Vlaamsche Arbeid. Jaargang 4

[p. 397]

Vlaamsche Arbeid

Antwoord op Paul Gilson's Blockx- en Muyzen Epistel, door Waten Duerink en Geerten Braecke. Antwerpen. Uitgevers-Maatschappij ‘Antverpia’ 1909.

Vermits deze brochuur het gewenschte besluit is eener ter goeder ure ontstane polemiek over de waarde van het werk van den reus met leemen voeten, den muzikalen bel-hamel onze vlaamsche muziek met name Jan Blockx, is wellicht een weinig historie betreffende die zaak hier niet overbodig of misplaatst.

Men weet - misschien niet zoozeer in Vlaanderen, maar des te beter in Antwerpen - hoezeer De Ploeg, verschenen bij gelegenheid der opvoering van Blockx' en Nestor de Tière's Baldie eene zeldzame opschudding verwekte in zekere muzikale kringen. In dit blad dierven een paar jonge kunstenaars moedig en krachtdadig uitkomen voor de meening die sinds jaren vaststond bij alle jongeren en ook goed-beïnzichte ouderen, namentlijk: dat het werk van Jan Blockx, èn Herbergprinses, èn de Bruid der Zee, èn Baldie, niets anders was als een ellendig geknoei, dat hoegenaamd niets te maken heeft met wat men in europeesche landen en ouder beschaafde menschen gewoon is te noemen: kunst.

Zoowat een jaar later verscheen in het tijdschrift Ontwaking, een opstel van D^r Lieven Muyshondt, waarin eenige bewijzen werden aangebracht der absoluut negatieve waarde van Jan Blockx als scheppend kunstenaar. Daarop antwoordde Paul Gilson die op eene zeer onhandige wijze de verdediging opnam van de al te zeer bedreigde vesting van den ‘meester’.

Ik zal hier noch de reden opzoeken om dewelke Gilson - die als kunstenaar zoo hoog staat, en wiens werk onverbiddelijk alles neerhaalt wat Jan Blockx zoo schijnbaar handig en toch met zooveel moeite trachtte op te bouwen - in 't strijdperk treedt ten voordeele van Blockx, noch moeite doen om het raadsel op te lossen der houding van dezen muzikale Janus met het dubbele voorhoofd.

De sophismen weerleggen die Gilson opstapelde in zijn opstel is het doel geweest der brochuur van Waten Deurink en Geerten Braecke. En daar zijn ze ten volle in gelukt.

[p. 398]

Zonder eene polemiek te herbeginnen over eene kwestie waar omtrent alles werd gezegd wat er te zeggen viel, zou ik als ‘morale de la fable’ willen vragen aan ‘Meester’ Blockx (o! wat is die naam zwaar om dragen!!)

‘Verwondert het u niet dat in zoo'n kort tijdverloop van een jaar verscheidene jongere stemmen zich eenparig verhieven om uw werk aan te vallen, en doet u zulks niet nadenken! Want denk niet dat er een ordewoord werd gegeven of eene samenzweering gesmeed!

Neen, die verontwaardiging was spontaan bijzonder na de opvoering van dien monsterachtigen Baldie. En daarbij voegde zich nog de verontwaardiging van anderen die zich met reden verbaasden, in opstellen verschenen in Lucifer en De Kronijk, over zekere ondragelijke toestanden in het onderwijs van het Vlaamsch Konservatorium waarvan de heer Blockx bestuurder is.

Een enkel besluit kan men slechts uit gansch de serie van opstellen trekken: voor de meerderheid der jongere kunstenaars staat het vast dat het werk van Jan Blockx hoegenaamd geene kunst is; voor enkele anderen is hij de ‘meester’, de vertegenwoordiger der vlaamsche muziek. De grond waarop deze laatste meening steunt is niet moeilijk te ontdekken: men heeft na de dood van Peter Benoit Jan Blockx steeds aanzien als zijn officieële opvolger.

De kunst in 't algemeen en de vlaamsche muziek in 't bijzonder, zijn goddank! nog geen koningdom waar zulke autocratische wetten en opvolgingsrechten geldig zijn. Maar wat geeft dat? Onbewust was men overtuigd van de waarheid der spreuk van Hello: l'homme médiocre aime Tart impersonnel en men wist maar al te goed welke kolossale invloed al wat officieel is heeft op den slaafschen geest van het publiek. Zoo fabriceert men profijtelijke reputaties.

Maar zoo komt het ook dat de jongere kunstenaars en ook de ouderen die eerlijk en rechtzinnig zijn en die geen reden hebben om te buigen voor al wat officieel is, zich met alle kracht verzetten tegen het misbruik ‘meester’ te noemen wie slechts leerjongen is. En dit verzet juichen wij hartelijk toe.

Jan van Nijlen

Een Mei van vroomheid, door Maurits Sabbe met illustraties van A. Geudens. Bussum. C.A.J. Van Dishoeck, 1909.

Met dezen geillustreerden herdruk van Een Mei van vroomheid door Maurits Sabbe heeft de heer Van Dishoeck onbetwistbaar een zeer verdienstelijk werk verricht. Wij gelooven dat mettertijd Een Mei van vroomheid wel het beste zal blijken van al de tot hiertoe verschenen werkjes van den heer Sabbe.

Bij gebrek aan kracht en scherpe originaliteit bezit deze novelle eene

[p. 399]

frischheid en gemoedelijkheid die ons aan de naïeve en romantieke sentimentaliteit der vlaamsche letterkunde van voor vijftig jaren herinneren. Dit is ook eene verdienste. En wat meer is, er hangt eene zeer eigenaardige atmosfeer over die bladzijden, zoodanig zelfs dat men boven de fijnere beschrijvingen van Bruges-la-Morte de zooveel eenvoudiger weergave verkiest van het leven langs dit brugsche ‘reitje’. In die soms wel eens wat suiker zoeterige, maar welgemeende bladzijden dezer novelle spreekt de ziel der oude stad inniger tot ons dan in de meer artistieke en cerebrale visies van Georges Rodenbach. Jammer toch dat de illustraties over 't algemeen zoo weinig die innigheid van het Brugsche leven vertolken!

Jan van Nijlen

‘Sonnetten en Gedichten’ van Huibrecht Haenen, met Inleiding van den Uitgever J.M. Thomissen. Nederlansche Boekhandel, 1908. Pr.: 2.50 fr.

Sinds 't verschijnen van Lenaerts' ‘Alvermannekes’, is er in Limburg geen ernstiger, geen belangrijker, geen spontaner en geen mooier boek van bellettrie ontstaan dan deze sonnettenbundel van de vroeg weggekwijnde dichter H. Haenen, - een boek dat méer zal afdoen tot het bevorderen van de Nederlandsche letteren in Limburg dan alle mogelijke gilden en bonden. Van de eerste dag af dat het, in zijn gesoigneerd pakje, uitgestald lag bij de Hasseltsche boekventers, bracht het een ongewone opschudding te weeg in de anders zòo rustige, deftig-bedaarde, òn-noozele letterwereld der oosterprovincie.

Evenals Haenen, de zieke kreupele, in zijn leven weinig getrouwe vrienden telde en door velen afgunstig of misprijzend werd doodgezwegen, zoo is ook dit post-hume boek het blijkend monument geworden van de vriendschap van eenigen en van de laaghartigheid van anderen.

Het martelaars-piédestal - dat maar àl te dikwijls een stijg-trapje wordt tot literarische beroemdheid - is hier niet gehouwen uit blokken aanstellerige melancolie en ingebeelde ziekelijkheid. Haenen leeft voort in zijn verzen zooals-hij sukkelde langs de straten, zooals hij te kreunen zat in zijn leunstoel, zooals wij, die hem niet van naderbij kenden, wisten dat hij leefde en leed. Niemand kende en verstond hem beter dan zijn schoonbroeder en vriend J.M. Thomissen. Door zijn Inleiding te schrijven heeft hij een werk van liefderijke piëteit verricht. Wij moeten hem des te dankbaarder zijn dat werken met liefde en hart geschreven zeldzamer worden in deze tijd van onmedelijdende zelfzucht.

[p. 400]

Tevens zijn dees 26 bladzijden van J.M. Thomissen krachtige en fijne proza zooals ik er in maanden geen meer te lezen kreeg. Er is hier een mensch aan 't woord die meester is van zijn volzin en bij machte is hem met wilde rukken en klaterende hagelslag te laten joelen in orkanen van sarcasme...

Ik wil maar alleen zeggen dat ik blij ben geweest om dees uitgave van de nagelaten verzen van dezen Limburger, en dankbaar, - ik herhaal 't - aan de uitgever J.M. Thomissen, omdat hij eene goede daad verricht en ons een schoon boek gegeven heeft.

Cl. Van der Straeten