Vlaamsche Arbeid. Jaargang 2

[p. 126]

Vreemde Arbeid

Iets over Engelsche Literatuur. Drink en The Bondman, door Hall Caine.

Engeland, Frankrijk en Duitschland, sedert de middeleeuwen, stonden immer aan het hoofd der intellektueele bewegingen der kunstkultuur in Europa. Het koningschap van Frankrijk - wat dan ook eenige schroomvallige flamingantjes mogen beweren, al jammerend over de fransche zedeverpesting, de zuiderlijke lichtzinnigheid enz. enz. - duurt voort tot op onze dagen, en de fransche literatuur is en blijft nog altijd de rijkste, de verscheidenste, de verfijnste van ons werelddeel. Maar nieuwe kultuurmiddens zijn gevonden en het brandingspunt der ideën en der kunstvormen schijnt afgeweken naar het hooge Noorden. Noorwegen, Zweden, Denemarken, Rusland, Polen, waarvan we vroeger nooit gewagen hoorden in de literatuurgeschiedenis, zijn geklommen plots tot de spits der letterbeschaving en kunnen met hoogmoed wijzen op eene machtige, uitgelezene letterbent. Zou de kunst soms aardrijkskundig ook evolueeren?

De Engelsche roman-literatuur, onder andere, doorworstelt voor 't oogenblik een tijdvak van verlammende krisis.

De roman - waarin vroeger Engeland zich zoo uitzonderlijk kon beroemen op meesters als Charles Dickens, George Elliots, Thackeray, Disraeli, enz. - is merkelijk verarmd en deerlijk misvormd.

De oorzaak ligt overigens bij de hand: het meer en meer opgaan van 't engelsche volk in alle mogelijke sports: football of tennis, racing of boxing, bridge of skaring of polo of footing of jumping of... ze hebben de eenvoudigste daden en bewegingen van 't alledaagsch leven in een ‘sport’ herschapen. Kenschetsend: in de engelsche colleges zal er aan den oversten niet worden opgedragen zooals in de onzen, eene letterkundige of toonkundige zitting, maar een match football of tennis, en de meest in eere gehouden leerlingen zijn niet de eerste in 't rekenen of 't opstellen, maar de sterksten en de behendigsten in sporting.

Eene natie, levende in den staat van sportieve opwinding en sportieve beslommering, kan natuurlijk niet geweldig veel tijd overhouden voor lectuur, en 't weinige dat het dus zoo'n sportmen mogelijk is te lezen, tusschen twee sportbijeenkomsten

[p. 127]

of een rit per auto en een tennis match in, mag deshalf niet te kunstig, niet te ingewikkeld wezen, niet te diep. Een vermakelijk, optimistisch, romantisch vertelselken, vlot en vloeiend, met alledaagsche omloopswoorden geschreven en in korte zinnekens gehakt, een gemakkelijk opervlakkig om in der haast te doorloopen romanneken zal aldus allerwaarschijnlijkst zijn bevoorkeurd geestesvoedsel daarstellen.

Eerste element der engelsche volkspsychologie: sport; tweede element: praktice ‘Time is money’ beweren de Engelschen. Of zou een ernstig koopman van de City - ik denke soms op den Droogstoppel van Multatuli - zijnen kostbaren tijd verspillen aan verzekens of onnoozele liefdevertelselkens? Het kwartierken dat hij dagelijks zal voorbehouden voor 't intellektueele bestanddeel van zijn wezen, moet dan nog nuttig, praktisch besteed.

Daarom: koloniale romans-genre Rudyard Kipling, Hornung, Merriman, enz. - waarin hij, onder verleiende, gemakkelijk terende vorm, zich onderrichten zal over de zeden der koloniën.... de detectieve romans - genre Conan Doyle, Groy Boothby, George Griffith, enz. - die zijnen geest zullen openen, zijne spitsvoudigheid prikkelen.... historische romans - genre Conan Doyle, Rider Hagard enz. - die zijne salonkennissen verrijken.... eindelijk wetenschappelijke romans, zooals die van J.B. Wells. De zedenroman echter is bijna gansch onbekend.

Niet dat ik wou ontkennen dat zekere dier schrijvers - zijn Rudyard Kipling, Conan Doyle, Seton Merriman, Rider Hagard, Wells bijv. niet universeel bewonderd? - het in hun bizonder genre tot eene groote behendigheid, tot een meesterschap zelfs hebben gebracht.... Maar waarom verwerpen de meeste zoo stelselmatig de werkelijkheid? waarom die afwezigheid van alle kunstbetrachting?

Naast die aanlokkende troetelkindjes van 't Engelsen publiek, een weinig vreemd voor ons en niet strokend in 't algemeen met ons karakter, zijn aan 't werk nog eenige andere letterkundigen, een minimum die meer onze vastelandsche vereischten beantwoorden - psychologische of realistische schrijvers - in England door het gros der nationalen miskend maar van trouwer alooi voor den vreemde.

Hiertusschen: op eerste lijn, George Meredith, Marie Corelli, George Moore, de vertegenwoordiger van het nationalisme in England, en Hall Caine... verder, Anthony Hope, Thomas Hardy, Mrs Humphrey Ward, Maxwell Groy en twee of drie andere meer.... waartusschen flinke, machtige, scherpzichtige, fijn bewerktuigde arbeiders die ik U, bij gelegenheid, zoo graag bewonderen liet....

De dichtkunst is bijna totaal uitgestorven. Geen enkel dichter leeft er tegenwoordig in England die iets meer dan een dorpsroem verwierf. Volledigheidshalve, noem ik echter Rudyard Kipling, de wereldberoemde romanschrijver, die tegelijkertijd een verdienstelijk dichter is, voorts Arthur Symons, W.B. Yeats, Laurence Binyon, Henry Newbolt, Sturge Moore, Stephen Philips, Laurence Housman en eenige andere, nog minder beduidende.

Van een dier zeldene gewetensvolle en ernstige letterkundigen uit England,

[p. 128]

Hall Caine, wien we reeds verscheidene meesterwerken te danken hebben, - ik noem onder meer: The eternal City (Rome), The prodigal Son, The Manxman, The Christian, The Scapegoat, The Bondman enz. - verscheen weer over een drietal maanden, een nieuwe, kortere roman ‘Drink’, door den schrijver bepaald als ‘a love story on a great question’ i.e. ‘een liefde-historie op een gewichtig vraagstuk’ en dat vraagstuk is het alcoholism. Een tendenzroman dus. Niet op de hoogte van de Eternal City of van The Bondman - in 't voorbijgaan vermeld ik van dit wonderbare boek eene versche volksuitgave (bij William Heinemann, London aan 6^d) - maar van een toch nogal fluksch voorkomen in den woekerakker der Engelsche avonturenliteratuur. De ontleding is eigenlijk nog kiemig, de karakters heel vaag afgelijnd, maar het geheel is boeiend en kernig.

Conan Doyle ook heeft weer een nieuw werk uitgegeven: Sir Nigel, een historischen roman in den aard van The white Compary, eenigzins zelf eene voortzetting ervan.... en Rudyard Kipling een humoristisch verhaal Puck of Pook's Hill.

Wat ten minste de Engelsche schrijvers eigen is, dat is hunne vruchtbaarheid.

André De Ridder.