De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Brugge in beeld en dicht

Indien er eene stad in ons land is, die in hooge mate het benijdenswaardige voorrecht bezit, evenzeer de teekenstift des kunstenaars als de veder des dichters aan te lokken en te verleiden, dan is 't ons Vlaamsche Neurenberg, het oude Brugge.

Zijne prachtige panorama's, gezien van den hoogen molenwal op de Kruisvest of van de brug over 't Minnewater, zijne vooral in de Lente verrukkelijk mooie wandelingen tusschen de Smeden-, Bouverie-, Kathelyne- en Gentpoorten, zijne weidsche tempels, zijne statige burgerlijke gebouwen, zijne stille hoekjes langs den Dijver, ten Begijnen- en Prinsenhove, de kakelbonte tand- en trapgeveltjes langs zijn stille binnenreien, zijne standbeelden en historische patriciërswoningen, zijne glorierijke geschiedenis, aandoenlijke sagen en naïeve sprookjes, zijne volkstypen, alles moet hier dengene treffen, die hart en oog heeft voor natuurschoon, kunst en heerlijk verleden.

Geen wonder dus, dat een kunstenaar met de pen, de heer Julius Sabbe, die sedert een kwart eeuws zijn burgerrecht in die stad verworven heeft en haar ook mag bekennen, Ledeganck nazingend, in dezes lierdicht aan Gent:

‘Ik min u als 't gebloemt dat in uw tuinen bloost,
En 'k juich, dat gij de wieg zijt van mijn duurbaar kroost;’

geen wonder, zeg ik, dat de heer Sabbe, die honderd redevoeringen uitsprak en in het weekblad, dat hij grootendeels zelf opstelt, duizend artikels schreef voor Brugge's herleving op stoffelijk, verstandelijk en zedelijk gebied, zich ten laatste heeft laten verleiden door al het schilderachtige dat hij er dagelijks ziet, door al het dichterlijke waardoor zijne kunstenaarsziel herhaaldelijk getroffen wordt, door al het grootsche en heldhaftige dat de geschiedenis eener fiere Vlaamsche Gemeente - zooals Brugge in de middeleeuwen was - te leeren en te overwegen geeft.

Voor de verheerlijking zijner aangenomen stad in haar verleden, hare hedendaagsche schoonheid, hare ongeëvenaarde schilderachtigheid, hare legen-

[p. 166]

den en typen, heeft hij, met de medewerking van den kunstschilder Florimond Van Acker, een album ontworpen: Brugge in Beeld en Dicht.

Elk verso van het albumblad draagt, in de oorspronkelijke taal, een motto, ontleend aan Nederlandsche, Engelsche, Noorsche, Duitsche, Fransche, Italiaansche of Amerikaansche reizigers of schrijvers, die over Brugge gesproken hebben, en tegenover dat motto, op het recto, als ontwikkeling of uitbreiding, een sonnet van dichter Sabbe; terwijl de beschikbare plaats, rond de poëzie, den teekenaar Van Acker overgelaten wordt om er eene illustratie, in verband met den tekst, bij te voegen.

Ieder klinkdicht is op zich zelven een geheel en staat gansch alleen als tafereeltje, landschap, portret of genre, zonder betrekking met hetgeen voorafgaat of volgt; maar alle verheerlijken of huldigen Brugge of iets, dat bij deze stad behoort.

Tot heden is de dichter met een vijftigtal dezer sonnetten klaar en er blijven misschien nog half zooveel onderwerpen te behandelen. Ziehier, onder de reeds afgewerkte, enkele titels: Brugge's Ontwaking, De Maagd van Brugge, Het Begijnenhof ten Wijngaarde, Jerusalem, De Dijver, Gruuthuuse, Een Watertrapje aan de Rei, Het Breidelmonument, De Halletoren, De Zegeklok, Op 11ⁿ Juli 1887, De Torenwachters, Een Kantwerkstertje, De Beiaard op het Belfort, De eerste Zwaluw, Mei (Brugsche foore), De Lange Rei, De Biervoerders (oud gild van vroeger eeuwen), Het Melkmeisje, In een Begijnenhuisje, Het Minnewater, De ‘Zonnewachten’, Volksgezang bij de Beelden van Breidel en De Coninck, Kinderhulde aan de Helden van 1302, De H. Bloedprocessie, Het Panorama op de Kruisvest, enz.

Het ware voorbarig over het geheele werk reeds een oordeel te strijken; doch ik meen dat het in de kunstwereld hoogst welkom zal wezen, gezien de namen van dichter en illustrator. Evenmin heb ik al de sonnetten, welke reeds persklaar zijn, gelezen; alleen onder de afgewerkte heb ik er eenige voor De Vlaamsche School gevraagd, hetgeen de heer Sabbe met de meeste bereidwilligheid heeft toegestaan: de lezers van dit tijdschrift mogen ze dus als ‘primeur’ genieten.

Ieder toerist kent te Brugge het Gemeene- of Gemeentewater, ook Middenewater, door een dichterlijken geest zoo gelukkig tot Minnewater of Lac d'amour herdoopt. 't Is de plaats waar de Reie of Roya de stad binnenvloeit en waar vroeger schepen konden schuilen. De legende wil, dat de geliefden er samen komen om elkander den eed van eeuwige trouw te lispelen. Overheerlijk is reeds die plaats bij klaarlichten dag; doch bij 't manelicht eens zomernachts is ze onbeschrijfelijk.

Ziehier hoe J. Sabbe het toch gelukkig beproeft:

't Is lauwe zomernacht: een klaarte als in een droom;
Hier paradijsblauw licht, rond paarse schaduwbeelden;
Ginds Brugge's grootsche schim, van maangeglim omspeeld, en
Wegspokend naar 't verschiet, in zilvren neveldoom.

En 't Minnewater spreidt, met stillen liefdeschroom,
Zijn blank satijnen kleed te midden al die weelden;
Wit wiegt de waterbloem op 't drijvend blad, als streelden
De warme golven haar van 't lied, daar uit den boom.

't Zegt alles liefde hier: die stilte, vol van leven;
Die bleeke frischheid, waar als sprankels gloeds in beven;
Dat kweelend loofgeruisch, waar als een zucht om zwerft:

Men voelt dat deze nacht zich weer bereidt tot baren; -
En toch, men kan zijn hart niet voor den waan bewaren,
Dat hier Ophelia haar liefdedroom besterft.

Palend aan het dichterlijk Minnewater, ligt het stille Begijnenhof ten Wijngaarde, door muur en sloot van 't overige der stad afgezonderd en slechts met deze in gemeenschap door middel eener oude poort, die met valavond dicht gaat. Dit Begijnenhof werd in de xiii^e eeuw door Johanna van Constantinopel gesticht en rijk door haar begiftigd. Alhoewel de witgekalkte woningjes, oprijzend rond het uitgestrekte grasplein met eeuwenoude olmen beplant, gemeenlijk voor wereldsche bezoekers gesloten blijven, veroorlooft de dichter ons toch een kijkje

't Was alles wit in zuster Begga's leven;

Wit elke dag van 't maagdelijk verleên;

Wit elke droom, die sedert haar verscheen,

Uit leliebloei en zilverlicht geweven.

Daar zat zij, witgekoofd, aan 't werk, alleen;

Liet soms een blik door 't plooigordijntje zweven

Haar tuintje rond, als van een wolk omgeven

Door 't fijn batist der kostbare altaarkleên.

In 't hofje zag zij alles wit aan 't bloeien: -

Kersouwkenssneeuw langsheen der paden zwart;

Seringe, oranje en vlier, om 't oog te boeien!....

Waarom werd dan de zuster zoo benard,

Als ze een peoene zag daar rood staan gloeien

In al dat wit, gelijk een bloedend hart?

Daar kortbij liggen de Oost- en Westmeersch, misschien de volkrijkste straten van Brugge, waar het krielt van kinderen en kantwerksters. Men schat dat er in de stad nog negen- tot tienduizend

[p. 167]

vrouwen en meisjes daarmede een slechts karig loon verdienen, alhoewel hier kant met ronde mazen of ‘traliën’ vervaardigd wordt, die, door haar kundig werk, de fijnste voortbrengselen der xvii^e eeuw nabijkomt en dus rijk zou mogen betaald worden. De Brugsche ‘spellewerksters’ maken nog Valencijnsche kant, het Brusselsch punt, bloemenwerk of ‘duchesse’, werken naar den stijl van Lodewijk XIII, Lodewijk XIV, enz. Dat deze nijverheid brood aan eene arme bevolking verstrekt, is waar; maar deze verpandt hierbij iets kostbaarders: jeugd en gezondheid. Dit straalt ook door in Sabbe's ietwat mystiek klinkdicht:

In treurig grauwen mist ontwaakt de lentedag. -
Fantastisch schimmenbeeld, in nevelwaas verborgen,
Ligt 't oude Brugge daar, in 't stille van den morgen,
En slepend klept het uur, met vakerigen slag.

Aan 't lage deurtje zit, gebogen onder zorgen,
Ginds, vóór zijn kussen reeds, het kwijnend meisjen. Ach!
Het droomt van pracht en praal, bij 't kunstig kantenrag. -
Een droom! het beste allicht wat hem het lot wil borgen!

Zeg, oude, schoone stad, wat brengt die dubble jeugd?
Moet daar uw heerlijkheid weer stralend uit verrijzen:
Die bleeke kinderbloei, dat mottig morgengrijzen?

Spelt dan zoo'n kant geen weelde, en smoor geen zonnevreugd? -
Wat wordt, voor Brugge, uit u, aldus van mist omweven,
O kindsheid van den dag, o morgen van het leven?

Eindelijk, welke Bruggeling en toerist kent ze niet, die groepjes ledigloopers, ‘zonnekloppers’ geheeten, slapend neergehurkt of uitgestrekt in den zomer, log stampend om zich te verwarmen in den winter, en wachtend op een karweitje of...... een borrel, aan de Molen- of Carmersbrug, op Markt, Burg en Statieplein, langs de kaaien? Dichter Sabbe heeft ze opperbest getroffen in zijn met fijn humor doorspekt sonnet:

Zij hinderen mij niet, de luie ‘Zonnewachten,’,
Daar, langs en op de kaai gestrekt, in 't blakend licht.
Ik kan ze, in 't kleurig lompenpak, maar niet verachten:
Zij slapen meê den tooverslaap, waar Brugge in ligt.

En alles doet als zij: het water, dat met zachten
En tragen loop de zwanen wiegt; het kroos dat, dicht
En groen, de witte bloem der plomp omsluit; de grachten,
Waarlangs zich niets beweegt vóór 't droomerig gezicht.

Ik zie ze graag zelfs, in hun luiheid, met die schoften,
Voor zware taak gebouwd, die knuisten, vol beloften
Van dadigheid, zóó onder 't hoofd gebald..... Doch merk,

Licht eens het levenswoord dien slaap, dien looden zerk,
Dan rijst uit d'eeuwendroom al wat daar snorkt en snoft, en
Hervat, daadvaardig weer, het onderbroken werk.

Te Brugge, waar de heer Sabbe onlangs, in vriendenkring, een twintigtal sonnetten uit zijnen cyclus over de Breidelstad vóórlas, behaalde hij een onverdeelden bijval. Welk zou of zal nu het onthaal wezen, bij een letterlievend publiek, buiten Brugge? Dit blijft voor hem de vraag, van welker antwoord de verschijning van Brugge in beeld en dicht al of niet kan afhangen.

Het ware om te wanhopen van den smaak der Nederlandschlezende gemeente, zoo dit onthaal niet allergunstigst was, en dien volgens meenen wij dat de dichter met betrouwen een vleiend oordeel over zijn werk mag verwachten.

Medard Verrest.