Vlaamsche Arbeid. Jaargang 4

[p. 434]

Vlaamsche Arbeid

Poezie-Kroniek

Verzen van Aug. van Cauwelaert. Vlaamsche Drukkerij, Leuven. - In onze huidige nederlandsche poezie hebben vele stemmen, bijzonder hollandsche, eenen kimstmatigen of vermoeiden klank, en het schijnt wel dat de weleer rijke hollandsche gevoelspoezie van '80 verdorren zal in eene cerebrale versificatie na de kortstondige heerlijkheid van een waarlijk verbazend meesterschap over den vorm. Ook in Vlaanderen schijnt men dien weg te willen bewandelen en zich geene rekenschap te geven dat alle kunst die door mode wordt gebaard broos en vergankelijk is als de mode zelf. Daarom geloof ik dat de toekomst behoort aan de dichters die zoo natuurlijk mogelijk, met de gewonnen vormschoonheid, zeggen zullen waarom zij treurig zijn of blij, die de lente zullen bezingen en de zomer, de smart, de liefde en den strijd, alles in een woord wat sinds eeuwen het menschenhart beroert, zich niet bekommerend om als veerdige stielmannen hunne taal zoo kunstig mogelijk te cultiveeren tot een broeikas-exemplaar van moderne philosophie.

Ik weet niet of dichter Aug. Van Cauwelaert die zijn eersten bundel verzen komt uit te geven zich het gevaar bewust is geweest van eene mode die, zoo zij eens almachtig regeert, de dood moet zijn van wat men vroeger noemde - om nu eens eene banaal-geworden uitdrukking te gebruiken in hare vrij-juiste oorspronkelijke beteekenis - het ‘dichterlijk gevoel’. Het bewustzijn van dit gevaar is reeds eene verdienstelijke gave op zichzelf; maar liever nog wil ik gelooven dat Van Cauwelaert's verzen geschreven zijn buiten theorie-bekommernis, onder louteren gevoelsaandrang.

Want het is wel het natuurlijke, het spontane dat mij het eerst en meest getroffen heeft in het grootste deel der verzen. Dat is wellicht de rede om dewelke de ‘vorm’ van het meerendeel der verzen niet verkozen schijnt met het doel dien als kleedje aan te passen aan dit of dat gevoel maar integendeel: de vorm de natuurlijke uiting is van het gevoel waarmêe hij één is, zooals één zijn met de bewegingen van het lichaam de harmonieuse plooien van een kleed.

Zoo zijn bijv. gedichten als Schemeruur, Avond, Avondliedeke, Zomer, Kerstnacht heel teere uitingen der ziel die soms weliswaar nog te aarzelend

[p. 435]

zijn dat de volle klank ons in al zijn zuiverheid zou kunnen aandoen. Bij het lezen dezer verzen gaat het ons als een die staande in wijde velden met gretig oor luistert naar de af- en toenemende klanken van ver-voorbij gaande muziek dat soms overstemd wordt en verdoofd door onwelkome windvlagen. Maar die zal de stem van den dichter te boven komen, dunkt mij, want hij bezit eene heerlijke gave, die ik bijna klassiek zou durven noemen: de drang om het persoonlijk gevoel te kristalliseeren tot een algemeen menschelijk gedacht, en waartoe een gedicht als Kerstnacht eene eigenaardige poging is.

Andere gedichten daarentegen zijn niet altijd volgehouden in één volkomen zuiver gevoel en indien ik er daarvan enkele had gemist die al te sterke vorm- of klankreminiscenties bevatten van Vondel, Gezelle of Rodenbach, zou deze bundel er mij niet minderwaardig om gebleken zijn; integendeel.

Maar zoo als hij is, met veel goeds, zal Van Cauwelaert's eerste verzenbundel sympathiek zijn aan ieder voor wien poëzie iets anders is dan woordenen klankengegoochel. Want vindt ge het niet een zeer bizonder schouwspel dat van een jongen dichter die in de bladzijden van een eerste-bundel naar den klank van eigen stem luistert en daarin wel eens, met beminnelijke naïveteit, iets meent te herkennen van het onuitsprekelijk subtiele dat men heet: poëzie? En is het dan geen groot genot voor hen die vreugdevol naar die jonge stem luisterden en voelden hoe devoot 's dichters woorden de schoonheid trachten te benaderen, hunne vreugde mêe te deelen aan anderen en hen te zeggen: luistert, er klinkt een nieuw geluid!

Zulk eene vreugde ondervind ik nu ik hier zeggen mag hoezeer de verzen van Aug. Van Cauwelaert mij innig hebben ontroerd.

Jan van Nijlen

Vlaamsch Leven

F. A. Snellaert. - Heden werd in dankbaar aandenken gebracht de energieke figuur van F.A. Snellaert (1809-1872), waartoe de viering van zijn 100^ste geboortejaar gelegenheid bood.

Snellaert was een der positiefst-intellectueele Vlamingen van zijn tijd en een zeer zakelijk, gepast en beslist nationalist in de toenmalige Beweging. Hij stond het rechtstreeks van allen in de orthodoxe en klassieke opvatting der Vlaamsche Beweging van J.F. Willems en diens bijwijlen vermoeiende, burgerlijke geleerdheid lag in zijne taalkundige werkzaamheden ook ten ondergrond. Zijne uitnemende verdiensten waren dan ook weinig populair.

Als secretaris en opsteller van het verslag der befaamde Grievencommissie

[p. 436]

(1859) en als wakker aanlegger der Tael- en Letterkundige Congressen (1849) was hij het allermeest verdienstelijk. Hij stichtte te Gent in 1836 het letterkundig genootschap ‘De Tael is gansch het Volk’ alsmede in 1847 het tijdschrift ‘Kunst-en Letterblad’. Met Blommaert was hij in 1840 de ontwerper van het algemeen petitionnement dat de moeilijkheden die aan het gebruik der vlaamsche taal werden in den weg gelegd, trachtte op te lossen.

Zijn letterkundig-geleerde arbeid was alleszins omvattend en van archeologisch-literaire weerde. Hij schreef de ‘Schets eener Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde’ en ‘Vlaemsche Bibliographie (1851 en 1857). Na de dood van Willems zette hij diens ‘Oude Vlaemsche Liederen’ voort en bezorgde de tweede uitgave van den ‘Reynaert de Vos’; hij publiceerde nog eene volksuitgave van de ‘Oude en Nieuwe Liedjes’ en de ‘Alexander Geesten’ van Maerlant, alsook de ‘Nederlandsche Gedichten uit de 14 eeuw’ van Jan Boendale en Hein Van Aken naar het Oxfordsch Handschrift.

Ter hoogergemelde gelegenheid werd te Gent een marmeren borstbeeld onthuld en in het geboortehuis eene gedenkplaat aangebracht.

Karel van den Oever

Aan Leo Balet

Omdat Mathieu Schoenmaekers, Van Veen, Van Erven-Dorens en Van den Brink op een korten tijd het hollandsch Katholicisme ontvielen, is er gelegenheid te erkennen, hoe een deel der aristocratische kern der hollandsche priesterschap stilaan eene nieuwe melaatsheid oploopt en zijne jonge, gave ongeschondenheid wilt verbeuren.

Leo Balet, de fijn-psychologische schrijver van ‘Roeping’ is de plejade talentvolle apostaten laatstmaal met zijne uitnemende persoonlijkheid gaan vergrooten en heeft de waarschijnlijkste vermoedens meer dan redens gegeven.

Hij zal nu wel ineens een héel groot en zéer, zéer verdienstelijk man aan 't worden zijn voor de rationneel-protestantsche voerlieden der Hollandsche Revue en consoorten. Waar hij met Schoenmaekers, Van Veen, Van Erven, Van den Brink, op één plankje zal optreden, moet het heel Holland door éen luchtig applaus zijn en één zalvend gefeliciteer, terwijl het natuurlijk is en bijlange wel curieus dan eens met een glimpje spot na te zien hoe het rood der ergernis de dogmatische schaap-ooren doorkrieuweld van het kuddetje hollandsche roomsch-katholieken.

Nu, dan maar een ferme en lange neus gezet naar den verontwaardigden Bisschop van Haarlem, WelEdelgeboren Heeren, en uwe warm-aanvoelende

[p. 437]

pollen nogmaals geestdriftig in de ontvoogde handen van den nieuwen ‘bekeerling’ saamgelegd; Mr Netscher-van onzalige memorie - zal als naar gewoonte de min of meer noodige woorden vinden ten welkom, Mr Verwey zal heel abstract een plaatsje ruimen in de ‘Beweging’ naast het nieuwe geloof van M. Schoenmaekers en de Hollandsche Revue met zoete domineetronie eenige glacé-papieren blaadjes gunstig ruilen naast de modernistische Van Veen. Troelstra zal niet willen aarzelen de rood-ingelijste marxistische Geboden op zijn eng-politiesch tribuuntje aan te bieden. Het portret-cliché der Katholieke Illustratie kan ook zonder voorbehoud door de heeren Uitgevers wel eens even aangevraagd onder stellige zekerheid eener spoedige terugzending. Voorts kan het gebeurlijk worden dat in Vlaanderen professoor Vercoullie binnen enkele jaren de apostasie van (dorps)kapelaan Balet zeer gepast ter ooren komt en dan... wee de Vl. Gids!

Maar om u zelve, vriend Leo Balet, ging het ons waarachtig niet makkelijk in uwe utilitaristische gedaanteverandering ronduit te gelooven en wij bekommerden ons eerstens om flauwe scherts of iets dergelijks. Toch kwam er nadruk op het slinksche nieuws van den ‘Controleur’; met eene noodzakelijke droefheid moesten wij het voldongen feit aannemen. Wij zullen niet achter het net visschen en intervieuwredens vragen, nog minder den aard uwer hervorming naloopen met een kleermakers-el; genoegzaam is het ons te weten hoe de universeele menschelijkheid van het Katholicisme de voldoende waarborg niet meer bezat om uwe uitnemende individualiteit recht-door te leiden; gij hebt wellicht iets aparts gevonden, wat onze eenvoud lang niet wist!... Het kan zijn; vaar er slechts wel mee; God toch, wij wenschen niets beters; maar dat gij, vriend Leo Balet, u zelfs niet meer kunt gewaardigen over den schouder heen naar het oude Jerusalem om te zien, dàt is een pijn die enkel geloofsbroeders, o zóó zeer bewust, voelen.

Karel van den Oever