Vlaamsche Arbeid. Jaargang 7

[p. 210]

De Schaduw van een Droom
(Vervolg)

Buiten op het kiezelpad ontstond een geklepper van holleblokken. Stappen naderden het huis. Dan bleef alles een oogenblik stil. Men klopte aan de buitendeur. De bandhond blafte niet en Nella was bang als iemand die niet ontwaken kan uit de nachtmaar. Het was haar te moede alsof voor haar deur de Dood stond die vroeg om binnen gelaten te worden. Nu hoorde zij den ingang ontsluiten. Op haar beurt week de kamerdeur en toen de vrouw met slaapzware oogen opkeek, zag zij in de klaarte van den haard twee donkere gestalten haar naderen. Dat waren Gudula en Siele.

Nu herinnerde Nella zich dat zij het waren die heden volgens afspraak moesten komen. Van hun gebogen lijven vielen de mantels met zwarte plooien neder en onder de breede donkere kappen bleekten hun beenderige geslonken wezens. Hun oogen staarden droef en met den glans eener koorts. Zij groetten sprakeloos. Nella, gansch gerust gesteld, was innig blijde over hunne komst en noodigde hen tot zitten uit. De aangekomenen schoven sukkelachtig bij en gingen, evenals zij gewoon waren, ieder haar eigen vertrouwelijk plekje van weerszijden het vuur innemen. Zij rilden van koude, staken gretig hun dorre, gele handen naar den gloed uit.

Gelijk zij daar diepgebukt zaten onderscheidde Nella hun wezenstrekken niet meer onder de overzakkende kappen, maar bemerkte hoe hunne lichamen immer beefden in de zwarte kleeding. En zij kreeg een groot medelijden met de arme oude stakkers.

Na een lang zwijgen verhieven de bezoeksters gezamenlijk het hoofd.

- Wat zorgt gij goed voor ons fluisterde Siele.

- Uw vuur doet zulk een deugd aan onze ledematen die koud zijn als ijs, voegde Gudula er met schuiverende stem aan toe.

En Siele bevestigde nogmaals:

- Ja, gelijk ijs.... gelijk ijs....

[p. 211]

De goede Nella zag om beurte de twee trouwe gezichten al fistelend tot haar neigen. Uit hun diepen blik staarde een zoo innig dankbetoon haar tegen, dat ze tot schreien toe bewogen werd. Sedert zij hen het laatstmaal zag, zij herinnerde zich niet hoeveel dagen geleden, waren de stumpers zoo wrakkig vervallen dat zij nog enkel de schimmen geleken van de montere vrouwtjes van vroeger.

Dan zuchtte Nella smartelijk:

- Zoo ongeduldig heb ik naar u gewacht, lieve wichten, en gij kwaamt niet.... Ik wist al niet waarom gij ook zoo lang uitbleeft vooraleer weer eens te komen uchteren. De lange avonden sleepen toch zoo traag. En ik was zoo alleen....

- Wij konden immers niet eerder komen, meisje, zei Gudula. Onze baan ligt ver gerekt.

Siele kloeg weemoedig:

- En wij zijn zoo moe, zoo afgemat. Maar toch verheugen wij ons aangekomen te zijn, ons te koesteren aan uw gezellig vuurken. Wij kunnen immers uitrusten alsof wij thuis zijn op de oude plaatsen hier, die aantrekken om zooveel vriendschap die zij kennen. Zij roepen degenen terug die wegbleven; zij herinneren aan hetgeen er in vrede leefde en nu voorbij is.

Siele keek uit naar Gudulas instemming. Deze sprak:

- Och ja, zoo is het. Die heengingen vieren heden het groote feest der Gedachtenis mede. Overal kwamen wij hen voorbij die bevrijding afwachten. Die gaan naar de haardsteden der vrienden. De velden zijn erdoor bevolkt; de dorpen en de steden. Zij komen van zoo ver, zoo ver.... Waarom toch denken de menschen zoo weinig aan de arme verlatenen? De menschen laten hen de koude vergetelheid verduren, al smeeken de bedroefden ook erbarmelijk om bijstand, om medelijden met de smarten die hen vergezellen tot op den dag hunner aankomst.... Gij, goede Nella, weet dat. Gij gedenkt vroom diegenen die weg zijn....

Ieder van die stille woorden ritselden in de ledigheid neer gelijk een geschuif van dorre herfstbladeren.

Dan zag Nella hoe de twee vrouwtjes de hoofden bogen. Wat was dat toch treurig! Zij zag hun afgeteerde gezichten in weenstuipen verkrimpen, hun pezige handen krampachtig saamgenepen te beven op hunnen schoot. Zij ook was tot tranen toe bewogen; want de woorden door haar ziel gretig opgenomen, hadden zoo ongewoon geklonken uit den mond van eenvoudige oudjes, dat zij erop weggevoerd scheen evenals wanneer zij vol ontzag het woord Gods aanhoorde in de stilte der dorpskerk.

[p. 212]

Onder den waan der begoocheling was haar binnenhuisje verzwonden, de wanden waren breed opengeweken voor een onbestemde eindeloosheid. Denkbeeldig ver ontwikkelden zich weer, gelijk droomvershijnsels, beelden uit het verleden. Dat werd een gansche stoet van lijvelijke vormen, waarin Nella een voor een al haar oudbekenden glimlachend aantreden zag. Die wenkten haar tegen om haar te danken die allen zoo trouw en vroom indachtig bleef.

En weer fluisterde de stem van Gudula:

- Wij hadden u beloofd u te halen. Ons woord moeten wij gestand blijven. Daarom zijn wij gekomen.

- Uw woord.... uw woord? vroeg Nella met suffe verwondering.

Zij wreef over haar voorhoofd en trachtte alzoo de beneveling van haar verstand weg te vagen om zich iets te herinneren van die afspraak waarop Gudula zinspeelde. Gansch ontmoedigd zuchtte Nella:

- Ik herinner mij niets, heelemaal niets. Ik gevoel mij zoo vreemd dat ik niet meer terugdenken kan....

- Gedenk u Kerstnacht, zei Siele. Wij gingen samen ter middernachtmis. 't Was stil in de velden en de blijde Kerstklokken deden u weenen. Hoelang zouden wij nog samen zijn, wij die snel naar ons einde gingen? Toen hebt gij ons nogmaals uw vrees gezegd alleen te blijven in de wereld, gij de jongste van ons drieën. Weet gij niet dat wij alsdan elkaar beloofd hebben dat de twee eersten die zouden heengaan, de laatste nooit zouden alleen laten in treurnis en eenzaamheid? Nu is de tijd gekomen?

Gudula wendde het hoofd naar Nella en op een kouden ademtocht suisde haar stem:

- Ja, kom, Nella. Ginder verwacht men ons. Het wordt tijd.

Zij rees, zwartschimmig en groot. Haar witdoorschijnende hand ging aandachtwekkend op.

- Hoort gij de klok luiden? vroeg zij en diep glommen haar oogen in hun zwarte holten.

Over de landen daarbuiten ronkten weer geheimzinnige klokketoonen voorbij. Nella herkende ze maar al te wel. 't Waren dezelfde welke geluid hadden voor haar man en haar kind en voor al degenen die waren heengegaan. De klanken galmden terug in haar hart als stemmen die van weedom en lijden weenden. Naar alle windstreken gingen zij op de grafsteden de overledenen beroepen voor het feest der Zielen.

[p. 213]

Alsof dit een bepaald teeken ware stond ook Siele van haar zitplaats op. Zachtjes omvatte zij de hand van Nella. Een oogenblik gruwde het vrouwtje terug; want die aanraking was ijskoud en dor als van doodsgebeente. Nog sidderend door gansch haar arm oud lichaam ging zij haar kapmantel omhangen en wezenloos volgde zij de twee vriendinnen naar buiten.

Het was klaar als bij dag, een blinkendwitte klaarte die neerstroomde uit den kristalhelderen trans. De maan was hoog geklommen en waakte daar grootschitterend over de droomende landen. Beneden haar blauwden de dennebosschen naar de fulpen boording der wijdte. Zoover de streek uitdeinde lag stilte gespreid.

De vrouwen waren den witten zandwegel naar de vlakte afgedaald. Nella hoorde haar stappen door het heidekruit eenzaam schuiven. Gudula en Siele gingen met gebogen hoofden. Zij waren in gepeinzen verslonden. Met hun vlottende kapmantels geleken zij schaduwen. Wanneer zij de moerassen naderden vroeg Nella bekommerd:

- Waar gaan wij toch?

Gudula zei:

- Wij gaan waar al die lieden ginds zich heen begeven.

Haar hand reikte naar de verten uit. Alsof de eenzaamheid opgewekt werd door de beheersching van dat breed gebaar, zag Nella ten allen kante in de heide schimmen opduiken.

Zij vroeg verlegen:

- Wie zijn die menschen?.... Waar gaan zij heen?

- 't Is de bedevaart der Zielen naar de Sint-Corneliskapel.

Nella was geenszins ontzet over die veropenbaring: wel verre van te schrikken werd zij een overmachtigen aandrang gewaar tot het geheimzinnige dat haar omringde.

De drie vrouwtjes vorderden zwijgend. Gudula en Siele liepen meer en meer gebogen en schenen afgemat. Nella daarentegen gevoelde zich licht en verjongd. Er was een zalige rust in haar ziel. De schimmen die ginder ver over de heide togen, schenen haar goedbekenden toe. Zij verkeerde in de overtuiging dat zij noodwendig vereenzelvigd was in hun geheimvolle gemeenschap.

Nooit had zij haar oude heidelanden zoo heerlijk gezien, zoo tooverachtig schoon in de ongewone lichtspeling die een doorschijnende poedering liet schilferen over de nachtelijke verten. De heesters stonden reeds verwinterd en spreidden langsheen den kiezelreen een zwart kantwerk open. Alle eenzame boomen rezen donker en fijn als snijwerk uit de witlichte heide op. Hun floersige

[p. 214]

tronken waren zilverig afgezoomd. Doorheen de stammen zag Nella het dansend opflikkeren van de vennen die haar met verstandhouding belonkten uit de wondere diepten van dat spookjesland.

Niet zoodra was Nella even staan gebleven, of zij voelde de hand van Siele de hare vatten. Dan stroomde weer die doodsche stilheid door haar lichaam. Zij hoorde een gebroken stem vermanen:

- Blijf niet dralen. Wij mogen hier niet stilstaan wijl het uur nabij is. Kom....

Zij gingen verder. Twee wagenvoren die een heidebaan afteekenden slingerden hen nu voorop. Waar de vrouwen naderden schoven hier en daar denneboschjes uit het grauwe vooruit, en oude knoteiken op hun boord kregen menschelijke vormen. Wat later welden glimmende kiezeldijken uit zand en hooge kruiden op; verder kwamen zware eiken en spichtige grijze berken over den weg bukken.

Eindelijk ontwaarde Nella het doel van hun tocht. Onder takken en twijgen die als een rag over de baan spanden, dwars voor de veldstraat, lag in grijze schemering gehuld de Sint-Corneliskapel. Hoe korter zij haar naderde hoe duidelijker het heiligenhuisje zich ontwikkelde onder een troppeltje linden die het tegen de noorderwinden moesten beschutten. Het leien dak flonkerde gelijk een vlietend water en het torentje met zijn luifeltjes verhief onder een ijzeren kruisteeken zijne kap die zijpelde van 't volle maanlicht. De vensters waren helder verlicht. Maar geen enkel geluid steeg op uit de eenzame bidplaats. Op de wegels rondom de kapel kraakten de dorre lindebladeren alsof zij door onzichtbare wezens betreden werden.

Nu eensklaps begon het klokje te schellen. Uit de galmgaten ontglipten zijn tonen en fladderden heen over de zilverwitte maanvlakte. De kapeldeur stond open. Nella trad achter haar geleidsters binnen. In de schaduwen die het portaaltje vulden zag zij den man die de klok luidde. Met den rug naar den doorgang gekeerd stond hij roerloos en vroom gebukt; alleen zijn arm haalde regelmatig het opschietend klokzeel neder. Hij wendde niet eens het hoofd naar de vrouwen die schoorvoetend hem voorbij gingen en de deur open duwden op de schitterende verlichting der bidplaats. Meest al de banken waren reeds bezet met een ingetogen menigte. Geen enkel geruisch steeg uit die vergadering op.

Nella kon hier niemand herkennen. Al de vrouwen waren in zwarte kapmantels gehuld; de mannen, in overweging verslonden, hielden de hoofden diep gebukt. Hoog op hun voetstukken stonden

[p. 215]

de heiligenbeelden met roerlooze handgebaren: zij schenen de beheerschers van de ontzaglijke stilte die met een hol gegons onder het gewelf zweefde.

Gudula en Siele begeleidden Nella tot bij de achterste bank. Bestraald door den flakkerglans van ontelbare kaarsen waren zij vreeselijk bleek; hun wezenstrekken waren onkennelijk geworden onder een grijns van smart. Nella aanschoude ze verbaasd en wilde hun iets toefluisteren; maar zij zag hen de hoofden afwenden en buigen. Beangst verbeet zij haar vraag. Haar hart sloeg zwak. Het zweet der benaudheid brak haar uit. Zij beefde. Zij klemde met beide handen het gestoelte vast om niet meer omver te zwijmelen.

Het torenklokje klepte immertoe; maar de welbekende roep van de Sint-Corneliuskapel werd nu zulken zonderlingen galm, dat hij een radeloos gegil van menschelijke stemmen geleek.

Inmiddels schoven andere schimmen stom haar voorbij. De kleine bidplaats was onmerkbaar verbreed, groot nu gelijk een kerk, om allen een plaats te verleenen.

Dan plots viel het klokje stil. Een priester verscheen en knielde aan den altaartrap. Achter hem stond de zwarte doodenbaar als voor een lijkdienst opgesteld. Honderden kaarsenvlammetjes waren druppende tranen, zooals die welke op de kerkelijke rouwdoeken geschilderd zijn.

Een doodsangst sloeg de oude Nella ijskoud om het hart. Zij hoorde nu benauwde zuchten opstijgen. Langen tijd bleef de priester geknield aan den voet van het altaar. Hij scheen naar iemand te wachten. Toen de aanwezigen roerloos bleven kwam hij plots overeind. Hij keerde zich tot de menigte om en zei met doffe grafstem:

- In naam van den goeden God, is er dan niemand om de Zielemis te dienen?

Nella slaakte een bangen schreuw en sprong op. Onder het zwart kasuifel herkende zij een geraamte. Haar oogen, groot opengesperd van vervaardheid, bleven aan het schrikbeeld van dien doode gehecht. Zij wilde vluchten, maar bleef loodzwaar op haar plaats gekluisterd. Wat moeite zij ook deed om haren angst uit te gillen, haar stem zat verstikt in haar keel. Versmachtend snakte zij naar adem.

Al de aanwezigen hadden zich gestoord omgekeerd naar de radelooze vrouw. Deze ijsde van al die afgeteerde gezichten die lijkbleek haar met strakke oogen aanblikten. Eensklaps sidderde Nella zoo bovenmate dat zij geknield neerzakte en de gevouwen

[p. 216]

handen smeekend vooruitstak. Een man verliet zijne knielbank. Aan zijn hand leidde hij een kind. Beiden lachten de arme vrouw zoo liefdevol toe, dat zij schielijk verademen kon en haar stem doorbrak, thans met een kreet van vreugde en geluk.

- Och! mijn goede Willem!.... Mijn lieve kleine jongen!... God zij dank, daar zijn ze.... Siele! Gudula! daar zijn ze nu eindelijk!....

Gudula en Siele beurden de hoofden. Zij waren niet meer kennelijk. Onder de mantelkappen waren hun wezenstrekken in den dood versteven. Zoo had Nella beiden op hun lijkbed aanschouwd. En toen zij huiverend de oogen afwendde zag zij ook haar man en haar kind naast haar. Hun gelaten droegen dezelfde lijkkleur als op den stond van hun overlijden. Hun handen drukten de hare nu. Die aanraking, wel verre van haar af te schrikken, liet in haar de vreugde der opperste bevrijding ontwaken. Om haar heen zag zij de schimmen der overledenen die haar glimlachend hun welkomgroet toewenkten. Zij wilde spreken, maar kon niet meer. Toen werd het duister voor haar oogen; zij werd gewaar hoe zij nederzwijmelde. Nog even voelde zij de omarming van twee wezens die haar zachtjes ondersteunden en hoorde zij het gefluister van hun blijde aankondiging. Daarna werd zij zelve ijskoud in hun doodschkoude omhelzing.

_**_*

In de streek der oude legenden heerschte dien Allerzielendag een geest van bijgeloof.

Kerkgangers bemerkten bij klaarlichten dat deur en blinden van Nellas huis gesloten bleven. Dat scheen hun zeer zonderling toe en ze deelden elkaar hun bedenking daarover mede. Nog veraf hadden zij reeds een langgerekte stem vernomen die weende, en nu zagen zij den hond met geheven kop jammerlijk huilen.

Een ongeluk vermoedend naderden de mannen het huis en klopten aan. Er kwam geen antwoord terug; niet iets roerde binnen. Toen werden ze gewaar dat de deur niet gegrendeld was. Verlegen traden zij binnen.

Daar in de schemerklaarte van het nachtlichtje vóor het Mariabeeld ontwaarden zij de oude vrouw roerloos in den zetel geleund. Haar voeten rustten op het ijzer van den stilvlammenden haard. Nellas wezen was verhelderd met een zoeten glimlach en door

[p. 217]

haar wimpers glommen de halfgeloken oogen starlings, in verre beschouwing.

Iemand riep de oude vrouw met bedeesde stem toe. Geen rimpel bewoog meer in haar wit gelaat en roerloos ook bleven in haren schoot de magere witte handjes vroom gevouwen liggen.

De bezoekers stelden vast dat Nella overleden was. Zij bemerkten dat van weerszijden het vuur een stoel bijgeschoven stond, als hadde de eenzame bezoek gekregen dien nacht van Allerzielen.

En zij waren, met bijgeloovig ontzag bevangen, haastig weggespoed om bijstand. -

In den namiddag was gansch de buurt er reeds geweest om de afgestorvene te zien die nu in het licht der kaarsen blank afgelegd was op haar bed. Het jonge volk was het eerst vertrokken, een voor een weggegaan op hun kousen en versteld door de geheimnisvolle grafstilte die om het witte bed neerhing. Een paargrijsaards waren even blijven mijmeren en staren op de stijve gestalte, tenger en afgeleefd daar gestrekt onder de platte sprei. Toen waren ook die heengeslenterd. Maar vier heel oude moedertjes toefden veel langer. Op de knieën gehukt baden zij, beheerscht door den aanblik van het roerloos overschot van de oude Nella, die hen, God weet hoe kort maar, voorging in den dood. Evenals zij gekomen waren verwijderden zij zich weldra kommervol, na zorgzaam het lijk met met palmtak en wijwater gezegend te hebben. Sprakeloos van ontzag gingen zij henen, de gebogen grijze buurvrouwtjes. - De twee lijkbewaaksters bij den haard der huiskamer, hoorden buiten op het kiezelpad het vier paar holleblokjes uitklepperen gelijk een doodsgeratel.

Antwerpen, April 1912.

Alfons Jeurissen