Vlaamsche Arbeid. Jaargang 1

[p. 161]

De Processie
Fragment uit ‘Begijnhof-Historie’

Nu was 't zondag en de schoone zon hing als een groote remonstrantie hoog in heur wereld van blauwe eindeloosheid te blekken en strooide gouden en zilvren regen over de stille rust van 't Begijnhof.

Viktorien kwam uit het ‘Suverlick herteken van Jezus’ heel in witte gaze gehuld, die stijf wijd-ballonde om heur heen. 't Was loutere vreugde, van heilig-genot, dat straalde uit heur zachte oogen; 't was pure liefde voor Jezus die zacht zweefde, in een fijn lachje, om heur lippen.

En op heur blinkende haren stond een zedig kroontje van blauwe bloemekens, lijk zoete starrekens.

Zeer-oogend schitterde de gouden borstspeld en het kruis en de bellen aan heur ooren, in 't felle zonnegedaver. 't Ruischte en kraakte uit de lijnige plooien van heur kleed. En in die witte blankheid lijk vlinderende sneeuw stak heur vredig gelaat boven uit, en bloosde van zedige schaamte; ze dierf niet opzien omdat ze wist dat de menschen heur bekeken, en dat het zachte roze op heur wangen dan hoog-rood zou worden....

Kolet oogde heur achterna, door de gordijntjes, woedig bijtend op heur onderste lip, van koleire, van nijdige koleire. Heur hand beefde lijk een populierblad in herfstgewaai en wateren, wateren van hevige toornis en diep jaloersch zijn, troebelden heur oogen.

't Was dus toch waarheid geworden, hetgeen dat heksig Lieve-Vrouwken haar had toegebeten in die vreeselijke nachtmerre: niet in de processie gaan. En alles, alles scheen heur nijdig toe te kijken en vermaak te scheppen in het hart-zeer lijden dat woelde in heur boezem.

[p. 162]

Ze had de vreugde bij Viktorien zien binnenkomen, met het blijde nieuws van Menheer Pastoor: ‘Menschke, ge moogt Kolet in de processie vervangen,’ en met het haastig ja-knikken van Viktorien....

En nu, nu zag ze Viktorien weggaan en kon ze alleen blijven en ongestoord heur verdriet laten woelen en 't harte laten openrijten en laten bloeden.

Ze peinzde aan die groote boosheid die nu voorviel midden in heur oudemenschenleven en aan het treuren dat ze zou gevoelen als 't jaarwiel boven den horizon ‘St Margritje’ zou laten zichtbaar worden.

Tien jaar, van als ze hier kwam wonen om de liefde Gods, moelevend in de woelige doening van 't zinnelijk menschdom; tien jaar lang had ze in de processie de heilige beenderen van Sinte Begga gedragen.

't Had haar altijd zoo'n zoet smakend genoegen verschaft, dat in den war zijn, twee maanden reeds voor het feest, om alles te repareeren en gereed te krijgen, alles latende wat haar ziek of niet wel-te-pas kon maken.

Maar nu... nu? Ze had het al drie maanden gevoeld, zoo iets vies, ze wist zelf niet wat; 't was toch in den haak niet en 't haperde alles in heur gedachten.

't Was het stilaan zwellender voorgevoelen van een groote gebeurtenis, die zoo al met eens, alles omver zou werpen... en nu was het reeds voltrokken en 't was enkel bitter wee dat ze nog kende.

Ze wist niet wat aan te vangen met heur eigen wrevel. Ze liep diep zuchtend, weg en weer in heur kamerken. Op het einde werd ze dat ook moe en ze ging bij Viktorien zitten voor het venster.

Op de schouwplaat, blekkend onder 't hevige zonnegeflits stond het Lievevrouwke juist zooals het verschenen was in dien aakligen droom, met dien spottenden grimlach op de gele lippen.

En 't scheen Kolet of 't weer ging spreken, die damneerende woorden die heel heur leven hadden gebroken: of schudden met heur klein handeken.

't Stond er altijd met vreeselijken haat voor Kolet, zegepralend in 't lieve gedans van zonnestralen.

Kolet keek er boos naar op en er kwam wraaklust in heur binnenste opwellen om dat hier weg te krijgen want ze voelde het, 't leven was heur bij dat beeldeken een hel, een eeuwig kwaad zijn en alleman-haten. Ze fezelde van alles tusschen de tanden, als was ze bang van het hard-op te zeggen.

't Menschke liet een langen diepen zucht en deed geweld om niet in angstig

[p. 163]

snikken los te barsten; ze keek rond zich, naar alles wat er te zien was, om die zware wrevel dood te doen.

Buiten was 't er een gegaan, heen en weer van allerlei menschkens die naar de processie kwamen zien.

Markeken Ronk en Flor van 't Els waren voor hun deur, wiegend van links naar rechts, met zwierige hand, spierwitte zavel aan 't uitvingeren; kleine kinderkens in witte kleeren stapten gracielijk met hun witte schoentjes over de straat.

Alleman lachte en kneep zijn oogen toe voor 't hevig zonnegedaver, dat overal lag te trillen in de warme lucht. En de oude pekens en mekens baden een stil vaderonsken om God te bedanken voor dat heerlijk weer, of zeiden genoeglijk allerhande zottigheid over Magrietje, die heur pis voor een dagsken had ingehouden. Kolet zag dat en geraakte stillekens aan weg in een vredig gevoel. Ze peinzde aan niets, noch aan hemel noch aan hel; en toch woog het zwaar op heur herte; al dat schoone gedoen van daar buiten roerde heur niets, al dat gegaan en gesnater vol liefelijkheid, van oud en jong, ze maalde er niets om.

Strak stond heur blik in het oneindige en al wat op en af ging langs de straat, gleed met heur blik in heur oog en ging dan evenzoo weer weg, zonder iets nalaat.

En weer ging ze aan 't peinzen aan het Lievevrouwken, en zoeken, zoeken, waarom het heur zoo wegstiet. Heur gedachtekens gingen en buitelden in zotten dans over elkander. Kolet en kon er de rede niet van grijpen. 't Ende raad moest ze in schreeuwen losbarsten, en nu gingen heur tranen een rustigen loop over heur beenderige kaken....

Ze keek, de oogen vol water, naar het beeldeken dat daar lijk een kwel-geest stond te lachen, pronkerig in 't volle licht.

En nu begon het weer zijn vroeger leveken, - ze wist niet van waar het kwam - dat hatelijk zoeven van wilde geesten door de kamer, en dat zingen op bitsige wijs: ‘En ge gaat er niet in, en ge gaat er niet in....’ 't Spotte alles met heur lijden en heur tristig denken.

't Sneed toch zoo vlijmend in heur ooren en heur hoofd deed er overal krampe pijn van....

Ineens kwamen jubelende klokkeklanken op de ruiten kloppen, en klepten helder door de feestlucht die zoo jollig lachend in de straten lag.

[p. 164]

Nu en dan hoorde Kolet een geruisch van verwijderd muziek dat bij poozekens toezwol maar naderhand ook evenstil tusschen 't gewone lawijd van de straat verloren ging.... 't Was de processie die traag aangevaren kwam.

Kolet verschoot er van en nam vlug de twee kandelaars, waar een roze kaars in stak met wentelingen rond. Ze ging er mee buiten en zette ze op den rigel van 't venster, stak de keersen aan en seffens zat er boven op, een geel arm vlammeken in 't stille windeken te wiegelen.

Andere jaren prijkte 't Lievevrouwke tusschen de keersen in, maar nu deed Kolet het niet want ze had er vreugde om, nu 't beeldeken kwaad zou worden en ook eens voelen wat lijden is....

De lucht hing vol van klaren klank die singelde door het zonnegetoover op de vensters en de ruiten deed rinkelen; de muziek speelde een helderder deuntje op loome maat en steeg en steeg altijd in feller lawijd. Nu kwam de processie....

Al ineens kreeg Kolet een fellen schrik en daar klemde zich wat om haar harte en bevend ging het nu door heel haar lijf....

En daar, daar kwam de processie.

Heur oogen gingen verder open, wijd en rond en 't asemhalen joeg feller en hoekiger, droog door heur keel.

Ze zag de soldaten komen op twee roten, met wuivenden veder op den hoed, met zwaar klinkenden stap zoo boer-lomp vooruit schrijden; het vlag van de congregatie met allerlei gouden bloemen en vruchten doorstekt, gedragen door twee kerels lijk reuzen, en een heele kliek menschkens daarachter, nederige wijfkens met een blauw lint rond den hals, lip-roerend een borrelende zeggen van allerlei gebedekens. Dan kwamen de meedekens in stijf-witte kleedekens die in wondere plooien om hun lijveken lagen; met een gouden kroontje op 't krullige kopken van golvend haar, zwierig draaiend rond hals en schouders. Ze droegen vaantjes van blauw en wit en liefelijke kleuren, die zoetekens waaiden in bevallig roeren; of schilden wonder getint naar gothieke zedigheid met latijnsche spreuken en opschriften, allen stil kristelijk.

Ze stapten zoo lief vooruit op maat van de muziek die zoet-klonk en hun kleedekens en hun haar gingen gracielijk op en af.

Achteraan, kleine jongskens in purpre paterskleeren met een lantaarnken in de hand en een zijden calotteken bolrond over hun blonde haren. Ze gingen ook stil vooruit en hunne wijde rokskens sleepten over de straat.

[p. 165]

Oude pekens uit het Godshuis met een hoogen hoed en zwarte kleeren gingen daar achter. Ze hielden een lange dikke kaars in de hand, die brandde met een smerig, smokend vlammeken rond een dikke, zwarte wiek.

Midden in waaiden prachtige banieren van allerlei kleuren dooreen, een bont gewemel, boven de biddende menschkens.

Deftige heeren in zwarte kleeren van kostelijke stoffen gingen blootshoofds met eene gewijde keers mee rond de beeltenissen der heiligen, schoon geschilderd met purper en goud en blozende gezichten....

Maar 't en deerde Kolet niet: het bitter wee reet heel heur harte open, en hakend zag ze uit naar de kas van St-Begga, met heilige beenderen in, rood-bezegeld....

En zoo schoof de processie zwijgend voorbij in stille nederigheid tusschen de menschen die kwamen zien en langs de huizen naast malkander gedrumd stonden.

't Was één gouden pracht en zilver blinkend in de flitsende zonnestralen, sneeuwwit en viool-purper wemelend dooreen lijk een zonvergulden kerkraam; alles ging matig op de tonen der teedere muziek en 't blonk zoo schoon en grootsch met daarover die bonte waaiing van rijke kleuren, vlottend met zoeten zwier in de davering der vurige zon, hoog in al heur heerlijk glansen en schitteren.

Daar kwamen de mannen in priesterrokken met witte hemden fijngeplooid; ze torschten groote draaglantaarns met geornamenteerde omslag...

Nu moest de relikwiekast komen.... Kolet wist dat, ze voelde dat en heur hart scheidde uit met kloppen en stond stil lijk een huis. Wit wierd ze, wit lijk sneeuw; ze voelde 't bloed in heur aderen stroppen...

Zie! daar was de relikwiekast uit louter zilver gebeeldhouwd, tafereelen uit het leven van Ste-Begga waren er met de hand fijn op gesiceleerd, en nu de zon er zoo al met eens een volle brand op neergoot scheen ze wit te vlammen en gloeide en straalde dat er de oogen zeer van moesten doen.

Maar ze zag niet naar de kast en ijlde angstig met heur oogen naar de maagden, die de kast droegen.... en toen haakte die stilte weer los en stroomde in bitter spotten op en af, krissig door de kamer en deden Kolet wee, eindeloos wee....

Ze merkte Viktorien die blij-lachend van zaligen vrede voort stapte, biddend aan een beenen paternoster; niets kwam heur diep geluk storen...

[p. 166]

Kolet voelde 't bloed naar heur hoofd stijgen, heur beenen knikken en waggelen. Met open mond, met zinneloos wordende oogen zag ze naar dien groep van wit en zilver die langzaam voorbijschoof en verdween achter de groene boomen van den Kalvarieberg.... Nu kwam de heilige, groot-wondere God in vorm van brood voorbij, omgeven door wierook en zware zangen die stil-eerbiedig samenwentelden in wondere akkoorden, alsof ze stegen uit middeneeuwsche gevoelerigheid van nauwe straatjes en diep-geloovende lieden, braaf en zedig.

Kolet en kon het niet zien, dat zwellend zeer en die diepe hartewonden.... oho! ze viel aan 't weenen en alles wat een tijdeken stil had gelegen stroomde nu los in rauwe wanhoopkreten; een stortvloed verdrietige woorden van wraak en spijt; gansch heur hart, heel heur groote smart gudste er uit en de tranen lekten uit heur oogen, lijk bij zonneschijn, de dauw in 't uchtendrijzen....

En 't Lievevrouwke stond schoon te blinken en kriek-bloosde heur bolle wangeskens boven het witte brokaatkleedeken....

Felix Timmermans.