Vlaamsche Arbeid. Jaargang 1

[p. 93]

Vlaamsche Arbeid

Havenlichtjes, door Lode Bakelmans (Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen.) Van een Katholiek standpunt beschouwd, durven wij zoo een gemeen boek niet aanbevelen. Als kunstwerk mogen wij het hier echter wel bespreken, - als kunstwerk alleen. Bakelmans heeft zijn onderwerpen, zijn typen, zijn beschrijvingen, die van hem zijn. Doorgaans slentert hij rond in de straten van Antwerpen, waarvan hij al de klanken en geuren kent. Niet ongaarne verwijlt hij bij het water om de zwoegende dokkers en lossers gade te slaan. Ook in donkere steegjes en verdachte kroegen is hij thuis en verscheidene van zijn verhalen zijn ontleend aan het leven van die schepsels die hij ‘Venusdierkens’ noemt, een woord dat vroeger wel eens in de Vlaamsche liedjes gebruikt werd. Die onderwerpen zijn zeker niet gansch nieuw zal men beweren, en bieden doorgaans de frissche bekoorlijkheid niet aan van die van Streuvels.

Meer dan eens doen zij denken aan vreemden invloed als dien van Zola, Maupassant, Beaudelaire, Murger. Maar in onze taal was nog niet veel in dien trant geleverd, met uitzondering nochtans van eenige schetsen van Heyermans en misschien ook enkele bladzijden van Buysse en d'Hondt. De taal is even pootig en knuistig als bij deze laatsten en met dezelfde taaie opmerking schijnt Bakelmans zijn onderwerpen te bestudeeren. Er is echter ‘des gùtes zù viel’ en meermaals blijkt hij te vol van zijn onderwerp, hetgeen hem in het schilderen weleens doet overladen en zijn ontledingen vervelend maakt. Verveling, ja, geeuwt in dat boek, gelijk ook in het vorige van Bakelmans. Hij is te breedvoerig, kiest gewoonlijk dezelfde typen en dezelfde middens, schijnt te beschrijven om te beschrijven en vergeet dat handeling het schoonste is wat er in de havenwereld is te zien! Doorgaans wordt er weinig gehandeld in die verhalen en ik geloof niet dat zij sterk zullen medehelpen om den Vlaming te doen lezen.

Elk op zich zelf beschouwd, zijn de nummers uitmuntend; in eene reeks verzameld, schaden zij elkander. Het heet heel wat anders een novelle te schrijven en een boek te maken! Hoe zegt La Bruyère dat weer? In een boek mag geen bladzijde zonder een berekend doel neergeschreven worden, even als er geen

[p. 94]

wieltje te veel of te weinig in een uurwerk mag zijn. Reeds bij hun eerste verschijnen hadden die ‘Dolle lijkredenen’ menigen lezer getroffen en eenige bleken zeer geslaagd, die tweede vooral. Hier, alle vijf naast elkander geplaatst, en op het einde van het boek, maken zij denzelfden indruk niet meer. ‘Geen afwisseling genoeg!’ zucht de afgematte lezer. ‘Veel mocht opgeofferd worden!’ Hij zal echter bekennen dat Bakelmans een stoere kunstenaar is, die zijn wereldje kent, aan de folklore zijner stad meedoet, het leven der straatbengels en sjouwers medeleeft, soms een episch onderwerp weet te vinden, - gelijk De Aftocht der Veertig, - doorgaans honderd schilderende bijzonderheden bij de hand heeft om zijn gedachten in te kleeden en zijn beelden uit te werken.

L.L.

Onze Letterkundigen I^e reeks n^r 1-12 (uitgever J.L. Veen, Amsterdam). - In dezen tijd van bijna uitsluitend lyrisme in alle kunst-vertakkingen - zuiver-epische brokken doen zich hoe langer hoe schaarscher voor, en de roman zelf blijkt allengs tot een soort autobiographie te vergroeien, - komt als eerste voorwaarde tot het volkomen-begrijpen en genieten van een kunstwerk de kennis eener breedvoerige biographie der schrijvers voor. Vroeger, toen de dichters meestendeels op den schaduw-scheemrigen achtergrond bleven en de prozaïsten in de woorden der, in de door hen uitgebeelde handeling, optredende personnages, hun gedachten en gevoelens te uiten vreesden, konden nota's van biographischen aard tot de intrinsieke waardeering van een kunstwerk weinig of niets bijdragen.

Nu echter, uit verjongde aesthetische princiepen een literatuur ontstond die in haar spontane uitdrukking rechtstreeks uit het diep-humaan ‘voelen’ opborrelde - Willem Kloos heeft het daar nog even herhaald in een zijner beste literaire kronieken (N. Gids n: 1-1905-1906) ‘de wezenlijke essentie der literatuur, zooals die reilt en zeilt in haar meest verschillende uitingen, berust in haar allerdiepste diepte alleen op het “gevoel”. En alle schrijfwerk, dat, schoon het den naam van letterkunde aanneemt, doch met dat allerprincipieelste vereischte niets te maken wil hebben, en het te stellen tracht zonder dat, heeft geenszins het recht zich letterkunde te noemen, doch verdient den naam van “maakwerk” alleen’ - ligt als basis tot alle aesthetisch genieten het doorgronden van de ‘ziel’ der menschen over 't algemeen, en van deze des schrijvers in 't bijzonder. Het is niet langer doenlijk geworden een schrijver - dit geldend bijzonder waar de dichters aan het woord komen - volkomen uit zijn werk te begrijpen zonder een voorloopige kennis van zijn leven opgedaan te hebben. Men kome nu niet scharrelen met het oud-sufferig ‘een kunstwerk vergt geene moeilijke ondergronden; daar het eerste kenmerk van het aesthetisch genieten het ‘gemakkelijk-ontvankelijk-zijn’ is - wie de kunst zoo verstaat kan gerust aan 't knikkeren gaan!...

't Was dus een goed idee van wege den heer Veen de uitgave eener eerste reeks

[p. 95]

auto-bîographieën onzer best gekende moderne schrijvers en schrijfsters - zoo Marie Marx-Koning, Frans Coenen Jr., Anna de Savornin Lohman, Jeanne Reyneke van Stuwe, Top Naeff e.a. - te bezorgen.

Wij zien belangstellend uit naar de uitgave eener nieuwe serie - geeft men ons ditmaaal nog een klaarderen blik op het leven onzer grootste schrijvers zoo uit Noord- als uit Zuid-Nederland, dan zal zij worden een belangrijke kritisch-historische bijdrage tot het volkomen-doorproeven onzer grootsche actueele literaire producten.

J.E.

Annie Salomons-Verzen (Van Dishoeck-Bussum).

Deze jonge dichteres is geen fijne taalmeester, noch heeft veel preciese woordsterkte en keur, noch veel edeldrachtig versrythme; zoetvrouwelijk wentelen heur verzen geleidelijk af met los-gelijke woorden waarin wel veel erotieke hertvierigheid en spijtig eenzaam-zijn, maar niet gezongen tot die ziellijke en vormelijke hoogte van eene dichteres als Helena Swarth; in 't leegere kader der gedichten van Marie Marx-Koning, Marie Koenen en Giza Ritzl hooren heure verzen meer thuis.

Toch eene échte dichteres die waar ze niet te dood-gewoon heur menschelijke gevoelens uitspreekt, met simpele hollandsche woorden en eenvoudige soberheid soms tot schoone, levensernstige gedichten genaakt. Dees nog: heure niet buitengewone versvormen en armschrale beeldverbeelding breken ons geene zomerige horizonnen open en belichten geene nieuwe wegen. Wat in wijlen ‘Jong Holland’ wel goed en neerstig werk bleek voor eene zóo jonge dichteres is in heur verzenbundeltje niet altijd woordensterk en vormvast genoeg om, buiten ‘Jong Holland’ en ‘Groot Nederland’ vele menschen hier in Vlaanderen te verheugen. Idioot-domme verzen - meen ik - zijn deze op blz. 74: Koorts, blz. 108: Lenteonrust III die onbegrijpbaar zijn nevens die geloovige adoratiegedichten op blz. 7: Madonnabeeldjes, blz. 12: Mariabeeld, blz. 16: De vrome zusters, blz. 19: Aan Maria-Gebed II. Naar gevoelswaarheid en eenvoudig-schoone dictie zijn: Vaag Verdriet, Sterke Liefde, en Bekentenis, naast andere, echte gedichten.

K.v.d.O.

In Memoriam R. Styns. Dezer dagen overleed te Brussel in den ouderdom van 56 jaren - als wanneer nu zeker zijn sterkste werk te verwachten was - Reimond Stijns, een jongere onder de Vlaamsche ouderen, die danig goed en jeugdig bewust heel zijn arbeid opbouwde naar aard en geest van den hier altijd verjongenden tijd in Vlaanderen, alzeker in zijn flink gestijlde ‘Hard Labeur’ en zijn vroeger reeds, zoo machtig veel belovend ‘Arm Vlaanderen’ - het politisch-zwakke terzij gelaten - al wat hier met literatuur gemeenzaam was, die immergenuanceerde reeks zijner verschillende romans in éen aandacht en geluk plots

[p. 96]

deed bespeuren, ook de geleidelijke evolutie ervan begrijpen, waardoor hij de soms zoeterige Consciencetraditie, door verscheidene phasen terugbracht, tot dat éene beste boek van-hem-zelven: ‘Hard Labeur’, hoe té pijnlijk, té zinnelijk en té noodlottig die winterzwarte, toch niet on-vlaamsche atmosfeer menigeen ook schrijnend aandoe.

Vlaanderen verloor in hem een meer dan gewone prozateur: hij zou onze meest gevormde romanschrijver worden.

‘Vlaamsche Arbeid’.

Op Zondag 18 Februari a.s. houdt de ‘Bond der literaire jonge Katholieken’ zijne 4^de algemeene vergadering ten huize der Redactie van Vlaamsche Arbeid: Steenhouwersvest 20, Antwerpen, te 11 uren 's morgends.

Bijzondere kwesties van iedereens belang, 1^o het drukken en uitgeven van jonge Vlaamsche boeken, 2^o het stichten eener uitgebreide leestafel van katholieke tijdschriften voor Seminaries, Collegies, enz. zal er ernstig en neerstig besproken worden.

Wij noodigen hiertoe alle jonge literaire katholieken uit.

Verschoven tot een volgend nummer, uit plaatsgebrek: beoordeelingen over Vondels ‘Verscheiden Gedichten’, Karel Van de Woestynes ‘Verzen’, Stijn Streuvels ‘Stille Avonden’, G. Vermeersch ‘Mannenwetten’, Rembrandt, Een boek voor Jong Holland (Marius), L'Alphabet de N.D. la Vierge, par Max Elskamp, enz.

Om in de volgende nummers te verschijnen: Proza: De Nimf van Nilia door J. Geyens; Chassé door Bert van Mettenijen; Avondgetij, door Raf. Van de Velde; Kinderangst door André De Ridder, enz.

Poezië: Een verzen-cyclus van Maurits Van Winckel, Een Krans om vroegere Dagen, van Joris Eeckhout, Gedichten van F. Timmermans, Jozef Muls, Leo Boucherij, Maurits Lacquet, Huibrecht Haenen, A. Kluyskens, Reimond Kimpe, George Rooze, Em. Van Dievoet, L. Lambrechts, enz.