Vlaamsche Arbeid. Jaargang 4

[p. 361]

Herinneringen
I.
Mijn eerste dag

Buiten winterde het wreed. De verleden zomer en de aanstaande lente schenen toch zoo ijselijk ver afgelegen. Het verlangen naar guller dagen geleek een roekelooze wensch, nu alles, wat eens natuurschoons was, dood gemarteld lag onder vriezemans boosheid. Zelfs de werkzame schelde gaf het op, en hare gedempte vlijt, als een slavinne die hare eigene ketens draagt, voerde enkel nog de schollen die haar moesten boeien.

Elke dag stond lui en vermoeid op gelijk al degeen die te lang slapen. Zoo schaars en gierig verlichtte de zon, dat de noen er niet toe kwam, den verachterden morgend van den vervroegden valavond te scheiden.

De huizen van mijn dorp lagen ineengekrompen te slapen onder eene dikke sneeuwsprei. Alle deuren waren gesloten, alle vensters neergelaten, alle reten gestopt. Die zijn brood aan den heerd mocht verdienen, dankte God omdat Hij hem den versteven buiten spaarde, waar de kraai in rouw, onheil prate, en de musschen dood van honger, dief! dief! riepen tegen 't onbermhertig seizoen.

Te dien tijde werd het voorspel opgevoerd van het stuk waarin ik de titelrol vervulde.

Het tooneel was een dier eerzame Vlaamsche winkeltjes uit de jaren veertig: plaketruiten in de vensters; een toog met koffiemolen op, en erboven koperen weegschalen die hoogen en leegen konden en daar hingen te pralen als het schitterend zinnebeeld van handelseerlijkheid; schabben met groene tonnekens en bakken met rood en wit geruite doeken erover; St-Antonius in missekleers achter 't glas van zijn bruineeken kasken, met een gezondheidsblos op zijne gelewaskaken; aan de straatdeur eene bel, die hetzelfde alarm rinkelde voor eenen halven cent mostaard, als voor een heel pond suiker.

[p. 362]

Telkens haar klepel sloeg, verscheen een witgemutst hoofd aan het kijkvensterken nevens de keukendeur: het hoofd mijner tante Let zaliger, wier brave ziel God hebben moge.

Die toog, die schabben, die Antonius en de overige bijhoorigheden van een pennewarijwinkel waren echt, niet geschilderd op eenig doek of scherm; want hier ń gold het geen theaterstuk, maar een tooneel uit het werkelijk leven, 't Was alles degelijk en waar gelijk mijne tante zelve, die koffie aan 't malen was, en vrouw Schooten met haar grijswordende blessen, die haar vroeg toen zij gedaan had met draaien:

- Geen nieuws, Let?

- Och, nieuws en geen nieuws, zei moeie met 'nen zucht.

Zij schepte het gemalene in 't kleinste weegschaalken, hield het omhoog, en met den koffie scheen ze ook de woorden te wegen, die ze nog bijvoegen wilde.

- Fideels vrouw die weer een kind gekocht heeft.

De toon waarop dat gezeid wierd, bewees klaar dat de moeder, Fideel, ja zelfs de boorling, groot ongelijk hadden in tante's oogen.

- Ja, dat heeft me Lies verteld, knikten de blessen; hoeveel zijn er daar nu al?

- Acht en drie dood, als 't u blieft!

- 't Is een geheel garnizoen, vond de klant.

- En't moet toch allemaal door Fideel alleen gewonnen worden!

- Ja... en dat briefdragen wordt niet te vet betaald, porde de gebuurvrouw, want ze wilde wel eens weten wat het opbrengen mocht vier gemeenten van dagelijks nieuws te voorzien.

- Vierhonderd vijftig frank.

Vrouw Schooten zou in de handen saamgekletst hebben, ware het niet geweest van haar vierendeel koffie.

- Amei! viel ze uit, en acht kinderen?

- En vader en moeder, deed moeie aanmerken, als om te herinneren dat de twee, die den zwaargeladen familiewagen voorttrokken, toch ook van den hemelschen dauw niet konden leven.

- Ne jongen, hee?

Tante knikte, van langsom meer beschaamd over mijner ouders euveldaad, want mijne kunne had hunne plichtigheid nog verzwaard. 't Was klaar te hooren dat de knapen hier in geenen geur van heiligheid stonden.

- Die jongens... g'hebt er geen deugd van voor ze moeten loten, jammerden de blessen.

- Ja, en dan vallen z'er nog in, jeremiasde de witte muts.

[p. 363]

- Ofwel, ze trouwen aan één, twee en twintig jaar.

- En, welk ambacht hun geleerd?!...

O 'k weet het wel, die brave toovergodinnen 'n vroegen niet beter dan gaven en gunsten te mogen storten over 's boorlings wieg, maar eilaas, niets dan distels en draken vonden zij in hunne hoornen van overvloed.

't Was de schuld van 't jaargetijde, stellig, van dien zuren wind, dien hopeloozen einder die dezen nieuwen dag langs alle kanten doodneep. Want zie, 't was genoeg dat het kranke waterzonneken amper door de groene ruiten kwam gepiept, om seffens een opgeruimder toon te hooren volgen op die melodie van rampen.

Met hertelijkheid besprak Colet nu haar broers deugden en roemde zijne vlijt.

- Fideel is anders geerne gezien van de heeren: altijd in regel, nooit te laat en op 't kasteel, de graaf, hee...

Hier wachtte tante een oogenblik, gelijk de donder na den bliksem doet, als hij de menschen eens vandeeg wil doen verschieten. De muts boog vooruit tot onder de groote weegschaal en fluisterende vrouw Schooten iets in het oor, alsof zij tot zelfs Sint Antonius' heilige bescheidenheid mistrouwde.

- Z'hebben den kindskorf van 't kasteel gekregen!

- Amei, riepen de blessen en knikten adelijk traag tante tegen.

Een jongen die zoo graaflijk het leven instapte moest het stellig ver brengen: waarom zouden de kleeren bij hem ook den man niet maken?

Het praatje duurde voort. en hoewel nog alleens niet gezet, deed de koffie reeds zijn uitwerksel. Als Schooten straks zou vinden dat Natalie te lang was weg gebleven had zij hare verrechtveerdiging bij der hand: ‘hij moest toch gemalen worden, Schooten.’

En nu kreeg ook de moeder der elf (drie dood) een goed deel lof maar op verre na nog zoo veel niet als er haar toekwam.

God en haar man en de anderen van rond haren heerd weten dat best. Zij heeft hare kinders zoo geerne gezien als het eene moeder toegelaten is, en hoe arm ook, waren zij rijk bij 't bezit van zoo eene moeder. Zij heeft voor die kinders geslaafd en gebeden, die gekoesterd gelijk nooit eene adelijke dame dat heeft gedaan. Braver moeder en was er niet in heel ons dorp, in gansch de naburige wereldstad.

Gelijk de duiven die op hunnen kijker terugvallen na eenen tijdlang vernauwende kringen in de lucht te hebben beschreven, zoo kwamen de vrouwen eindelijk op hun vertrekpunt, den boorling weer.

De schamele nummer elf (drie dood) alleens nog niet gedoopt

[p. 364]

werd nu haast geprezen, omdat hij zoo goed was een jongen te willen zijn. Hoe kon een zonnestraaltje 't uitzicht der dingen zoo vergulden? Zijne geschiedenis van amper een wijzerken rond was toch al te kort om vele stof tot bespreking te verschaffen. Hij zelve zat er weinig mede in, liet de zaken op hun beloop, en 't was klaar te zien dat men hem moeilijk aan 't lachen zou krijgen.

Gelijk meest al de versch ontscheepten in 's levenshaven, nam hij het zeer kwalijk dat men zijne vaart onderbroken had. Hij deelde volkomen het gevoelen zijner tante die vond, dat de wereld zonder hem, toch aan hare bestemming zou beantwoord hebben. Met geloken vuisten lag hij daar zoo vast te slapen, als had hij gezworen nooit eenen blik op het dal van tranen te slaan.

Hij en heeft niet volherd in zijn koppig voornemen. Ik zelve immers was die elfde zegening, deze kwade roode slapende hemelbode die bij briefdrager Moedegé afgegeven, oorzaak was, dat er drie kwartier te lang aan een vierendeel koffie gemalen werd.

Nimmer meer, op lateren levensstond, heb ik zooveel belang ingeboezemd als tijdens de eerste dagen dat ik op de wereld was. Bezoeken kregen wij bij de macht, moeder en ik, maar vooral de kindskorf. Iedereen bij ons wilde eens nagaan hoe een graaf er uit ziet als hij voor 't eerst in de lange kleeren steekt. Menige moeder, hoe overlast reeds ook, had nog een kindje willen bestellen, als zij zoo een schoon kleed op den koop toekreeg.

Vrouw Schooten is nu al zoo lang naar huis met haren koffie, en de Winter is sedert dien al zoo dikwijls buiten gesteken en weer binnen gerocht. Van moeie en haren eerzamen handel en wandel, heeft God alleen haast, nog onthoud. Het rinkelend belleken, de bescheiden Antonius en de overige winkelkatheilen kwamen zoo spoorloos aan den hals, dat zij mij nu voorstaan als een stuk tooneelscherm met winkelgerief beschilderd. Ontelbare dagen met heerlijken zonneschijn of met bijtende koude vlogen sinds over mijn hoofd, zoo dat ik voorzeker ongelijk heb, met mijnen eersten dag zoo in te zitten. 't was er toch maar een gelijk al mijne andere.

(Wordt voortgezet)

René Vermandere.