De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 8

Mengelingen

Een loffelijk ontwerp is opgevat door den heer Pol de Mont. Waarin het bestaat, blijkt ten overvloede uit een schrijven, door hem, een drietal weken geleden verzonden ‘aan de Heeren Bestuurder en Komiteitsleden van het Antwerpsch Muzeum van Schoone Kunsten,’ en waaraan wij hier volgaarne plaats verleenen.

Geachte Heeren,
Ik waag het, U een plan mede te deelen, dat mij sedert verscheidene jaren reeds vóor den geest zweeft, doch dat ik zonder uw goedkeuring en uw steun niet kan ten uitvoer brengen.
Ongetwijfeld zult Gij het met mij eens zijn, dat de overgroote meerderheid dergenen, die onze kunstmuzea bezoeken, uit dat bezoek geenszins het geestelijk nut halen, dat er, in werkelijkheid, uit kan, zelfs uit dient getrokken te worden.
Volkomen onbekend met de geschiedenis der kunst in 't algemeen en zelfs met die der nationale in het bijzonder, maken de meesten zich niet het allergeringste denkbeeld van de logische, natuurlijke ontwikkeling der kunst, van de opkomst en den ondergang der groepen en scholen, terwijl zij, daarenboven, hoogst zelden in staat zijn, om zich eenig denkbeeld te vormen van de innerlijke waarde van elk gewrocht in het bijzonder. Het bestaan van een uitmuntend katalogus is niet voldoende, om in dezen betreurenswaardigen toestand verandering te brengen. Vooreerst is zulk een kata-

[p. 195]

logus uit den aard der zaak zeer beknopt, en ten tweede is het getal van hen, die het raadplegen: 0.
Dat het doel der kunstmuzea nu niet uitsluitend en alleen is, voor het vaderland te redden en te bewaren de meesterwerken onzer groote artiesten, maar tevens - tot ontwikkeling van de geestesgaven der menigte en in het bijzonder tot loutering vanden smaak bij te dragen, wordt heden door niemand meer betwijfeld.
Van deze gedachte uitgaande, Geachte Heeren, heb ik het ontwerp opgevat, in het muzeum onzer stad een reeks lessen te geven in de geschiedenis der schilderkunst van Zuid en Noord-Nederland. In den vorm van populaire voordrachten zou ik willen behandelen de onderscheiden groote bloeitijdperken der Hollandsche en Vlaamsche schilderschool, maar ook, als 't past bi appetile, het leven en de werken van dezen of genen meester van allereerste gehalte: van Eyck, Memlinc, Matsys, Rubens, Jordaens, Lukas, Rembrandt, Hals, van Ostade, Steen, Hobbema, enz... De nieuwere, ik bedoel: de hedendaagsche meesters zouden natuurlijk niet doodgezwegen worden.
Ik zeg echter: in het muzeum, en wel omdat ik mij ten volle overtuigd acht, dat welbegrepen kunstonderwijs, kunstonderwijs dat werkelijk vruchtbaar zal wezen, aanschouwelijk moet zijn. Lessen als die, waarvan ik waag... te droomen, moeten geïllustreerde lessen wezen; geïllustreerd, niet bij middel van min of meer getrouwe lichtdrukken of graveerwerken, maar met de bestudeerde kunstwerken zelf.
Mijn lessen zouden willen zijn, wat men gewoon is te noemen ‘des leçons de choses’, inwerkend op het verstand en het gemoed door het levende, maar eilaas! altijd nog te zwakke, te kleurlooze woord; op het oog en den smaak door de hoogere, bijna bovenstoffelijke kracht, die van elk door de eeuwen erkend meesterstuk uitstraalt.
Ik weet het, Geachte Heeren! Het ten uitvoer leggen van mijn plan zal noodzakelijk gepaard gaan met zekere moeilijkheden. Onderzocht dient, ja, te worden, op welke dagen en uren zulke lessen het best en gemakkelijkst in de muzeumzalen kunnen gegeven worden, - en ik ben zoo vrij daartoe de zondagvoormiddagen voor te stellen, - alsmede of er mogelijkheid bestaat, in de op voorhand aangewezen zalen over stoelen of zitbanken te beschikken, en wat dies zoo al meer.
Van éen zaak ben ik zeker: het zou Antwerpen en U zelf, Heeren, tot eer strekken, indien van hier kon uitgaan een beweging ten voordeele van de op onze dagen zoo algemeen gewenschte ‘uitbreiding van het kunstonderwijs en van het onderwijs in de kennis der kunst’. Ik vlei mij met de hoop, dat het U moge believen over mijn voorstel te beraadslagen en mij omtrent Uw zienswijze in te lichten.
Tot verdere mededeelingen natuurlijk gaarne bereid, bied ik U, Geachte Heeren, de verzekering aan mijner hoogachting.
Pol de Mont.

Nederlandsch Lyrisch Tooneel. - Ter gelegenheid der opvoering van Hans Heiling en der goede vertolking van dit werk, schrijft de ‘Fédération Artistique’:

‘Espérons qu'en présence de ces louables efforts la nouvelle administration communale suivra les conseils, donnés dans ces colonnes par Frans Janssens, et donnera l'an prochain le théâtre royal et le subside accordé à la troupe française à notre opéra flamand.’

Van ganscher harte sluiten wij ons bij het tweede deel van dezen wensch aan.

Oude Vooroordeelen. - In De Kunstbode schrijft L. Opdebeek: ‘Reimond Stijns is een Vlaamsch schrijver bij uitnemendheid, hij verleent zijn belanglooze medewerking aan tal van tijdschriften, die door de weinige ondersteuning, welke ze van Vlaamsche schrijvers genieten, hun kortstondig of langdurig bestaan hinkend doorspartelen. Hij liet zich nooit verhollandschen. Bloemen op eigen bodem geplukt draagt hij niet over de grenzen, ten einde ze ginder te laten fleuren ten nadeele van eigen volk; neen, hij grijpt ze met volle handen, zoodat hij bezwijkt onder het groen, en werpt ze dan in bonte mengeling over zijn landgenooten, om wier hoofd ze blijven hangen als zegekransen, als kronen van eer en van roem.

't Is waar, 't vult zijn buidel niet, doch hij heeft de innige voldoening zijn literatuur in zijn eigen land te zien waardeeren.

Daaraan is het te danken, dat Reimond Stijns in geen schoolgareel wil of kan draven, maar zijn taal alle liedjes laat zingen.

Hij is een vijand van pedanterie, hij geeft den brui van stijve vormen en akademische wendingen, en vrij als het lustige vogeltje in 't meigroen, kweelt hij zijn zangen.

Hij deelt zijn gedachten mee zooals ze uit de pen vloeien en zijn lettervruchten getuigen dat hij een Vlaming is, die nooit zijn bloed verloochent.

Eilaas, waarom zijn er zoovelen, die Noord-Nederland hun geestesprodukten schenken, die daar zingen stroef en koud en al het zwierige, het losse van eigen schrijftrant verschacheren voor wat goud.’

Mogen wij vragen, in allen ernst vragen: wat beteekenen deze woorden, ‘Hij liet zich niet verhollandschen?’ Wil dat zeggen, dat Stijns ‘geen algemeen gangbaar Nederlandsch,’ maar partikularistisch gekleurd Vlaamsch schrijft? Dan is 't geen lof, maar een blaam, en zeker ook een onverdiende.

En dan nog dit. Wat verliest ons Zuidnederlandsch publiek, - ons eigen volk, zegt L.O., alsof ons eigen volk, althans wat betreft taal en letteren, zich niet uitstrekte heel wat noordwaarts boven Moerdyk, - wat verliest dat eigen volk er aan, wanneer onze Zuidnederlandsche schrijvers hun werken in Noordnederlandsche tijdschriften laten verschijnen of door Noordnederlandsche firma's laten uitgeven? Deden van Beers, de Cort, Max Rooses, Vuylsteke, de Geyter, V. Loveling, Buysse, en de ondergeteekende ons

[p. 196]

eigen volk zulk overgroot nadeel? Deden Stijns en Teirlinck het zelf, wanneer zij een of twee hunner werken benoorden Breda lieten het licht zien?

't Vult zijn buidel niet! - Maar is dát eenvoudig feit, dat het zijn buidel niet vult, dan lofs genoeg?

Maar, zegt de heer L.O., ‘hij heeft de voldoening zijn literatuur in zijn eigen land te zien waardeeren’. O, dat dankbare eigen land en volk! Ten minste, als het maar waar is! Ei mij! Van die waardeering juist is hier al lang het eindje verloren.... Waar zijn dan de Zuidnederlandsche schrijvers van werkelijke beteekenis, die door dat goede eigen volk gewaardeerd, d.w.z. gelezen én gekocht worden! Noem ze alle drie, durf ik bidden! Overigens, ik vrees er erg voor, dat mijn vriend Stijns, om zijn literatuur in zijn eigen land te zien waardeeren, lang niet genoeg brave-Hendrik-achtigheid en ouderwetsigheid in zijn werken legt.

Nog iets: de heer O. spreekt van stijve vormen en akademische wendingen. Hij gelooft toch niet, zeker, dat - wat hooger genoemden in Noord-Nederland ingang verschafte, nu juist die leelijke dingen zijn zouden.

De waarheid is, dat - sedert 1875 al en sedert 1882 nog meer de Noord-Nederlanders heel wat vrijer en natuurlijker schrijven dan - wij. Dát is de waarheid, onbetwist en onbetwistbaar!

Och kom, waarde, hartelijke jongen van een Opdebeek, zie eens goed rond u, a.u.b..! Lang zal 't alsdan niet duren, of gij zult het met De Vlaamsche School eens zijn, dat degenen die, in Vlaanderen, stroef en koud zingen, en het losse van eigen schrijftrant verschacheren voor wat goud, precies niet te vinden zijn onder hen, die ‘Noord-Nederland hun geestenprodukten schenken’, maar wel en wis alleen onder hen, die er nog nooit in slaagden, een enkele bladzij proza in een Noordnederlandsch tijdschrift gedrukt te krijgen, wat die heeren naturablement niet verhindert in zekere Vlaamsche klubjes en kliekjes toch voor heele brammen door te gaan!

Och! Waren deze laatsten maar niet zoovelen, en de anderen integendeel wat meer!

P.d.M.

Een Prachtwerk. - Men herinnert zich, dat de schilder James Tissot eenigen tijd geleden te Parijs een paar honderd teekeningen ten toon stelde, die tooneelen uit het leven van Jezus te zien gaven. De schilder had na een lange reis in het Oosten en 10 jaar werk 365 teekeningen bij elkaar. In het Salon van 1894 waren er ongeveer 180 te zien.

Die 365 teekeningen zullen nu dienst doen als versiering van een prachtuitgaaf, La Vie de N.S. Jésus-Christ, dat de bekende uitgeversfirma Mame te Tours, zal laten verschijnen. Meer dan 3000 lithografische steenen zijn noodig, om al die platen te drukken, naar een nieuw zeer merkwaardig procédé, waardoor de platen veel meer op akwarellen gelijken dan tot nu toe met de meestal glanzige chromo's het geval was.

Duizend exemplaren van het prachtwerk worden gedrukt: twintig op Japansch papier, met een origineele akwarel van Tissot al de zullen 5000 francs per stuk kosten; al de andere maar 1500 francs.

Tissot moet een geloovig katholiek zijn, maar wij hebben bij een vluchtig bezoek aan het salon van 1894 en door afbeeldingen van zijn teekeningen in kunsttijdschriften niet den indruk gekregen, dat wij het werk vóor ons hadden van een kunstenaar, in aanbidding verzonken voor zijn verheven onderwerp. Dat zou toch hebben kunnen blijken, ook al heeft zijn bezoek aan het Heilige Land Tissot er van zelf toe gebracht, zijne voorstellingen realistischer te maken, minder konventioneel, dan de afbeeldingen uit het leven van Christus gewoonlijk is.

(Algemeen Handelsblad).

Novalis (Friederich v. Hardenberg). - Eine biographische Charakteristik von Just Bing. - Hamburg-Leipzig, Leopold Voss, 1893. - vi + 176 blz. met personen-register en aanmerkingen.

Een uiterst interessante, met Duitsche degelijkheid bewerkte studie, die wel bezwaarlijk op een gunstiger oogenblik had kunnen het licht zien, vermits juist sedert een drietal jaren de lang verwaarloosde poëzie van den veel vergeten Novalis, dank vooral aan het streven der symbolisten en mysticisten, opnieuw levendige belangstelling verwekt.

Ik aarzel niet, de studie van Bing een volledige te noemen. In negen uitvoerige kapittels behandelt hij niet alleen 's mans talent en karakter, maar tevens al wat maar eenigszins op beider ontwikkeling invloed heeft geoefend. In hoofdstuk I maken wij kennis met des dichters ouders en eerste jaren; in II ontmoeten wij hem als student aan de Hoogeschool; in III hebben wij het portret van Sophie von Kühn, zijn eerste liefde; in IV leeren wij de literaire invloeden kennen, welke hij onderging; in V bestudeert de auteur, naar aanleiding van Novalis' verblijf te Freiberg, Die Lehrlinge zu Sais; in VI de Fragmenten, in het Athenaeum en elders door de romantiekers en Novalis zelf uitgegeven; in VII werpt Bing een blik in 's dichters ziels- en gemoedsleven, o.a. ten tijd, toen hij Julie von Charpentier beminde; in VIII bestudeert hij grondig en wijdloopig de wijsgeerige en religieuze strekking van Novalis' schriften, zonder twijfel het voornaamste deel van het werk; in IX en X kenschetst hij de Hymnen an die Nacht en Heinrich von Ofterdingen; in XI verhaalt hij ons zijn laatste levensdagen en voltooit ten slotte, in enkele algemeene beschouwingen, - besluit van zijn geheel onderzoek, - het portret van zijn held.

Bijzonder dient er op gewezen, dat - ondanks de uitvoerigheid, waarnaar Bing gestreefd heeft, - het boek er in geen enkel opzicht saai of vervelend is op geworden. Integendeel, taal en stijl zijn even aantrekkelijk als verzorgd; het geheel laat zich lezen als een heel boeiende levensroman.

Wij bevelen Bing's werk ten warmste aan in de gunst van allen, die nader met den interessanten auteur van Heinrich von Ofterdingen willen kennis maken.

Pol de Mont.