ergernis van den bewaker die maar immer aan vooruitsnelde en dan weer bleef staan om de studenten te doen spoed maken.

De jonge vrijer had eens effentjes tegen Max als uit goed jonstige deernis geglimlacht, maar hij had daarmee toch zeker niet betracht dit onbepaald verlangen naar een groot geluk bij zijnen vroegeren medestudent zoo scherp op te wekken.

Aan het einde der straat achter de burgershuizen verrees de grauwe zware massa van 't collegegebouw, de gevel in onnoemlijk vale tint, de hooge vensters half in mat glas en zoo triestig zonder eenig gordijntjen of bloempotteken; zoo stond het als een vast te betrouwen waarborg van tucht en een sterke burcht van gestrengheid midden de wereldsche woningen der stedelingen.

Ze naderden dan meer, de jongens, de laatste oogenblikken van dit minder bedwongen ademen buiten de kostschoollucht.

De bruine poort stond wagewijd open als begeerig om hun te verzwelgen; en de eerste verdwenen in de zwarte gaping; Max' herte begon sneller te slaan in angstig beseffen; twee en twee trokken ze den donkeren gang binnen, toen zijn beurt gekomen was, keek hij nog eens om in de richting van de vrije stad en de poort plofte toe, dicht toe, als om zorgvuldig den weg af te sluiten aan zijn vele vage verlangens naar verre dingen in een vrije vroolijke toekomst.

Binst het avondmaal en de drie kwaart koer-tijd was Max al even mijmerend sprakeloos als binst de wandeling.

Ze zaten weer op de bank tegen de kapel. De collegemuren waren wel hoog en de poorten vast gesloten; doch boven hun hoof-

[p. 71]

den was de hemel open, wijd open als een niet te versperren baan langswaar de droomen ontvluchtten en met de gierzwaluwen die rondslierden in de deemstering, zweefden en stegen ze, maar veel hooger en veel verder dan die vrije vogelen zelf over wereld-wijdsche parken vol milddadige schoonheid. Maar dan kwam weer plotseling de booze geest met de schemerbeelden der badende schipperin en der naakte moederborst de reine verzuchtingen uit hooger geluchte neerpletsen op de platte modderwereld.

Al wat nu nog geschiedde liet Max volkomen onverschillig in zijn weemoedsbezinking en zoo geraakte hij met de anderen op de slaapzaal.

Hij lag in zijn bed, moe en afgetobd van 't denken en droomen, te wachten tot de vaak zou komen en zijn sussende vleugelen over hem spreiden.

't Een na 't ander vielen de geluiden stil, hier nog een kuch, daar nog een neus snuiten tot alles stil werd, heel stil en de lampen waren uitgedraaid.

Maar de slaap kwam niet, en de voorvallen van den langen Zondag daagden weer op, en de zucht naar vreemde ongekende dingen borrelde gestadig naar omhoog.

Om tien uren werd de deur heel zoetjes opengedaan en een heimelijk reuzelen van kleederen deed zijn bedgordijnen heel eventjes opgolven, en hij werd opeens een fijne cigarenreuk gewaar.

Dat was te veel, dat was tergen, spotten, uitdagen; die verdomde ‘neus’ met een fijn riekende cigaar over de slaapzaal wandelen alleen om hem te judassen daar hij zeker wist dat hij nog wakker lag.

En toen hij dacht dat de rooker ver weg was gaf hij een hevigen vuistslag op het schutberd van zijn bed dat de kamer dreunde.

Dat was de machtelooze wraakneming van den negentienjarigen college student die voelde dat de boeien knelden om zijn jeugd en helaas nog dieper zouden knellen, want de ‘neus’ die de zwakke plaatsen kende snokte plotseling zijn bedgordijn weg, lichtte met een elektriek lampje juist in zijn klaar wakkere oogen en siste tusschen zijn tanden: ‘Je vous trouverai demain’.

Berto Van Kalderkerke