Vlaamsche Arbeid. Jaargang 6

[p. 428]

Vlaamsche Arbeid

Vlaamsch Leven

Eene Voordracht van Pater De Groot te Antwerpen.

Op het initiatief van ‘Geloofsverdediging’ was Pater De Groot van Amsterdam naar Antwerpen gekomen om eene reeks godsdienstige voordrachten in te leiden met eene conferentie over ‘de Religie in onze hedendaagsche Maatschappij’.

De groote zaal van het St-Jan Berchmans College was stampvol van een antwerpsch publiek dat familiekring en cinémas uitgelokt werd door de wereldfaam van dezen hollandsch-katholieken Predikheer.

Wanneer men beweert dat te Antwerpen het publiek geloofsonderricht nog in de luiers ligt moet men gauw toegeven dat velen der toehoorders óf uit aanwezigheidsplicht óf uit nieuwsgierigheid óf ook nog uit een soort dilletantisme en niet allen uit onweerstaanbaren drang naar religie-kennis dàar tegenwoordig waren. De bestatiging was verder zeer aangenaam dat verscheidene intellectueele andersdenkenden - apparent rari nantes in gurgite vasto - de ‘hooggeachte vergadering’ met hunne aanwezigheid ‘opluisterden’.

Ik meen het overbodig aan Katholieken relaas te geven over wat ‘de Grootmeester der hollandsche, katholieke philosophie’ - zooals Frans van Cauwelaert hem nauwkeurig kenmerkte - ons mededeelde, daar deze Predikheer aan faam niets te kort heeft en trouwens over Godsdienst dezen keer niet zeer bijzonder-kersversche gedachten onder gehoor bracht. Maar de conferentie van Pater de Groot werd uiterst gelukkig ingeleid door Frans van Cauwelaert en dezes jongere voordrachtkunst was dan ook onmiddellijk in overeenstelling met de veel oudere voordrachtwijze van den geleerden Dominikaner.

Mij en eenige anderen was de conferentieele toon van Pater de Groot als bijna eene artistieke teleurstelling. Daargelaten dat hij ditmaal eenvoudig in de verhouding van het antwerpsch publicum sprak, was de spreek-kracht zijner stem dof-fel en rythmisch-lang; de prediktoon onderschraagde elk woord dat, bij hoeveelheden van drie a vier, telkens als met vlagen uitgegalmd werd waarna iedermaal eene kleine adem-rust inviel wat zeer gehoor-storend de

[p. 429]

zwaar-opschroevende bouw der volzinnen doorbrak en de aanhoorder veel te lang op éen woord aandachtig hield naar wat verder komen moest.

Hoe weinig-rhetorisch was eveneens ook niet zijne massieve beeldspraak waarin een na-vleugje opkwam van Schaepman's versteende hyperbolen; ‘Zon’ en ‘Licht’ waren zwak-door de stoute vergelijkingen wanneer Pater de Groot de goddelijkheid van onzen Heer Jezus-Christus verduidelijkte; aan zaakrijke, tastbare dingen wist de positieve schrijver der ‘Denkers van dezen Tijd’ ditmaal niet genoeg te zeggen en dat gaf soms een leegheid aan de phrasen alsof men in eene kathedraal rond ging waar men auters, bidstoelen en beelden had buitengedragen.

Ik kom er rechtzinnig voor uit: mijne waardeering gaat naar den ‘denker’ De Groot en weinig naar de ‘voordrachtgever’ van dien naam, dien het toeval treffen moest dat een Frans van Cauwelaert vòor hem eenige woorden zei. Maar die éenige woorden! Zie, die gaven bij die onverwachte overeenstelling een welstand aan den voordrager Van Cauwelaert wat slechts het nauwkeurigst antithetisch kan opgemerkt worden en minder duidelijk aangrijpt wanneer Van Cauwelaert een conferentie-tijd alleen met zijn eigen woord doodt.

Hier kwam nu eene verouderde voordrachtwijze in onmin met eene jongere voordrachtkunst die het op géne gemakkelijk won door de kernachtigheid der dictie, de oorspronkelijkheid van intellectueele visie, de welluidendheid en harmonie van elke zinbouw welke levendig opgaat en neervalt, onstuimig in de hoogte steigert en daarna geleidelijk neerzweeft om het volgend oogenblik met korte, krachtige stampstooten van vinnige zinnetjes de stemmingen te vernieuwen en de luisterende aanwezigen met een gewijzigd-frisch geluid te ontroeren.

De conferentieele toon van Pater de Groot daarentegen heeft oprecht niet Van Cauwelaert's kiesche kleur- en woordschakeering, noch diens uitvoerigverzorgde stem-effekten, noch vooral zeker niet diens levenswellige beeldspraak welke zoo gemakkelijk-spontaan als het ware hem op de lippen ‘groeit’, dat deze een woelig-verscheiden bloemval wordt een wonderhoorn uitbortelend.

Wanneer Frans Van Cauwelaert spreekt worden de intellectueele vergezichten zoo concreet-talrijk als veranderlijk; elke voorstelling schept eene nieuwe en deze weer eene andere, tot, in het synthetisch nawoord, die allen middelpunten naar één reuzachtig, panoramisch uitzicht waar met éen intellectueele oogslag de toehoorder als een bedroomd landschap van ontroervolle abstracties en concreties aanschouwt.

De conferentie van Pater De Groot had een kiesch-aandachtige waardeering bij het publiek dat, door gebrek aan artistieker criterium, ruim tevreden gesteld werd; zekers geraakte het apologetisch-utilitair doel der ‘Geloofs-

[p. 430]

verdediging’ hiermee volkomen bereikt des te meer Pater De Groot, wil-of onwillekeurig, toen alle hooge wetenschappelijke geloofskennis in den hoek smeet om enkel met de indrukwekkende verschijning van zijn dominikaansch kleed en de kracht zijner rhetorische welsprekendheid een publiek te winnen dat hij voorhands wel wist niets meer te behoeven dan wat hij gaf.

Karel van den Oever

Van onzen Arbeider

Het Werk van Omer K. De Laey, uitgegeven door E. Vliebergh en J. Persijn.

Oef! ik kan onmogelijk Omer de Laey in die uitgaaf lezen! Dàt een ‘keurboek’? Arme Omer de Laey, wat hebben ze met u aangevangen, jongen? Al uwe prachtige verzen staan er gedrukt als in een gazet; een tuberculeus lettertje, een waterdun papiertje, zoo een lor van omslag! Neei, verzamelaars, dat kan er nu oprecht niet door, heusch niet. Zaagt ge dan zelf niet dat de verzen malkaar letterlijk de hielen aftrappen, zoo rukken ze ‘in gesloten gelederen’ een na een op? Nievers wat open lucht, nievers wat ruimte, overal die benauwde oppersing van verzen en nog verzen als ware het een blikje amerikaansch vleesch.

Wat is dat effenaf jammer! En ik die meende over deze ‘definitieve’ uitgaaf eens de loftrompet der Muzen op te steken dat ze er op den Hollandschen Helicon zouden van bleek worden! Ik die meende nu eens véel goeds, véel liefs, veel schoons over dit pieuse werk der vrienden-verzamelaars aan den Vlaamsche-Arbeid-lezer toe te vertrouwen! Ik die me verbeeldde Omer de Laey's verzen nu eens te ‘smekken’ op een Plantijnsch papiertje en liefst dan nog gebonden in kalfsvel!

Vade retrum, ouwijvendroom die ik had.. Ja-wel, de Laey's werk is nu uit de vlaamsche vergetelheid gered.. maar, - achtbare lezer, vergeef me, - als ik dat ‘keurboek’ bezie gevoel ik als een hondsche braaklust en geraken mijne herssens misselijk.. o zoo misselijk.

_**_*

Eene tegenovergestelde soort; want het zijn fijne menheeren die het estheten-periodiekje ‘La Licorne’ opstellen. Wanneer zoo een ‘cahier’ verschijnt koop ik dadelijk een paar wijnmoerige handschoenen om al die precieuse blaadjes toch maar voorzichtig aan te raken.. Ik ben volstrekt niet

[p. 431]

op mijn positieve als Monsieur Jean de Bosschère - saluez, mes amis! - er aristocratische raadseltjes teekent of een absoluut-voornaam proza neerwatert of als de kokette namen van sieurs A.H.K.W.Z. Cornette, Marc de S. Villers en Jules Hostie, gelijk egyptische hieroglyfen van nog onbegrepen beteekenis, telkens den kostbaren omslag uitprijken..

Wat zullen we nog allemaal van die internationale ‘jeunesse dorée’ gaan beleven? Dit wonder-veel-talige tijdschriftje is rot van snuggere preciositeit; voor ons volk is zoo eene rareteit kik-dood en voor de vlaamsche intellectueelen blijft het niets min noch meer dan een gevaarlijk sujekt. De Byzantijnen die zoo een ding opstellen zouden wezenlijk beter doen hun hoofd eens te verfrisschen onder den eenen of anderen waterval.

[p. 432]

Dezer dagen stierf te Antwerpen in den nog jongen ouderdom van 30 jaar Frans Buyens, in leven bediende aan de Hoofdboekerij van Antwerpen. In deze hoedanigheid waren zijne kennissen van boek- en bibliotheekwezen eene onschatbare hulp aan elkeen die met hem in betrekking kwam. De Vlaamsche Letterkunde verliest in hem een zeer ontwikkeld beoefenaar die door zijne eigenaardige inzichten op den stand der moderne literatuur vooral, dikwijls de juiste waarde van vele ‘letter-producten’ onmiddellijk aangaf, wanneer zelfs zijn oordeel door eenigen voor eene pradoxale en subversieve meening werd aanzien. Trouwens, over Vlaamsche Literatuur was hij een volbloed ‘scepticus’ die, met somtijds vinnig-intellectueele ironie, vele moderne hollandsche en vlaamsche woordkunst hare groote inhoudloosheid verweet.

In dichtkunst was hij verliefd op het ‘rijm’ en nog onlangs nam hij duchtig het populair-picturaal proza onder verdediging.

Vlaamsche Almanakken-lectuur was hem daarom - en terecht - bijtijds aangenamer lezing dan vele hollandsche letterkronieken-van-de-maand. Kan het anders dan dat sommigen hem voor een zeer bijzonder ‘outsider’ onzer vlaamsche literatuur aanzagen?

Een gevoel van onweerstaanbare weemoed bekruipt ons het hart wanneer wij nadenken over de kortstondigheid van een zoo veelbelovend letterkundig leven. Immers, dichtstukken als ‘De Koorknaap’ en ‘De Bode’, ‘In de Polder’ en ‘Der Winden Hamlet’, waarvan de twee eersten in Vlaamsche Arbeid en de laatsten in ‘Onze Dichters sedert 1830’ opgenomen werden, kunnen niet licht vergeten en zullen om hunne speciale visie en uitdrukking eene eigenaardige plaats in de jongste vlaamsche letterkunde behouden.

Als medewerker aan ‘Alvoorder’, ‘De Arbeid’ en ‘De Vlaamsche School’ leverde hij vroeger reeds een proza dat om zijne abrupte impressie en sterk-persoonlijke uitdrukking toentertijd veler aandacht trok terwijl hij als correspondent aan ‘het Algemeen Handelsblad van Amsterdam’ in de laatste jaren pittige en zaakrijke brieven aan de hollandsche redactie afzond.

Moge het de vrienden ingegeven zijn het links en rechts verstrooide en nagelaten werk van den talentvollen jongen spoedig bijeen te zamelen tot eene volledige uitgaaf als een blijk van gevoelvolle waardeering van zooveel eigenaardig-schoons dat, helaas, ten deele onuitgesproken bleef.