Vlaamsche Arbeid. Jaargang 1

[p. 29]

Vlaamsche Arbeid

Letterkundige Ontledingen, door J. Geurts (bij Leën, Hasselt). - Een schoon boek, een geleerd boek en een practisch boek, dat elk Nederlandsch leeraar in België zou moeten bezitten. Het ontleedt stukjes van onze beste dichters en prozaschrijvers, ook van die onzer dagen als Kloos en Perk, zelfs van de allerjongsten als De Clerck en De Laey. Onze katholieke dichters worden niet vergeten en in een tweede deel, dat reeds in druk is, zullen ze nog meer op den voorgrond treden. Het stelsel der zoogenoemde jongere richting, - al begint ze reeds oud te worden, - wordt in een degelijke inleiding met onpartijdige strengheid besproken. Schrijver neemt nochtans aan dat zij, naast onzedelijke ook een groot aantal deftige en stichtende werken voortbracht. Wie in een enkele maal op de hoogte onzer hedendaagsche letteren wil gesteld worden en tevens graag een blik op het verleden werpt, moet zich dit gedocumenteerd boek bestellen, dat overigens de letterkundige besprekingen van Pieter Tack verre overtreft.

L.L.

Jaak Boonen schreef onlangs een geestdriftige studie (Nederlandsche Boekhandel, Antwerpen) over den uitstekenden Brusselschen dichter Prosper Van Langendonck, die stellig de beste onder de besten in België is en zeker niet de waardeering bekwam, waarop hij recht heeft. Voor ons, katholieken, is het hoog tijd zijn stoute gaven te erkennen en, meer nog, hem voor een van de onzen uit te roepen! Want katholiek was zijn opvoeding, katholiek is zijn ideaal, katholiek zijn hoop in de toekomst, al leefde hij tot heden zoo afgetrokken van ons allen, al kwam hij er, naar den wensch van velen, niet krachtig genoeg voor uit. Wie echter in België heeft een zoo intens, een zoo diepgevoeld gemoedsleven vertolkt als hij? Bij wien vindt men zoo gediepe gedachten bij een zoo schitterenden vorm. Want, zoo de onderwerpen wat somber zijn en daardoor weleens eenvormigheid dreigen te verwekken, de glanzende vormschoonheid van zijn vers kan toch door niemand geloochend worden. Dat is meesterlijk, dat is vlekkeloos, dat zal klassiek

[p. 30]

zijn na eenige jaren. Dat doet denken aan rinkelend staal en ruischende beken, aan geurige dalen en wiegelend koren, aan schitterend ijs en vlammende zonsondergangen! Eenigen zullen zijn ideaal wat hoog vinden voor het eenvoudminnende Vlaanderen en het zich voorstellen als een paleis op een ongenaakbare rots, betreurend dat hij niet zingend afkomt in het dal, niet rondwandelt in onze dorpen, niet neerzitten komt in onze hutte en hoeven; kortom, dat hij zich meer voordoet als een geleerde Brusselaar dan gelijk een hartelijk Vlaming, dat hij meer in voeling schijnt te blijven met het dichtende Frankrijk en het jeugdige Holland dan met zijn eigen arm, ongeleerd, christen, vroolijk volk. Daar is misschien wel iets van, maar daarop dient geantwoord te worden dat elke vogel zijn eigen lied zingt en dat het beter is boven het slijk der aarde te zweven dan erin te wroeten. Die man moet, gelijk Jaak Boonen terecht schrijft ‘de eereplaats in onze poëzie bekleeden. Want thans is hij zeker de compleetste en machtigste dichter van Vlaanderen’.

Wie een inleiding noodig heeft om de 111 bl. van zijn Verzen te doorlezen, make eerst kennis met hetgeen Jaak Boonen over hem zegt - en wat sedert lang over hem hadde moeten gezegd worden. De arbeid van Jaak Boonen is helder en ernstig, rijk aan documenten en aanhalingen, rijk ook aan verrassende bijzonderheden over de levensontwikkeling van den dichter. Wat de taal betreft, die is bijna even snedig en schilderachtig als die van zijn model.

L.L.

Liedjes voor het Volk, door Alfons Moortgat, (bij Vanderpoorten, Gent). Een boekje dat ons aangenaam verrast heeft door zijn lossen zwier, zijn springlevende vreugd, zijn degelijke volkskunst en zijn rijke afwisseling. De meeste versjes zijn uitmuntend geschikt voor de muziek en dat De Clercq vaak den echten volkstoon weet aan te slaan, zal hem niemand betwisten. Zelfs daar waar hij flauw en alledaagsch is of waar wij klinkklank en woorden vinden in plaats van verrassende oorspronkelijkheid en het fijnere zout der volkskunst, schijnt hij nog aan de muziek te hebben gedacht. De liederen van Moortgat hebben geene begeleiding en men vraagt zich af of dat wenschelijk is. Met recht antwoordt men dat volksliederen voor de opene lucht geschreven zijn en dat hun voorgangers van de middeleeuwen, ook geen begeleiding hadden. Van de Gregoriaansche muziek wordt nagenoeg hetzelfde gezegd, doch men voegt er dan weer bij dat zij in vroeger tijden heel zeker door het orgel zou begeleid geworden zijn, - hadde er een orgel bestaan! Daar op onzen dag in talrijke huisgezinnen piano's aangetroffen worden en ons oor meer vatbaar is voor harmonie dan dat onzer voorouderen, zouden wij wel gaan denken dat liederen zonder begeleiding hedendaags moeilijker hunnen weg zullen vinden dan andere. Bij uitzondering kan nochtans de zangpartij alleen weleens voldoende zijn. Dit zij geene kritiek voor M. Moortgat, alleen een

[p. 31]

bedenking. Schrijver kent de ziel der oude liederen, dat wordt men dadelijk gewaar, en hij heeft een vasten natuurlijken rythmus. Onder de bestgeslaagde nummers, waarvan eenige voor twee, andere voor drie stemmen geschreven zijn, mogen genoemd worden: Het zijn geen Jongens, Vreugdezang der Werklieden, Danslied, Alaba, Oud Meken, Van Pier den Mandemaker, De Wiedsters, Den Avond is zoet, Nachtlied, Mijn Ventje slaapt. Dit laatste is een perel.

L.L.

Jordaenstentoonstelling. - De Jordaenstentoonstelling in 't Muzeum te Antwerpen heeft alleszins - door heur wondervele sterke of slappe verscheidenheid en soms te grove oneenige weerde - aan wie louter reuzige meesterwerken meent te zullen bewonderen eene verrassende stemming nagelaten. Wat van dezen Grootmeester onzer Vlaamsche Renaissance en meer dan evenknie van P.P. Rubens, om zijn localer en vlaamscher stam-zinnigheid, tentoongesteld wordt is van zulke aardige gemengde tonaliteiten en kleurgammas dat een onbehendig bezoeker er soms de techniek van meerdere verscheidene handen, de geestelijke streving van verschilligen, en wel ja, de onendige variatie van een heel Renaissance-tijdperk er warrelmoezig zou peizen in te zien, als hij voorhands niet wist eene Jordaens-tentoonstelling binnen te treden.

Want Jordaens biedt ons hier op zijne doeken meer dan gewone nuances van eenzelfde maar wijdvertakte techniek - niet alleen in kleuren en lijnen maar ook soms meer in de geestelijke atmospheer zijner onderwerpen; hier een paar heidensche Renaissance-kristene geloofschilderijen met blinkende, schampere kleur- en lichtvegen - hoe anders dan één van 't zelfde genre, 't avondgemoedelijke en vroomstille ‘Laatste Avendmaal’; wat verder een drietal pastoraal-idylische, wei-lustige Saterschilderijen - waaronder 't meesterlijke ‘De Sater en de Boer’; hoe verscheiden van die uitbundig-vreugdige, lachheldere, burgerzinnelijke feestvreugde in ‘Zoo d'ouden zongen “en” De Koning drinkt’; dan nog die schilderstukken der grieksche mythologie met dikkakige liefdegoodjes, zwabberbuikige saters, mollig gevleesde godinnen en groenritselende guirlanden, vol onklare allegorieën en warrige zinnebeelden; en 't alles behandeld in verscheiden, fijn en breed genuanceerde stemmingen van uitvoering; 't eene zoethonig en warmbloedig gekleurd (het ‘De Koning drinkt’), 't andere vol rauw-heldere lichtkladden en scherpblinkende kleurglooiingen (eenige zijner gewijde onderwerpen), nog andere effen-zuiver, zonder overdrijving uit 't leven gezien (lijk ‘Zoo d'Ouden zongen’), enz.

Spijtig dat zooveel van 't wonderschoonst in vreemde Muzeums en eigenzuchtige particuliere verzamelingen moest achterwegen blijven; een groot paart van 't meesterwerk is alzoo ongezien b.v.: ‘De Zegepraal van Frederik Hendrik’, zijn bijzonderste historiestuk.

[p. 32]

Toch is er veel van Jordaens' naam en faam rechtgebouwd dat vroeger scheef en krom was en vele misverstanden over die groote Schildersfiguur uit den Vlaamschen Renaissancetijd zijn weggeruimd.

Mag ook hier geen nauw-geestelijke overeenkomst gevonden worden tusschen dien jeugdbloedigen Schilder dier idylisch-heidensche landelijkheden als b.v. ‘De Sater en de Boer’ en de levensgelukkige poëmas van Hubert Cornelisz. Poot, die gulden naschemering van Vondel? Hoe bloeit u 't pastorale veldgeluk uit Jordaens' doeken tegen even frischsterk als 't zachtvreugdige ‘Buitenleven’ van Hollands grooten Vondel-decadent? En daarin juist - lijk in zijn burgerlijke feestvreugden - is 't echtste en waarste karakter van Jordaens dat zelfs Rubens niet te dien tijde zóó juistkeurig kon benaderen en Jordaens even enkel overtrof in wat gemeen-schildering der Renaissance was: de heilige onderwerpen en streng-historische ‘mythologische schilderijen’.

Jordaens zal voor ons altijd blijven: de uitbundigste, de meest levensvreugdige en vlaamschbloedige uitdrukking van 't Antwerpsch Volk uit den Rubenstijd - meer locaal-vlaamsch dan onzen italiaansch-vlaamschen internationalist Rubens en daarom particulier grooter - éen der wonderste Hoofdmannen der Renaissance-school even als Quinten Metsijs dit in de Antwerpsche Prae-Rubeniaansche was.

Van de volgende medewerkers aan ‘Vlaamsche Arbeid’ is pas verschenen en bij ons beheer verkrijgbaar: Heimwee van Constant Eeckels, De Vroolijke Limburger van Lambrecht Lambrechts, Kempische Vertelsels van Karel van den Oever, Stille Stonden van Alois Walgrave, Gedichten van Frans Mariman.

Zal in den loop van 't jaar nog verschijnen of is in bewerking:

Van Jaak Boonen een schetsenbundel; prozaboeken van August van Uxem (Hoog Geluk), en Albert Fierens (Doening).

Verzenboeken van Frans Van der Haegen; Jules Delcroix (Van Riet en Scheld), Karel van den Oever (Het Drievuldig Beeld) en een prozaboek (Antwerpsche Vertelsels en Verhalen), Constant Eeckels (Gedichten).

Wachter, wat is er van onze jonge katholieke letterkunde?

Voor de volgende afleveringen liggen bijdragen klaar van Anna Germonprez, Karel van de Woestijne, Jaak Boonen, Omer K. de Laey, Lambrecht Lambrechts, Leo Boucherij, Karel van den Oever, Joris Eeckhout, Constant Eeckels, August van Uxem, Albert Fierens, Frans Van der Haegen, Jules Delcroix, Felix Timmermans, Gust Gusman, George Roose, enz., enz.