Vlaamsche Arbeid. Jaargang 6

[p. 258]

Een Einde

Ik heb hem gekend, den man van wien ik u het einde verhalen wil, toen ik nog een knaap was en mijn leege uren, na school-tijd, vullen kwam met lach en spel, op het stille, eenzame Begijnhof, waar mijn groot-ouders woonden.

Ik heb hem gekend van toen ik zeer klein was, want waar ik hem wel den eersten keer gezien zou hebben herinner ik me niet meer.

Hij woonde in de Benedenstraat, juist achter de kerk, in een oud huis met een trap-gevel en steenen venster-ramen en men wist dat hij een Hollander was en protestant.

Het was een klein, magere ventje met een lange, roze, gladgeschoren gezicht en een paar kleine, blauwe oogskens. Zijn haar was lang en wit en krulde van onder den breed-geranden, vilten hoed tot op de schouders. Hij droeg een langen, zwarten frak en om den witten, platten halskraag een grijs-zijden strik die los over zijn vest neer-golfde. Hij liep met korte pasjes over de hobbelige keien, een beetje voorovergebogen, de handen op den rug, het hoofd lichtjes op zij geheld en de oogen neergeslagen. Nooit keek hij iemand in 't gezicht.

Tegen het simpele volkje sprak hij niet en als de een of de andere manspersoon uit de buurt hem te aanspreken waagde, antwoordde hij achteloos enkele schuchtere woordekens over weer en wind, groette en liep verder. Kwam hij aan ons voorbij, zoo staakten we ons spel en bezagen elkaar angstig, want we hadden menig wonder ding hooren vertellen over den Hollander en we vreesden hem. En als de gebuurvrouwen tegare stonden op den stoep van 't een of 't ander huizeken en over hem te babbelen kwamen, dempten ze de stem en trokken verbaasde gezichten. Wat moest het beteekenen dat hij volle uren aan de brug, achter het meisjes-weezen-

[p. 259]

huis, in de late schemering, ruggelings tegen de leuning lag en keek naar den hemel of naar de brokkelige muren der achterhuizen die in de slijkerige Dijle hun vuile afwasch-water uit groen-bemoste gootsteenen lieten druipen? En wat had hij 's nachts op de vesten verloren, en waarom moest hij in den maneschijn aan den Volmolen of op de kale bergskens van Terbank gaan zitten? Wat had dit allemaal om het lijf?...

Hij was gekend van heel het volksken dat in dit kwartier van Leuven huis hield en de menschkens van rond Sinte-Quintens, zeer bijgeloovig, moesten over dezen man wel wondere histories verzinnen, die ze dan, in hunne luie, sleperige spraak aan malkander diets maakten.

De Hollander woonde met zijn meid, een oud vrouwken, zeer vriendelijk jegens elkeen en vlug te been, en die een brabbel-taal sprak van Hollandsch en plat Leuvensch bargoensch. Ze zei goeden avend en goeden morgen aan ieder der geburen, lachte tegen de kinderkens, sprak over huishoudelijke zaakjes met de vrouwen, maar had zich nog nooit uitgelaten over heur meester. Ze heette Barbara.

Hoe het er in heur huis uitzag wist niemand. Door 't open venster, op 't eerste verdiep, zag men wel een groote bibliotheek met een macht van boeken, tusschen de opengeschoven, groene gordijnen en telkens als het nieuwe maan was, brandde er 's nachts licht op die kamer en men merkte dan wel bij poozen de schaduw van den Hollander op de neer-gelaten store. Eens dien tijd voorbij bleef het venster gesloten en ontmoetten de weerkeerende herberg-pilaren der buurt den man op zijn nachtelijke wandelingen weerom. Als ze hem zoo tegen kwamen, het hoofd lichtjes beneveld door menig pintje bruin bier of peeterman, zwegen ze en een geheime vrees bekroop hen en sommigen sloegen een kruisken en groetten niet en mompelden als hij voorbij was, van: ‘toevenier’ of, ‘hoa zikt den dievel, podoeme!’

Door al deze verhalen en spook-histories te hooren had ik een fellen schrik van den man en menigen verveerlijken droom, waar de vent natuurlijk in betrokken was, is me steeds bijgebleven.

Zoo stonden den Hollander zijn zaken aldaar toentertijd, en gingen en kwamen de jaren, naar ouder gewoonte, met licht en met donker, met wel en met wee.

Nu gebeurde 't dat er een nieuwen, jongen onder-pastoor op de parochie benoemd werd, Mijnheer Robijns. Het was een zachte, vriendelijke heer die voor elkeen een warm woordeken had en zich bezonder met het kleine volk inliet zoodat hij algauw eenieders

[p. 260]

sympathie won. Het wierd gezeid dat hij fel studeerde en als hij 's Zondags in het lof de preek-beurt had was de kerk beter gevuld als naar gewoonte.

En zoo kwam het dat hij, op een morgen, komende uit de kerk, aan den hoek van den Sneppen-berg een troepken huis-vrouwen aansprak, bij dewelke juist de oude meid van den Hollander stond. Hij sprak met haar, vroeg naar heur gezondheid en naar die van heur meester, en het verwonderde de vrouwen dat hij zoo vriendelijk te zijn vermocht tegenover een protestantsche en de meid van den ‘toevenier’. Barbara was er gansch door ingenomen, ze schudde heur kopken, wreef in heur beenderige handen en sprak schoon en zuiver Hollandsch. Toen de priester doorging zei ze lachend:

- Waarlik! wadde nen braven Hier! wadde nen braven Hier!...

En sindsdien gebeurde het dikwijls dat de oude meid, toen ze toevallig den jongen heer ontmoette, met hem een klapken hield, altijd over zeer onschuldige dingen.

En de luidjes merkten wel dat die klapkens langs om langer en langer begonnen te duren en dat Barbara zweeg terwijl menheer Robijns heur met zachte woorden te spreken stond en zijn gebaren trage waren als zegeningen.

Barbara verloor stilaan heur gespraakzaamheid, liep met een ernstiger gezicht over straat als ze boodschappen ging, de oogen neergeslagen, en ze liep weleens de menschen die heur groeten voorbij...

Het gaf een slag op het Begijnhof toen een maand of twee daarop de schoenmaker, - Simon heette hij, en hij woonde ook achter de kerk, schuin over den Hollander - uit zijn zolderkamer, waar hij duiven hield, menheer Robijns het gevreesde huis had zien binnengaan!

Dat was me een voorval in het rustige wereldje aldaar!

Simon was zijn steile ladder afgesukkeld zoo rap het maar ging om met zeere beenen het nieuws te verkonden, bij de zuster Klabots, bij den hovenier Struyf achter de Hospice en zoo verder bij alle zijn kennissen.

En dien avend, ondanks het kille herfst-windje dat alover Hever en Sinte-Quintens neerstreek in het dal waar de lage, oude begijnhofhuisjes saamgetroppeld lagen op den rechten oever der slijkerige Dijle, zag men in de smalle straatjes, in de blauwige schemering, de simpele vrouwkens en de gewichtig-doende mans deze gebeurtenis bespreken. Ze haalden weer eens alles op wat ze maar wisten over

[p. 261]

den Hollander, en velen waren innerlijk tevreden, overtuigd als ze waren, dat het nu eindelijk een einde komen zou aan het getoover en gespook in dat huis.

En twee dagen later werd het bevestigd: Barbara had zich bekeerd en heur gebeden zouden nu wel verjagen den duivel en zijn aanhang van helsche geesten, die 's nachts middelen beraamden ten verderve van het kristelijke volk!

Alhoewel het nog goed weer was, zag men den Hollander niet meer buiten sindsdien.

En 't gewierd weer volle maan en 's nachts was het zeer spokerig al langs de Dijle en in de droeve, verlaten straatjes van het Begijnhof ook, waar een duffe, arme-menschen reuk uit de open raampjes zwol en de magere katten wipten en sprongen uit de blauw-dikke schaduw in de maan-lichte kleerte. De Hollander staakte zijn nachtelijke wandelingen. Er brandde ook nooit licht meer op de kamer van het eerste verdiep en enkele, ernstige menschen beweerden een gestommel in den kelder gehoord te hebben toen ze toevallig 's avends laat langs het huis voorbij kwamen.

En Simon, de naaste gebuur van het spook-huis, vertelde 's avends, als de mans zich vergaderden aan het verlaten kerkhof, links van de Begijne-kerk waar in den hoek, tegen een witten muur, vier cypressen alrond een grooten, zwarten Kruis-Lieven-Heer donkerden, dat hij 's nachts soms wakker wierd rond den twaalven, hoe hij gespannen luisterde en soms een hond verveerlijk hoorde bassen of deuren die kletterend toesloegen of kettingen die rammelend over de steenen gesleept wierden.

- Da 's doe e spel, manne!... podoume!... al doa ketinge en doanen hond doe tisse! en de deere die toesloege... Ik lag doe te beve en te schidde in me bed en 'k paasde: na komt den dievel boa moa binne gevloge... Got en Hiere!...

Barbara hield zich op afstand en sprak met niemand meer. In den vroegen morgen liep ze haastig heur boodschappen doen, daarna ging ze naar de acht-urenmis en voorts zag men haar niet meer. Het huis was gesloten en bleef toe als een graf.

En de herfst kwam met zijn misten en zijn eeuwige regens en de blaren en de planten gingen dood, verschrompeld en verdroogd als ze waren door de felle zon.

De dagen kortten en 's avends vond men geen menschjes of begijntjes meer die een praatje voerden in het stille schemer-uur.

Van vroeg gingen de rosse lantaarn-vlammetjes in hun scheefgewaaide kassen aan het pinken tegen de grauwe gevels.

[p. 262]

Men geraakte einde Oktober. En zoo, op een schoonen dag toen een dikke nevel sedert 's anderendaags avend opeen-geduwd lag in de smalle straatjes, kwam Piet-de-Dood, in eigen persoon, het geheimzinnige leven van den Hollander besluiten.

Het meeste volkje, niet gewekt zooals naar gewoonte door de eerste morgen-kleerte die moeilijk door den nevel drong, sliep nog in de lage, kleine, wit-gekalkte kamerkens. Hier en daar in den grijzen nevel sloeg er wel een poortje klepperend dicht en hoorde men haastige, zware stappen over de ongelijke keien: een man die naar zijn werk trok, maar daarna rilde de stilte weer in en drukte over de huisjes.

En toen was het dat Piet-de-Dood in eigen persoon, zijn rammelend geraamte door een dakvenster van het toover-huis wrong en zich op het dak heesch alwaar hij op een scheenbeen het liedeken van den Dood te pijpen begon, het vreemde, onhoorbare liedeken van den Dood. Het beefde door den dikken nevel en elkeen werd het gewaar. De huisvrouw die de morgen-boterhammen te snijden stond in de lage keuken voor heur groene tafelken hoorde het en lei het lange mes neer en prevelde een schiet-gebed. En de magere kinderkens, met vieren te gare in de ontverfde beddekoets, boven onder de schuine zoldering van het vliering-kamerken, woelden eens en ontwaakten met beklemde hertekens.

Simon, de schoenmaker, zat op zijn driepikkel vóór het raampje, en hij werd het ook gewaar, lei els en pekdraad neer, neep de magere knieën onder den vuilen voorschoot samen en hij luisterde roereloos. Zijn grauwe ongewasschen gezicht vertrok zich pijnlijk en hij kneep de oogen toe. De vuile grijze baard beefde.

Hij sloeg een kruis, stond recht en slefte naar buiten.

In de mist zag hij niets. Hij rilde.

Er kwam een melkboerinneken voorbij, die hoestte en ze zei: ‘toe, ksh!’ tegen heur honden. Het karreken verdween en ratelde verder, den berg af.

Simon luisterde.

Boven op den nok van het natte schaliedak, zat schrijlings Piet-de-Dood en hij warmde zijn holle ribbenkas aan de massieve schouw. Niemand zag hem. Hij zat diep in den smoor. Hij pijpte op het scheenbeen en hij sloeg zijn lange stelt-beenen van louter plezier tegen de schalies. Niemand hoorde het.

En toen gebeurde het dat plots de deur van het huis opensloeg en in den nevel een vrouwengedaante, grienend, de Benedenstraat af-liep, verdwijnend in den nevel.

[p. 263]

Simon zag het. Hij rilde.

- 'k Hem het gevild!... Doe moet iets gebeed zoan.

Hij sleft het straatje over, klopt aan bij de begijntjes Klabots.

De deur gaat open.

- Wat es er?

- Zister! 'k paas doe zoe: hoe za het boa den Hollander zitte?... 'k Gon boeten en 'k zie me doe Barbera de deer oet kome, al jenkende, en de stroet af loepe, zeker noe menhier Robijns. Wá za da betiekene?... Hoa es hoa zeker wee on 't toevere geweest!...

Simon spreekt luid en zijn stem heeft een vreemde intonatie in dezen grijzen, stillen nevel-morgen. Andere deurkens worden opengerukt. Stemmen rillen. Voeten sleffen over de keien. Vrouwen komen uit den mist, luisteren toe wat Simon zegt.

- 'k Gon ne kie zien, Zisters!...

Simon vervaagt in den smoor. De vrouwen volgen haastig, nieuwsgierig, en ze zeggen niets. Ze komen vóór de deur van het huis, die op een kier staat. Binnen is alles stil, beangstigend stil. Ze hooren het scherpe getik-tak eener horloge en daarop een koekoek die zesmaal roept. Niemand nadert. Een paar voorbijgangers blijven staan en vragen:

- Wat es dat?

- Me weten het oek ni.

De vrouwen antwoorden schuchter, de handen onder den voorschoot de schouders opgetrokken.

Daar hooren ze stappen die naderen en uit de grijze nevel doezelen twee gedaanten: menheer Robijns met Barbara.

De priester loopt gebogen, zeer haastig. Barbara sukkelt hem achterna en grient.

- Ik vind hem nergens, nergens!... Waar mag-ie toch zijn!

Ze gaan binnen en slaan de deur dicht.

De koppen nijgen te samen en 't gepraat begint. De kilte doet het volkje rillen.

Boven op het dak zit klets-naakt het pijpende geraamte.

En menheer Robijns heeft het gansche huis afgezocht, het gansche oude, sombere huis met de eiken, krakende trappen en de lage, vierkanten deurkens die piepten in hun dikke scharnieren.

- Hi es toch niet uitgegaan, Menheer!... God!... ik weet het!... hi es niet uitgegaan!

Toen daalden ze in de kelders.

De priester droeg een kaars.

In den eersten kelder rook het naar kaarsroet. Er hingen twee

[p. 264]

hespen in een hoek en twee vaatjes bier stonden op hun lage stellinkjes tegen den steenen trap.

Een lage gangsken door, enkele treden af en zij kwamen in een tweede kelder. Een sterke reuk van wijn sloeg hen in het gezicht. En toen de priester het eerden keersepanneken omhoog stak om de schemerige hoeken van den diepen kelder op te lichten zag hij daar, onder een laag gewelf den mageren kleinen man, in een rieten zetel liggen. Hij lag er slap ineen, de oogen toe en half-open den mond waaruit kwijl leekte. Zijn hoofd lag gebroken op den rechterschouder. Voor hem op een bankje stonden twee tinnen kandelaars met uitgebrande stukjes keers en om hem heen lagen dikbuikige, goud-groene bottels, met een kraagje van gelen lak om de ontstopte tooten. Op de blauwe kareelen zwartten plasjes gestorten wijn en achter hem in den muur glansden de holle, bestofte bodems van opeengestapelde flesschen en ze waren bepikt op de bovenste ronding met een streepje ros licht.

Menheer Robijns zag dat. Barbara zag dat...

En boven op het dak, zwierde Piet-de-Dood met een breede gebaar zijn scheenbeen de smorige lucht in en hij dook zich, hals over kop in de muilige schouw...

Frans Thiry