Vlaamsche Arbeid. Jaargang 6

[p. 277]

Vreemde Arbeid

Fransche Decoratieve Kunst

Zonder bij kleinere tentoonstellingen stil te staan, is het mijn voornemen geweest van den Salon d'Hiver te vertellen. En wel, omdat dit woord het beste doet verwachten bij een vreemdeling: het puik op kunstgebied in den wintertijd! Maar in werkelijkheid viel dit zóó tegen dat ik van mijn plan afzag. Voelde men in den Salon d'Automne tenminste een richting, een streven, deze verzameling was het toonbeeld van een oude pruiken-boel, van vulgaire plaatjes-kunst met wat zinnelijke naakte juffrouwen, alles zonder eenig begrip van kleur weergegeven. Het bleek niet eens de moeite waard er afkeurend over uit te weiden.

Op het oogenblik is er in het pavillon de Warsau een tentoonstelling van meer beteekenis, die wellicht uw belangstelling trekt. Daar is de zesde salon van ‘La Société des Artistes Décorateurs’.

Allerlei mogelijke uitingen van decoratieve kunst. Ook veel meubels. In November heb ik de Fransche meubelkunst met die der Duitschers vergeleken. Thans staat zij hier alleen en heerschend, wat allicht in haar voordeel had kunnen blijken. Maar de indruk is dezelfde gebleven: de Franschen staan in deze tak van kunstnijverheid op het oogenblik niet sterk. Een paar zelfde kamers van den Salon d'Automne herkende ik naast vele andere: er was genoeg om te mogen oordeelen.

Nu is het waar: een volk, dat heel de rijkdom der Lodewijk-stijlen gaf, heeft zijn taak geheel volbracht, en ik zal allerminst een oogenblik uit het oog verliezen, dat wij aan de Franschen ontzettend veel danken. Zij hebben gegeven: thans geven ze weinig, het is een drijven op ouden roem, andere naties komen vóór, hun kracht om te scheppen is uitgeput, hun originaliteit alleen bizar geworden. Een buitenlander voelt dit in Parijs altijd door, en op deze tentoonstelling niet het minst. Zij zijn sterk geweest, het verleden is op elk gebied onvergelijkelijk; het heden worstelt, maar kan niet boven blijven. De glorie taant.

Het is een huiverig idee, wellicht onbillijk te zijn, want misschien is de

[p. 278]

oorzaak te vinden in het verschil van ras, maar ik geloof toch, dat wij ons bij gebruikskunst op een tamelijk onzijdig terrein bewegen en de grenzen niet zoo vinnig behoeven te trekken. Aan den éénen kant is het wat al te makkelijk, kunstuitingen altijd op het nationaliteits-gevoel te schuiven, aan den anderen kant verlangen we van zelf met onze Germaansche natuur een andere omgeving en een ander soort huiselijkheid. Mijn bezwaren zijn en blijven die van het kind van een Noordelijk land, dat zich onbehagelijk voelt in de kamers op deze tentoonstelling, waar de meubels zoo grillig zonder principe zijn of star zonder ziel; waar we intieme hoekjes missen; waar geen warme kleuren, die rustig stemmen in een mooi naast-elkaar-stellen zijn aangebracht; waar geen soberheid haar stille taak volbrengt; waarin wij geen fijn-tastende hand bespeuren. Dit is voor ons: uiterlijkheid, praal, oppervlakkigheid.

Aan kleur is bizonder weinig aandacht geschonken, aan doelmatigheid nog minder. Er was slechts één kamer, die zich verbeeldde dit te geven. En die was afschuwelijk grof en plomp, daar was alle cachet uit verdwenen. De ontwerper had zich schijnbaar voor een grootsch plan gezet: om een meubel te maken, dat alles bevatte wat een kamer noodig heeft. En daaruit kwam een gevaarte te voorschijn, dat het geheel doodsloeg. Een dof mahonie meubel, bestaande uit canapée, schoorsteen, een boekenkast en een bureau met boekentafeltje, met planken voor tijdschriften, riggels voor snuisterijen, kastjes voor pronk-dingen: de deurtjes van glas - ja, wat al niet! Misschien is het praktisch in het gebruik, waarvan ik niet eens ten volle overtuigd ben, want niemand zal weten, waar zich het eerst neer te vleien, maar poenerig en doodsch ‘as dead as a doornail’ was het zeker.

Het is alsof de artisten soms gevoeld hebben, dat er iets ontbrak, dat iets koud was. Dat koude - verbeeldden zij zich dan - was kaalheid en zoo werd er naar een middel gezocht, om de boel meer op te vullen. Met het gevolg, dat onze oogen niet op een stille muurbedekking blijven rusten met een enkel schilderij (of: bij wie het eenvoudiger moet aanleggen, een goede reproductie) want de muren zijn vaak decoratief beschilderd met boschgezichten of bloemmotieven, wat al heel vermoeiend aandoet.

Ook heeft men wel gebrand glas aangebracht en hierdoor kom ik nu op een eigenaardig feit, dat me ditmaal sterk trof: de kwestie namelijk van styleeren. Het is opmerkelijk hoeveel minder een Franschman z'n motieven styleert dan een Hollander of Duitscher. Aan enkel lijn-fantazieën waagt hij zich zelden. Dat gebrande glas is een totaal andere uiting. En niet minder valt dit op bij de bijouterieën, ja eigenlijk bij het meeste kunstnijverheidswerk. We vinden hier veel meer de oorspronkelijke vormen der natuur terug dan dat een vaste hand die geleid en gewijzigd heeft tot een kalmer effect. Hier ranken de takken en zijn de bloemen heel willekeurig aangebracht. De beroemde kunstenaar René Raligue heeft in z'n broches, spiegels, haarkammen

[p. 279]

(ik zag elders meer werk van hem dan hier, waar slechts een paar voorwerpen aanwezig zijn) bloemen, bladeren zelfs vrouwen-kopjes met de zwierigste nonchalance verwerkt. Leelijk zijn de resultaten lang niet: het is meer een punt van principe, van zuiver weten, wàt het doel is. Onze theorie is anders: zij, de Franschen geven in hun werk nooit zooveel theorie of rekenschap; ze gaan luchtiger verder. Wij vragen ons meer en ernstiger van te voren af, wat logisch is.

Ik zag een trapleuning, waarvan het idee in onze hoofden niet zou opkomen, en wàs ze zoo brutaal dan zouden wij haar dadelijk wegduwen als toppunt van malligheid. Een trapleuning dan, die bij den laatsten ondersten spijl eindigt met een kat bovenop, die naar onder gluurt en een kat beneden, die blazend z'n hals rekt naar zijn soortgenoot. Kinderen zullen erom lachen, wij, grooten mogen misschien in het holle van den nacht een obsessie krijgen, dat die eeuwige katten op onze trap gaan miauwen! Een andere houten spijl was van nog schooner fantazie; die eindigde in een ingebakerde baby. Men kan het geestig noemen. Ja, allicht geestig in een huishouden, waar de ooievaar ieder jaar zoo welwillend is een nieuw broertje of zusje te brengen, maar anders toch een onzinnige uiting van kunstnijverheid.

De vrouwen hebben vaak beter en forscher werk gegeven dan de mannen. Leeren taschjes waren er, en andere leervoorwerpen, die eenvoudig van opzet, als geheel volkomen voldeden. Zoo het werk van Louise Germain, die door donker leer dun, plat zilver of goud-draad tot figuren heeft gestoken. Een kamerscherm, groen-leeren ondergrond, met dunne reepjes opgelegd leer, die bij de kruispunten even gekleurd waren, wat een rustig effect maakt zonder dat het te simpel wordt. Dan prachtige waaiers van fijne doorgestopte tulle met gesneden hoornen onderstuk. In het algemeen schenkt men tegenwoordig weer meer aandacht aan waaiers. De zorgvuldig uit de hand beschilderde der achttiende eeuw stijgen voortdurend in prijs, maar dit nieuwe procédé is mooi èn bereikbaar voor allen, na al de prullige exemplaren van pailette en veeren, die wij zoo lang hebben moeten verdragen.

En na de wat slap geworden Liberty-beweging, waaraan onze Hollandsche oogen te veel zijn gewend geraakt, doet verschillend borduurwerk hier frisch en prettig aan. De kleuren zijn meer gedurfd en van helderder gloed. Van Madame Revilliod Grenaut is een heele vitrine onder meer. Haar middelen zijn wel uiterst eenvoudig; zij legt bv.: bloemen van zijde op een donkeren grond, werkt de grenzen met een fluweelen bandje af en borduurt verder het modélé van de bloem.

Er was nog iets eigenaardigs, dat ik nooit ergens anders ontdekt heb, een mengeling op zijde van batikken en borduren. Men heeft mij de techniek niet willen uitleggen, maar ik vermoed, dat zij is als volgt: men batikt eerst een lap zijde naar zeer willekeurige lijnen, zoodat er een grillig figuur te voorschijn

[p. 280]

komt; en daarna wordt met dikke koordzijde in verschillende tinten over deze vlakken, door het batikken verkregen, heengestippeld. Een groote lap grijze zijde was half blauw-groen gebatikt en de borduur-stippels paars, purper en oranje. De eerste indruk is aangenaam, rijk, onberekenbaar, als van een kostbaar marmer, maar het grillige is zoo totaal zonder principe, dat het op den duur onhoudbaar en kunstloos zal zijn, zelfs al heeft men zoo 'n lap tot een gebruiksvoorwerp, bijvoorbeeld een kussen verwerkt. En het moet wel Frankrijk zijn, waar men zoo iets vindt!

Nog een greep doende in al het tentoongestelde, zijn het vooral de sieraden, die belang wekken. We staan ermee op een kentering: het zijn lang niet meer alleen paarlen en diamanten, die tot kostbare kettingen of broches verwerkt worden. Er komt een meer Oostersche weelde in de smaak der vrouwen, en groote steenen met diepen gloed winnen het veld der glinsterende kleine brillanten. Het wordt alles ook zwaarder, met meer pretentie. Steenen en kralen van de vreemdste kleur-schakeeringen worden in breede kettingen gebruikt. En ook veel émail-werk, dat rijk van tint is en prachtig doet in tamelijk groote vlakken naast elkaar gezet. Naarmate het sieraad op den voorgrond dringt, zal onze kleeding wel eenvoudiger moeten worden. Want alleen op een uiterst-simpele japon zal zoo'n rijke combinatie tot recht en schoonheid komen.

Ik wil eindigen met een enkel woord over het ceramiek. Enkele vazen in metaal, was toch het meerendeel aardewerk. In Holland bezitten we op het oogenblik zulke uitstekende kunstenaars, dat hun gelijken hier nauwelijks te vinden waren. Er is eveneens een streven naar goede vormen, en zonder veel teekening, moet alleen de kleur voldoende zijn. Maar de fijne toets, waarmee een Lanooy zoo 'n vaas tot iets eigens weet te maken, heb ik gemist. Mooi was het werk van één, die zich ook blijkbaar op de oude Perzen heeft geïnspireerd. En toch anders dan het nieuwe procédé uit Delft. Het zou interessant zijn, deze twee resultaten eens naast elkaar te kunnen zetten.

Jo. Lajoost