Vlaamsche Arbeid. Jaargang 8

(1913)– [tijdschrift] Vlaamsche Arbeid, De– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd



[pagina 41]
Baldewijn d'YsereGa naar voetnoot() Eerste Graaf van Vlaanderen Spelen: Baldewijn d' Ysere, Zotje, drie schalken, twee bisschoppen, de waard.* In een alleroudst herbergske van Vlaanderen, een groote ton naast de deure.
Voorspel Tooneel I. Een bedelaar (Baldewijn). Bedelaar Ziehier de herberg, waar het bier niet meer deugt dan de waard alhier, zoo heeft een bode mij bericht, 't betaamt dat ik hier wijsheid sticht, doch wild' ik weten of de grond der klacht in waarheid wel bestond ziedaar de waard, 'k ben bedelaar.

[pagina 42]
Tooneel II. - Zelfde, de waard Waard Wat wilt gij hier, gij Canteclaer, die uwen mesthoop niet meer weet of vlucht gij scherpen honden beet. Vrees dat de strenge Forestier u dolend vindt in 't land alhier, dan hangt hij u aan d' eersten boom en droomt gij daar uw laatsten droom en kraait uw laatsten adem uit. Bedelaar Beminde waard, op roof noch buit ben ik belust, ik dool omdat ik voor mijn woonst geen huur meer had, ik zwerf onnoozel zonder schuld. Waard Geen zwerven is 't dat zakken vult. Zoek arbeid waar hij vindbaar is niet hier in deze wildernis. Bedelaar 'k Heb dorst. Waard Betalen kunt gij niet? Bedelaar Ach heer. Waard Voor 't minst zing dan een lied. Bedelaar Dat kan ik niet. Waard Loop naar de hel!
[pagina 43]
Bedelaar 'k Heb dorst, een slokje water wel zult ge me geven uit de bron. Waard Ik wou dat ik het geven kon maar mijn katrijntje waakt er bij de put is lêeg tot op de klei. Bedelaar Een slokje bier? Waard Nog beter dat! alsof ik maar te brouwen had voor bedelaren zonder geld Ziehier een teugje als ge wilt doch neen, - eerst ik - ik weten moet of 't voor een dolaard niet te goed is, ietwat zuur ververscht de keel weinig is beter ook dan veel, ziehier en wees dankbaar aan God en ook aan mij, dat in uw lot de hemel u een laving schept waartoe gij geen verdienste hebt. Maak u nu weg, eer dat mijn vrouw mij dit verwijte als ontrouw verspilling en kwadoenerij omdat ik luiaards-lamheid vlei. Bedelaar De hemel geev' u 't wederloon voor deze daad zoo grootsch en schoon. en d' eedle Forestier van 't land verneem de mildheid uwer hand.

[pagina 44]
Spel Tooneel I. - Zotje Zotje Bij ons Heere, 'k ben bezwaard met allerkitteligsten dorst, d' heele hel is in mijn borst bij ons Heer, waar blijft de waard?... En komt hij niet, de malle waard, dan is hij zijnen naam niet waard en 'k zal tot straf een malsche grap hem spelen, malsch als 't hoppe-zap. Bij ons Heere en Baldewin onzen goeden Forestier, 'k sluite mij dees tonne bin' de slimste waard vindt me niet hier.
Tooneel II. - De waard Waard Mijn Katrijne, scherp van neus, zei me, binst ik 't biervat wiesch: haast u, spoed u, waard Lowies, in de herberg wacht een reus. Ik heb zijn stemme daar gehoord, het was een reus van fijne soort vermits hij nu zoo kleene is dat hij gaar niet te zien en is. Ja reus, Katrijn heeft u gezien, kom uit uw vel en toon uw ziel, wij praten wat - als 't u beviel en 'k schenke 't bier voor niet misschien...
[pagina 45]
De reus is slim, hij komt niet uit of is 't een dief, - is hij op vlucht, of speelt Katrijn m' een Vlaamsche klucht en ginds naar mij een spotje fluit?...
Tooneel III. - Een bende pageniers. Knop Mijn goede waard, geef ons een schaal, de Forestier zelve betaalt, ziehier zijn handschoe dien 'k tot pand vertrouwe in uw trouwe hand. Waard 't is d' eigen handschoe, ijzer-zwaar, van onzen goeden Forestier mijn goede broeders; tapt al maar drinkt lêeg, al wat maar vol is hier. Top Uw hoofd is vol, uw vrouw is vol en 't huis is vol, en toch is 't hol en nochtans drinken wij die drij niet uit, geef fijnste malvezij... Waard 'k Heb malvezij die spritst en ritst alsof een duiveltje hem hitst ik zal hem halen, koel en versch wat hij schuimt nersch in 't vat in pers. (af)
Tooneel IV. - Roovers, Zotje. Knop Wiedaar? Zotje 't Is Zotje maar. Knop wat deedt gij in die ton?
[pagina 46]
Zotje 'k verdronk mijn leed - o edelmoedig pagenier van onzen goeden Forestier - dit is zijn handschoê, - zegt uw taal - dan is hijzelf, fluks op de zaâl van 't schoone grijze eenhoorn-paard nier vér van hier, in 't land entwaar? Knop Wie weet de wegen die hij gaat en wie zijn kracht die bliksem slaat, de goede ijzre Forestier is nu misschien al vér van hier. Zotje Die toover-handschoê, geef ze mij Knop Z' is al verpand voor malvezij Zotje Ik ben hier thuis, 'k sta borg voor 't geld, zeg aan den waard, - en als hij scheldt, zeg dat de reus niet vér 'n is van wien Katrijne zwanger is. Knop Ziehier de handschoê, zotje-mal ge kunt er haast in wonen gij dat zij voor u geen doodskist zij! Zotje 't Is zij die u begraven zal. Knop Geboren uit een vogelnest mijn zotje meent u groot en sterk gij kleinste loot der heil'ge kerk, ik steek u in mijn binnenvest.
[pagina 47]
Zotje Ons Heere allicht 'n kent mij niet ik ben zoo klein hij me niet ziet maar met deez handschoê win ik d'aard. Knop indien gij d'ijzre Baldwijn waart. (zotje af)
Tooneel V. - De waard. Gezellen, 'k breng u allerfrischt 't wijnbier dat bruischt als 't kermis is... doch zegt mij, was de reus niet hier die mijn Katrijne zet in vier zoodanig dat zij met een schop mij wegjoeg van den spuulings top waar ik 't zuurbier tot zoet herbrouw en doode gist met suiker trouw. Knop Die reus was hier, en vroeg naar u. Waard Waar is die reus... en d' handschoê nu een dief een dief is deze reus mijn Katerijn' had goeden neus 'k zal klacht doen bij den Forestier. Knop Ontbied den Forestier niet hier hij hangt u op om uw slecht bier of braad u levend in het vier. Waard Wat heb ik dan ons Heer misdaan mijn vriend, hebt gij 't niet zelf gedaan hetgeen uw scherts in mij vermoedt?
[pagina 48]
Knop Elkeen moet weten wat hij doet Sa makkers, drinkt uw schalen leeg laat dezen bakken in zijn deeg en wij gaan verder langs de baan waar d'eiken warm in zonne staan. Waard En d' handschoê? d' handschoê, 't heilig pand o heeren, eed'len, moord en brand bewraakt op mij de Forestier - en ik gaf u zulk lekker bier - Knop Mijn waard, wij danken u om 't bier betaalbaar door den Forestier maar d' handschoê hebben wij niet meer de Reus heeft haar, en hij loopt zeer (pageniers af)
Tooneel VI. - De waard. Waard Katrijn, Katrijn, uw geest is dol en jaagt zelf handschoenen op hol die heeren schenen brave liên en waren hoff'lijk bovendien, hoe 'n groote schurk moet ik zelf zijn weerdig der heetste helle pijn dat 's Heeren straf mij prangt om d'hals weet Hij dan dat ik 't bier vervalsch!
Toonel VII. - zelfde, twee pauselijke boden (bisschoppen) Rodoald Zeg ons in waarheid, - nederig man of heilige hand u zeegnen kan: zijt gij dienaar der heilige Kerk.
[pagina 49]
Waard O groote man, - mijn eenig werk mijn diepst verlangen is het heil der ziel die 'k heb ontleend een wijl aan d'hemel om te zijn een mensch naar 's Heeren en Katrijne's wensch. Jan Kniel neer dan, mensch, wij zeeg'nen u wees van ons weerdigheid niet schuw en wijs ons, - gij die kent de streek de weg die leidt naar Harlebeek. Waard Eerst links dan rechts, dan ommekeer dan rechte voor en links alweêr dan nogmaals rechts, dan schuins, dan dweers dan ziet g'een weg recht als een keers dien neemt ge niet, maar volgt het pad dat als het niet geregend had betreedbaar ware, doch nu gaat g'er kruisweegs door waar 't hutje staat van mijn Katrijne's halve broêr en baadt dan door het vorschen-moer Rodoald 't Geduld dat d' heil'ge schrift ons preekt komt hier van pas, - terwijl ge spreekt schenk ons een druppel honigwijn - ge schijnt geen vreemdeling te zijn in Vlaanderen, mijn goede waard hoewel uw hulp ons onrust baart. Waard Ons Heer moog mij genadig zijn op 't laatste uur, en zonder pijn des hemels poorten open slaân en mij vrij laten binnen gaan, ik heb aan niemand ooit misdaan maar mij heeft men veel leed gedaan... o heeren, 'k ben een handschoe kwijt
[pagina 50]
Rodoald Een handschoe! Waard Ja zoo waar g' hier zijt d' handschoe van onzen Forestier Jan d' Yzere Baldwin! was hij hier? Waard O neen, - maar gij zoekt hem misschien? terwijl ik u met zorg bedien mag ik u vragen... kent gij hem? Jan Wij kennen hem. Waard Uw hooge stem roepe voor mij genade in zegt hem dat ik hem zoo bemin dat ik mijn leven geef voor hem... Rodoald Er spreekt een zonde in uwe stem Waard Ik heb hem niets misdaan, o neen maar d' handschoe die hij gaf, is heen... Jan Wat is er van die handschoe, vriend Waard Zijn volglings volk heb ik bediend met allerfijnsten malvezij tot pand-betaling gaven zij me d' handschoe van den Forestier d' handschoe verdween met al mijn bier.
[pagina 51]
Rodoald Wij zullen spreken voor uw nood doch wees ook onze gids-genoot en wijs den Harlebeekschen weg Waard Wat moeten d' heeren ginder, zeg? Jan Spreek dan zoo vrij niet op, gij dwerg aan bisschoppen der heilige Kerk Waard Bisschoppen in mijn huis! o God Katrijn... Katrijn (in de verte) Wat is 't Waard Niets... - zij verbrodt het al, - ik dacht dat gij mij riep de Reus is 't - hoog als een verdiep; mijn heeren, 'k zal uw leider zijn belooft mij dat geen hellepijn mijn arme vleesch ooit braden zal. Rodoald Bemint gij Gode bovenal? Waard Meer dan Katrijn, meer dan mezelf. Rodoald En uw gebuur zooals u-zelf? Waard Hij heeft mijn grijze kat vermoord en gaatjes in de haag geboord (Trompetten)
[pagina 52]
Waard De Forestier, de Forestier o heeren, zijt mijn voorspraak hier! Rodoald Vreest gij 's lands meester dan zoo erg? Waard Zijn blik ziet dweers door been en merg zijn arm slaat dood al wie misdoet. Jan Men zegt te Rome niets dan goed van uwen ijzren Forestier. Waard Hij kent het slechte uit 't goede bier ja ja, de Forestier is goed hij plet het kwaad alwaar het broedt, wij slapen vrij met open deur er hoeft daar zelfs geen waakhond veur ach arm! die handschoe 'k weet het al hij komt haar halen en hij zal mij braden, heeren, heerkens toch daar seffens had ik d' handschoe nog. -
Tooneel VIII. - De Forestier, zelfden Waard Hoogweerd'ge groote Forestier barmhertig, wijs en goedertier'n wiens ijzre arm de wereld wint bescherm uw dienaar die u mint
Tooneel IX. (Middeler wijl sluipt Zotje weêr binnen, zonder dat de waard het bemerke en duikt in de ton naast de deur.) Forestier Straks zal ik hooren uw geval en rechten zoo 't behooren zal sta op en schenk mij 't zoetste bier
[pagina 53]
Waard O goedertieren Forestier. Rodoald Landheer van Vlaanderen, zie den ring dien ik uit 's Pausen hand ontving voor u, wij reisden naar uw slot Forestier Gezanten zijt ge dus van God vermits zijn heiligheid u zond Rodoald Zijn heiligheid door onzen mond en Frankrijks vorst door onze macht meldt u dat hii uw komst verwacht. Forestier Mijn schoonvader erkent mijn vrouw? Rodoald Zijn heiligheid beloont uw trouw uw oorlog en uw zege tocht in 't verre Oosten - 't heel gewrocht uws levens dat een glorie sticht in Kerk en menschdom, heeft 't gewicht van 's Pauzen invloed neêrgelokt ten uwen gunst in de balans die woog in Frankrijk's baat tot thans. Ik meen, o edele Forestier dat wij gezonden zijn naar hier om u te melden vol verzoen zelfs Frankrijks koning biedt zijn zoen hij zal herkennen u als zoon en schenkt aan Vlaanderland een troon dien gij bestijgen zult als graaf met volmacht onbegrensd en gaaf - als eerste graaf van Vlaanderland Forestier Die eer verheugt doch koort me niet.
[pagina 54]
Rodoald Verwerpt gij 't graafschap dat hij biedt. Forestier Gij weet, zijn Heiligheid ook weet dat ik verlost heb uit haar leed Judith, dochter van Frankrijks-vorst wiens hoofd nu rust op mijne borst - gij weet dat schoone Judith schuw voor 't vaderlik gezag gehuwd heeft Engeland's koning Adelwolf die in haar smart zijn leven dolf, gij weet dat toen haar vaders wil haar tegen hart en dank beloofd had aan den vorst met 't trotste hoofd die in de Pyreneeën heerscht; en dat ik door haar min beheerscht haar heb geroofd uit vaders hand die haar zoo wreed had overmand - Welnu ik wil dat zij, zoo trouw erkend wordt als mijn wett'ge vrouw als dochter-kind der Fransche kroon en dat zij meêklim op den troon van 't graafschap Vlaanderen, zij, gravin trone naast mij, als heerscherin of nimmer wordt ik Vlaandrens graaf. Jan O Forestier, zoo vroom en braaf, niemand weêrstaat aan uwen eisch. Forestier Zooniet is 't oorlog, en ik reis met al mijn krijgsvolk Frankrijk toe Rodoald Ziehier een brief lees zelve hoe zijn Heiligheid en 'skonings woord uw recht erkennen zoo 't behoort
[pagina 55]
Forestier (leest) Vergetend al wat is geschied de Koning Carle mij ontbiedt met Judith zelf aan 't Fransche hof Rodoald Elkeen kleedt daar uw naam met lof. Forestier Hij schenkt me 't land dat pleint en zwelt tusschen de Noordzee Somme en Scheld met kwijtschelding van alle last en eert me als een konings gast indien ik hem bezoeken wil dan schenkt hij mij het leeuwen schild en slaat me als een dierbre zoon zweerd-drager van de Fransche kroon... Dit nu verheugt me, doch 't was recht Ik heb gewonnen in gevecht die eerbetuiging Rodoald Gij aanvaardt? Forestier 'k Aanvaard, in naam der vrouw die 'k min - nu waard, schenk volle kannen in in 't land waar recht heerscht, heerscht ook vreugd volvoerd is nu mijn droom der jeugd in land van vrede koning zijn Boden Eer aan den vroomen Baldewijn Forestier Zeg me nu, waard - of deze streek van Kortricke naar Harlebeek niet meer door roovers wordt bezocht? mij werd gemeld een stoute tocht van wolven in een menschenvel die stroopen door 't bebouwde veld en reizigers veel last aandoen
[pagina 56]
Waard Eenieder moge 't kwaad vergoên wat hij misdeed, - ik heb geen schuld, Forestier Gij weet, ik heb maar kort geduld. Waard O godsgestrenge, 'k weet van niet. Forestier Mijn oog in 't uwe schulden ziet. Waard Mijn laatste hop-koop is betaald. Forestier Van waar had gij het geld gehaald? Waard Uit mijn Katrijne's bedde zak. Forestier Hier schuilt een roover onder dak Waard Ik zweer 't u, wijze Forestier ratten en muizen schuilen hier maar roovers niet, tenzij Forestier de waard; - ik zie 't aan 't sidderen van uw baard Waard Katrijne, help! Forestier Laat haar gerust naar vrouweneed heb ik geen lust ik zeg dat hier een roover schuilt.
[pagina 57]
Waard Een uil die alle nachten huilt Forestier Wie is die nachtuil, dronken kreeft, is hij het die mijn handschoe heeft? Waard Een reus is 't als een boom zoo groot. Forestier Reus Finaert is al lange dood hij spookt nog in der vrouwen hoofd Waard Als gij dan mij niet meer gelooft vraag aan Katrijne die hem zag Forestier Ziet zij dan reuzen heel den dag? Waard Heb medelijden hooge Heer terg uwen trouwen knecht niet meer zijt gij niet graaf, g' hebt d' heerschappij? uw eerste daad vergeve mij. Forestier Beken Waard D' handschoe is hier geweest, Ik ben voor 't oordeel niet bevreesd want ik heb haar geen leed gedaan. Forestier 'k Geloof het, maar waar is zij dan? mijn schalken, hangt mij dezen man aan d' eigen gevel van zijn huis.
[pagina 58]
Waard Ach arm, o heer, heb medeleed, ik zal vertellen wat ik weet; drie vreemden kwamen in uw naam, en zij dronken 't beste bier van 't kraam, zij gaven d'handschoe als een pand, en gingen weg Forestier Al welken kant? Waard Zuidwaarts; Forestier Eerwaarden, zaagt gij hen? Rodoalt Wij zagen niemand over 't ven. Forestier Schalken, steekt vuur en braadt den waard die roovers warmt aan zijnen haard. Waard Ik niet, ik niet, o gnadig heer, die vreemden, ik herken hen wêer, 't zijn uwe schalken zelf: die drij, ze dronken al mijn malvezij. Forestier Zoo zoo! indien dit waarheid is dan hangt gij zelf mijn schalken frisch aan d' hoogste balk uws ratten nest - doch 'k weet nog niet waar d' handschoe rest, er is een roover in uw huis. Waard Op aard elk huisje heeft zijn kruis, ik heb Katrijne, zij wordt oud...
[pagina 59]
Forestier Is zij het die mijn handschoe houdt? ze kan daarmee niet pronken gaan mijn liefste waard, - gij zijt belâan met zware zonden op uw maag - doch antwoord eerst op mijne vraag, die handschoe... Waard 'k Heb haar zeker niet, ik zweer het bij ons Heer die 't ziet. Forestier Gij schenkt goed bier? Waard Ja, gnadig Heer. Forestier Zweer het zooals ge 't andere zweert. Waard Dat ik altijd goed bierke schenk? Forestier Zweer, zeg ik, of op d' eerste wenk. - Waard Mijn bier is altijd goed, Forestier Gij durft niet zweren? gele kleur van schurft bedekt als leugen uw gelaat. Waard Ik brouw mijn bier zoo het al gaat, 't bier is mij baas, niet ik het bier, o goedertieren Forestier.
[pagina 60]
Forestier Hangt dezen man. Waard Genâ genâ, heeren bisschoppen, voor ik gâ ter helle, red mijn dierbaar hoofd uw voorspraak hebt gij mij beloofd. Rodoalt Wij wisten niet dat gij misdeedt Waard Toch spreek ik geenen valschen eed, wel ja mijn bier is soms heel slecht, dat liegt aan mijnen wett'gen echt, als mijn Katrijne mort en snauwt dan is 't de duivel zelf die brouwt, niet ik, en dan is 't bier heel zuur en brandt de keel als helle-vuur. Forestier En dan zijt gij vol koppigheid vol hoogmoed voor de schamelheid dan wenscht ge d'arme lieden kwaad en helpt geen bedelaar die vergaat van dorst, of geeft hem helle-bier. Waard Vergiffnis eedle Forestier. Forestier Die handschoe! Waard 'k Heb haar waarlijk niet.
[pagina 61]
Forestier 't Zij zoo! gemilderd zij uw straf, één schuld is van uw maag al af, ge hebt bekend uw hartloosheid, doch nu, brouwsel van heiligheid, zult ge verdrinken in uw bier; hop, schalken, schuift die tonne hier, en vult ze met zijn bitterst nat, doopt hem daarin en sluit het vat, dan mag hij gisten tot hij goed geworde zooals 't bier ook doet (De tonne bijgeschoven) Waard Ach heer, ach heiligen, helpt mij spreekt mij van zond' en schulden vrij. Forestier Dit moge zijn, doch immer moet het kwaad der zonde uitgeboet, stopt hem in 't vat en haalt het bier, wij willen geen bedriegers hier, in Vlaanderland heersche de min, de Vlamen wezen een gezin waar 't goede bier gedronken wordt, waar d' arme man beschonken wordt, waar elke waard goedhartig waakt en langs den weg den dolaard laaft. Waard Ach vond ik nu die handschoe maar en ware mijn Katrijne daar, zij die 't verloorne altijd vindt Forestier Word nu in 't stervens-uur geen kind, bereid u, 't uur is ernstig, waard.
[pagina 62]
Waard Eerwaarden, ach, ik sterven moet, schenkt mij dan nog dit laatste goed, hoort mijne biechte met geduld, verlost mij van mijn levens-schuld, en opent Petrus-hemel mij. Forestier Die gunste u gegeven zij, eerwaarden, hoort zijn zwarte biecht, en schenkt hem zoo het eeuwig licht dat hij op aard niet heeft verdiend. Waard Een laatste maal, gij 's Pausen vriend, gij koningszoon, en graaf van 't land, op dezen dag dien Vlaanderland zal vieren als een hoog-getij, o graaf, heb medelij met mij. Forestier Welnu, mijn waarde waard, ziehier, ik ben nog d' oude Forestier, ik eisch het goede en het recht, doch om de reed'nen die gij zegt, en om veel andre die gij zelf, en gij alleen onder 't gewelf van deze ratten-woonst niet weet, 'k ontsla u van den duren eed en ik vergun u 't leven wêer, en zelf, want ik bemin u zeer, gij Vlaming in den lande mijn, - om uwen 't wil zal Baldewijn, zooals hij menig veldslag won, een wonder doen onder de zon, ziehier de handschoe die u pijnt. (hij haalt haar uit de ton waarin 't zotje steekt)
[pagina 63]
En nu, loop ras naar uw Katrijn die angstig loert entwaar in d' hel, afwachtend 't einde van dit spel, loop zeer en brouw uw bier nu goed, zoo God zelf alles rijpen doet, dat hij ons schenkt ons leven lang, tarwe en druive, spijze en drank. (waard af)
Tooneel X. - Zelfden, Zotje (springt uit de ton) Zotje Ziehier het einde van dit spel, al wat ge doet, doet het zoo wel, dan juicht de hemel, en weent de hel. Emiel van der Straeten	voetnoot(*) Alle rechten voorbehouden, ook in Holland.

Vorige Volgende

Baldewijn d'YsereGa naar voetnoot(*) Eerste Graaf van Vlaanderen

Voorspel

Tooneel I.

Tooneel II. - Zelfde, de waard

Spel

Tooneel I. - Zotje

Tooneel II. - De waard

Tooneel III. - Een bende pageniers.

Tooneel IV. - Roovers, Zotje.

Tooneel V. - De waard.

Tooneel VI. - De waard.

Toonel VII. - zelfde, twee pauselijke boden (bisschoppen)

Tooneel VIII. - De Forestier, zelfden

Tooneel IX.

Tooneel X. - Zelfden, Zotje

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Baldewijn d'YsereGa naar voetnoot(*)
Eerste Graaf van Vlaanderen