De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 7

Mengelingen

Een nieuw Werk van Mari Bauer. - De Amsterdamsche uitgevers, Scheltema en Holkema, hebben het prospektus verspreid van een prachtuitgave, die zonder eenigen twijfel met het allerfraaiste zal wedijveren, wat in om 't even welk ander land in de laatste halve eeuw het licht zag.

De in Zuid-Nederland nog steeds al te weinig bekende artist, die, nauwelijks een paar jaar geleden, zulken welverdienden bijval oogstte met zijn illustraties voor La Légende de Saint Julien l'Hospitalier en meer onlangs nog met zijn komposities voor Carel ende Elegast, Mari Bauer, tevens een der eigenaardigste etsers van dezen tijd, voerde, voor een door K.J.L. Alberdingk-Thijm geschreven vertaling van Villiers de l'Isle Adam's heerlijke Oostersche vertelling, Akédysséril, acht sterkwaterplaten uit, niet minder dan 20×25 C^m groot.

Het prospektus zelf is reeds een wezenlijk kunstwerkje. Het geeft te bewonderen een meesterlijke teekening van Bauer, een Oostersche prinses, onder een troonhemel rustend op den rug van een machtigen olifant, welke laatste, in verkort gezien, zijn kornak op zijn reuzenkop draagt. In goud gedrukt op bleekgroen papier, is deze teekening op zich zelf wel een lijstje waard. Zij doet ons van Bauers nieuwste werk het hoogste verwachten. De geheele oplaag zal 100 proefdrukken in portefeuille bevatten, à gld. 50. -

Le Palais. - Noël 1893. - Een aantrekkelijke uitgave, bezorgd door het met roem bekende huis Bruylant, te Brussel. - Verhaaltjes, anekdoten, schetsjes, reisherinneringen, verzen en andere letterkundige produkten, waarop men als motto, Martialis' bekende verzen: ‘sunt quaedam bona,’ enz., zal kunnen toepassen, ziedaar den tekst. Daarnaast ontvangt men, buiten een reeks naar fotografieën uitgevoerde portretten der heeren stokhouders van de balies van Brussel, Gent, Leuven, Brugge, Antwerpen en elders, in de eerste plaats een reeks aardige silhouetten van gekende advokaten der hoofdstad, door Hennebicq en Delstanche, een plaatje, het oud justitiepaleis van Brussel voorstellend, twee zeer fraaie gravuren, eigendom van het huis Bruylant, de Groote Trap en de Wandelzaal van het nieuw Gerechtshof, en voorts eenige over het algemeen minder welgelukte illustraties van de geleverde bijdragen, door Frederic, Puttaert, Laermans en anderen. De twee teekeningen van dezen laatste, bij een aardige vertelling van Maus, Le Noël du Mauvais Juge, slaan werkelijk al te zeer over naar karikaturen; de illustratie van Frederic voor Noël sans Neige van A. Melot, is alles behalve poëtisch.

De omslagteekening, door Gisbert Gombay, is niet onaardig.

Wat de typografische uitvoering betreft, deze doet het huis Bruylant alle eer aan.

Salome. Drama in één bedrijf door Oscar Wilde. - Utrecht, J.L. Beijers. - 104 bladzijden.

Weinige Nederlandsche uitgevers bezitten zulk een artistieken smaak als de uitgever van dit alleraardigst boekje. Gedrukt met een uiterst sierlijke, tamelijk groote elzevier-letter, op keurig Hollandsch papier, maakt het met zijn eigenaardig oblong-formaat, in zijn grijsblauw omslag, waarop naast den roodgedrukten titel zich een halve maan in blinkend zilver aflost, terwijl aan de achterzijde, het naamcijfer van den uitgever prijkt, een inderdaad zeer artistieken indruk.

Van de vertaling kan ik alleen zeggen, dat zij zich zeer

[p. 36]

voordeelig onderscheidt van het vele mors- en broddelwerk, dat in Nederland onder deze rubriek ter markt komt. De taal is verzorgd, zuiver; te zuiver, te verzorgd wellicht. Wat losheid, eenige ruwheid zelf, hadde, mijns dunkens, niet geschaad.

Als kunstwerk vertoont Wilde's drama op meer dan één plaats sporen van Flaubert's invloed. Geen wonder, voorzeker! Wie de Hérodiade van dezen meester aller moderne Fransche prozadichters gelezen heeft - en wie van alle hedendaagsche artisten las dit meesterstuk wel niet? - geraakt niet zoo licht bevrijd van den overweldigenden indruk, die zekere tooneelen, evenzeer door de plasticiteit der voorstelling als door het zeer intense gevoel en den uiterst incisieven styl, op hem gemaakt hebben.

Toch wist Wilde ook die plaatsen, waarbij men onweerstaanbaar aan Flaubert herinnerd wordt, op zeer gelukkige en eigenaardige wijze in te kleeden.

Is het niet vreemd, dat die oude bybelsche stof van Jokanaäns onthoofding maar niet wil versleten geraken?

Wat al schilders en beeldhouwers, van Matsys tot Gustave Moreau toe, waagden er zich niet aan?

Wat al poëten bezielde zij niet?

En wat is er niet nog al te benuttigen van de velerlei gedaanten, welke de legende van Salome's doodendans bij de onderscheiden volkeren aannam?

In zijn Versuchung des H. Antoniùs bracht Oscar Linke de bekende epizode op hoogst eigenaardige wijze te pas.

Vergis ik mij niet, dan vond Guy Valvor er stof in voor eenige der beste bladzijden uit zijn Oiseau bleu.

Nog geen jaar geleden gaf Peter Hille in Bierbaum's eersten Modernen Musenalmanach een allerfraaiste studie, Hérodiade.

Doch, genoeg over dit alles, of wij schrijven in stede van een eenvoudige aankondiging, een lange en vervelende recensie.

Jammer, dat de uitgever er niet aan gedacht heeft, een verkleinende reproductie van de uiterst eigenaardige teekening van Beardsley, ‘Salome Jokanaäns hoofd kussend,’ in zijn boekje op te nemen!

Voor een tweeden druk, misschien?

P.d.M..

Japonese Jingles bij Mac Stjohn Bramhall. - Published by T. Hasegawa, Tokyo, Japon. - Verkrijgbaar te Batavia, bij G. Korff & C^o. -

Een verzameling liederen en versjes, destijds verschenen in de Japan Gazette, - in het geheel 23, verdeeld over 59 bladzijden, - gedrukt op keurige Japaneesche crepons: bloemtuilen, landschappen, vijvers met droomende ooievaars, binnenhuisjes, tooneeltjes uit het leven voorstellende.

Een boekje, dat geenszins het effekt maakt, een ‘boek’ te zijn: uiterst licht, veerlicht op de hand; van het gewone, door gladheid vervelende en door witheid eentonige papier geen schijn; volkomen weg die zoo ergerlijke monotonie en eenvormigheid van de moderne boeken, hebbende op elke bladzijde een gelijk getal regelen, al de regelen even lang en in elken regel evenveel letters, al de randen even breed, en met het onvermijdelijk cijfer boven of onder elke bladzijde, als een schildwacht!

In de Jingles elke bladzijde wat nieuws: hier een stukje, Butterfly-Ships, omfaddderd door vlinders van alle grootte en kleur; verder The Coquette's Wheel met, in een Japansch huis, een wachtend spinrad; verder Two Voices, gedrukt op een fraai crepon: een Japaneesch burgerspaar zich warmend rond een open vuur, enz...

Ik wil niet zeggen, dat deze crepons op zich zelf het schoonste zijn, wat in dit vak kon geleverd worden. Heel wat rijker en kostelijker is mij in dien aard bekend. Doch zij zijn zeer smaakvol gekozen en kadreeren uitstekend met de verzen, die ze illustreeren (?)

Ook de omslag is een crepon. Twee strikjes van hemelsblauwe zijde houden de dubbel gevouwen vellen te zamen.

Een echt artistieke, elken liefhebber van wezenlijk moois, uiterst welkome gave.

P.d.M..

Portefeuille der Nederlandsche Etsclub. - 6^e jgg. Mouton & C^o, 's Gravenhage.

‘'t Is nooit te laat,’ zegt men, ‘om iets goeds te verrichten,’ - en zoo zal het zeker nu nog wel geoorloofd zijn, een woord van lof en aanbeveling te wijden aan een verzameling etsen, reeds vóor haast twee jaar verschenen.

De Portefeuille bevat twaalf etsen, onderteekend door H.W. Mesdag (1), M. Bauer (2), Etha Fles (1), B.L. van Houten (1), J. Ed. Karsen (1), A.L. Koster (2), Floris Verster (1), Jan Veth (1), Ph. Zilcken (1), M. de Zwart (1).

Mesdag - een zeetje met een schippersboot, sommair gedaan, een krabbel hier een krabbel daar; zeer artistiek als geheel.

Bauer - een Emier te paard, rijdende te midden van een drukke volksmenigte, roepend, juichend, met breede gebaren, vóor en achter hem: en een soort van Turksche uitdragerswinkel, twee figuurtjes, schel verlicht, heel levendig van doen; - beide voortreffelijk in hun zeer personeele behandeling.

Etha Fles - een toren, mooi gezien, alleen wellicht te veel het werk van den ‘drukker’, niet genoeg dat van den etser zelf. Te veel effekt wordt hier verwacht, dunkt mij, van het aanbrengen des drukinkts, te weinig van het radeersel zelf.

B.L. van Houten - twee kindertjes, wat in den aard van sommige etsjes van wijlen W. Linnig J^r, maar veel meer onaf.

Karsen - huisjes, waar wel wat fel in geburineerd schijnt.

Koster - een degelijk bestudeerd boschgezicht en losjes gedane, uiterst artistieke scheepjes op een vaart.

Verster - niets dan wat verwrongen, uitgemergelde knotboomen op een woesten grond, uiterst sugjestief werk in zijn meer dan sommair doen, elk krabbeltje zóo op zijn plaats, zoo geheel ad rem, dat het werk toch kompleet is of... het schijnt.

Veth - een meesterlijk geteekende kop van een oud man, sober en streng van uitvoering, sprekend van leven en karakter, rijpe vrucht van een ernstige liefdevolle studie, in iederen trek een biografische bijzonderheid van het model.

Zilcken - een landschap met boomen, heel klein, heel

[p. 37]

los van doen, maar lang niet zoo sommair als men wel denken zou.

Eindelijk de Zwart - een riviergezicht met bootjes, eenvoudig prachtig.

Veth, Bauer, Verster en de Zwart - van allen het mooist.

Al de etsen, behalve die van Veth, op zeer artistiek papier, zijn los opgeplakt op groote bladen bristol.

Echt kunstwerk, als echt kunstwerk uitgegeven!

P.d.M..

Kleurhoutsneden. - Met groote ingenomenheid vestigen wij de aandacht onzer lezers op de zeer mooie reeks reproducties van kunstwerken van oude meesters, door de Duitsche firma, Julius Schmidt te Florentië, onder de benaming Knöfler'sche Farbenholzschnilte in het licht gegeven.

Niet de geheele reeks - zij bevat werken van Fra Angelico da Fiesole, Giulio Romano, Melozzo da Forli, is ons bekend; slechts eenige nummers zagen wij tot heden, namelijk: twee bazuinblazende engelen, de een rood op gouden grond, met het opschrift Gloria in Excelsis, de ander, groen op goud, met de woorden: Te Deum laudamus; een derde engel, rood en groen op goud, met eerstgemeld opschrift; een vierde in blauw kleed met groen en geelgedubbelden mantel, spelende het orgel, met het motto: Te Deum benedicimus; een anderen engel, drukkend op het hart een soort van cither, alles van Fra Angelico en uitgevoerd op gouden grond; - eindelijk, Melozzo's Mandolienspelende Engel en als tegenhanger de Trommelslaande Engel van denzelfde. Deze beide laatste in half-figuur, 18×22 C^m groot, beide op donkerblauwen grond, met gouden hoeken aan de bovenzij.

Voor een bespreking van het werk van da Fiesole is hier natuurlijk geen plaats. Alleen van de reproductie wilden wij gewagen. Deze is in den vollen zin des woords uitmuntend, vooral met het oog op den werkelijk zeer billijken prijs: fr. 3.75 op eenvoudig bristol, M. 5.50 in zwart passe-partout, 12 M. in gebeeldhouwde omlijsting met zijden koord en kwastjes, voor de engelen van da Fiesole; Mk. 3.60 op eenvoudig bristol, voor die van Melozzo, Mk. 7.20 in passe-partout, 16 Mk. in notelaren omlijsting.

De orgineelen bevinden zich: van Melozzo's engelen, in de kapittelzaal van St.-Peters-Dom te Rome, voor de andere in de galerij der Officiën te Florentië.

Niobe door E.B. Koster. - Bij den uitgever Misset, te Doetinchem, zag het licht een in den trant der modern-klassieke epopeeën behandeld gedicht van onzen medewerker E.B. Koster, onder den titel: Niobe. Wij bevelen het ten zeerste aan. Fraaie fragmenten daaruit zagen in den loop van 1893 het licht in De Gids, Amsterdam, en in het 4^e stuk van Zingende Vogels, Hasselt, W. Klock.

Tijdschriften. - De Nieuwe Gids, 9^e jaargang, 1^e aflev., October 1893. Redactie: Willem Kloos. Te lezen Nagelaten Verzen van Jacques Perk, het vervolg van Dragamosus door Ary Prins, Sonnetten van H.J. Boeken, Verzen van Stella Violentilla, en vooral Verzen van Kloos. Treurig de Gedachten en Aforismen van laatstgemelde over van Eeden en het pamflet van Tideman op Joannes Viator, ‘Jan de Schenner’. - 2^e aflev., Dec. 1893: te lezen nogmaals Nagelaten Verzen van Perk, een allerbekoorlijkste Idylle van Broedelet (Stella Violentilla), en Verzen van Kloos.

Opmerking verdient het, dat de verzen in dit tijdschrift de proza allengskens meer en meer naar den achtergond verdringen. Wellicht een gevolg van het aftreden, als mede-redacturs en zelfs als medewerkers, van van Eeden, Verwey, Aletrino, Van Deyssel, van der Goes, van Looy en anderen.

Freie Bühne, 10 jaar, N^c 12, 1893, Dec.... Novellen van Marie Janitschek, Ola Hanson, Hans Schliessmann, een mysterium van Paul Scheerbart, Die Erlösung der Müden, een interessant artikel van Kolokol over den Duitschen sataniker Przybyszewski, wiens Totenmesse onlangs te Berlijn verscheen, een opstel van Bie, National-Gallerie und Nationale Kunst, een van Lou Andreas-Salome over Hauptmann's tooneeldichting Hannele en voorts een zeer interessante Kritische Rundschau über Leben & Kampf der Zeit.

Een boekje over schilderkunst. - Zooals men weet, is er verleden jaar een twist ontstaan in de ‘Münchner Künstlergenossenschaft,’ de van ouds bekende vereeniging van schilders en beeldhouwers in München. Toen zijn de jongere kunstenaars uitgetreden uit de oude vereeniging en hebben eene nieuwe gevormd, geheeten ‘Verein bildender Künstler Münchens’ doch gemeenlijk bekend onder den naam ‘Secession’. Bij gelegenheid der eerste jaarlijksche tentoonstelling der beide vereenigingen heeft O.J. Bierbaum, de bekende moderne dichter, een boekje geschreven, dat niet alleen voor schilders maar voor ieder kunstenaar en kunstliefhebber interessant te lezen is en dat zelf om zijn schoone taal ook een literarische waarde bezit. Het is slechts een klein boekje (75 bladz. klein octavo), verschenen bij den uitgever Karl Schüler te München: het is betiteld: ‘Aus beiden Lagern’, met het ‘Leitwort’: ‘Jenseits von Genossenschaft und Secession’.

Het eerste gedeelte is een verhandeling over kunst in het algemeen, alleen in het slot spreekt hij meer bepaald over schilderkunst. Men kan niet zeggen dat Bierbaum hier nieuwe ideeën verkondigt, maar toch is het wel de moeite waard deze bladzijden te lezen, om de gladde heldere taal, zooals ik reeds aanmerkte, en tevens om de oorspronkelijke manier waarop hij zijn altijd zeer juiste gedachten weet te zeggen.

De schrijver stelt zich boven elke school of richting, dus ook ‘jenseits von Genossenschaft und Secession’. Hij heeft alles afgezworen, wat lijkent op vereeniging of kudde: ‘ich will die Kunst betrachten wie die Natur, will sie auf mich wirken lassen wie die Natur’, zegt hij, en het is hem onverschillig of hij die kunst vindt bij ouden of jongeren. - In de kunst bestaat er in onzen tijd een streven naar individualiteit en zulks in tegenstelling met den trek naar associatie, die er op elk gebied in de heden-

[p. 38]

daagsche maatschappij te bespeuren valt. En dit streven naar persoonlijkheid verklaart Bierbaum de hoofdverdienste te zijn van de moderne beweging in alle kunsten. Alleen wat persoonlijkheid toont, heeft recht van bestaan: ‘denn darin stekt Keim zukünftiger Ährenkraft, wenn nicht schon Nahrüng für heute; denn das Persönliche ist das bleibende in der Kunst.’ Ieder kunstenaar moet dus eene eigene ziel hebben. En die ziel, zegt hij, moeten wij ook met de ziel zoeken, anders kunnen wij haar niet ontdekken.

En verder sprekend van deze ziel des kunstenaars zegt hij:

‘Een veranderlijk ding, deze Psyche des Kunstenaars. Evenals hij in wien zij woont, is ook zij een kind van haren tijd. Er waren tijden, dat zij naïef was en kinderlijk van harte, geheel vreugde en lachende onschuld; ook tijden waarin zij het wezen en karakter van den jongeling droeg, vol stormdrang en wilden moed en van een misbarend willen; verder ook tijden, waarin zij de moede aantrekkelijkheid van den avond had, de uitdrukking van den schoonen, harmonischen ouderdom, die zacht en zonder angst zijn hoofd in den schoot legt van den dood. Welk is haar wezen in onzen tijd?’

Dit valt nog moeielijk te zeggen, omdat wij leven niet in den tijd van een kalm en geleidelijk worden, maar in een tijd: ‘zuckenden Neutriebes ins Unbekannte....’

‘Juist in het oneenig-zijn, het gesplitst-zijn van haar wezen, in haar “Spannweite” van het realistische tot het phantastische, van het naïve tot het geraffineerde, toont zij zich als ware kunst, die een sterke en rijke uitdrukking is van haren tijd.’

Het tweede-gedeelte van het boekje kenschetst de schilderspersoonlijkheden van eenige moderne meesters, die volgens den schrijver van grooten invloed zijn op de wording der nieuwe Duitsche kunst. Deze schetsen zijn heel kort maar heel knap geschreven; zij geven een duidelijke voorstelling van het wezen dezer kunstenaars. Bij iedere schets vindt men ook het portret van den schilder. Het zijn oudere en jongere, zoowel ‘Genossenschafter’ als Secessionisten: Böcklin, Gebhardt, Gabriel Max, Lenbach, Liebermann, Stuck, Thoma en von Uhde.

Het derde gedeelte eindelijk is zuiver literarisch: het bevat kleine stukjes, in proza of verzen, gemaakt over verdienstslijke schilderstukken. Deze gedichtjes of prozastukjes zijn meestal zeer mooi en men zou er wel uit afleiden kunnen, dat Bierbaum ook een fijn voelende natuur bezit voor schilderkunst en in de kleuren van een schilderstuk de levende ziel weet te ontdekken.

Eene proef van zulk een gedicht vinde hier ten slotte nog plaats.

Het verhaalt wat de dichter gezien heeft in een schilderij van Arnold Böcklin, tentoongesteld in het ‘Glaspalast,’ de tentoonstelling der ‘Genossenschaft’: ‘Gott zeigt Adam das Paradies’ is het opschrift.

Führt der gütestille Herr der Welten,
Ewig jung in seinem blonden Barte,
Vor das Blüheland der jungen Erde
Adam hin, den nackten Stauneknaben.
Zeigt ihm all die moosblühbunten Steine,
All die schönen Vögel, stillen Tiere,
All die weiten saftiggrünen Wiesen,
Berg und Thal und Busch und Baum und Wasser; -
Alles liegt in frischer, keuscher Reine
Unterm silbergrauen hohen Himmel.

Und er spricht mit leisen Deuteworten,
Wie der Vater spricht zum Lauschekinde,
Und er legt den Vaterarm um Adam.
Ängstlich vor dem Reichtum steht der Knabe,
Halbgebeugt vor dieser schönen Erde.

Hielt ihn nicht der Gottesarm, der linde,
Sänk er nieder auf den Schos der Keime.
Ahnüng senkte ihm ins Herz der Vater.

Emile Erens.

In een opstel, getiteld The Man of Letters as a Man of Business zegt de heer W.D. Howells in Seribner's Magazine van October '93 eenige lezenswaardige dingen. Hij beweert o.a. dat de beste literatuur tegenwoordig 't eerst het licht ziet in de tijdschriften, en wijst er op hoe vele ouderwetsche menschen in hun verachting voor tijdschriftartikelen zich veel genoegen moeten ontzeggen. Vooral geldt dit natuurlijk van bellettrie en niet van wetenschappelijke zaken. Volgens den heer H. is de onbekende schrijver die kracht en individualiteit bezit boven alle anderen de man, die den redacteur 't meest welkom is, en over honorarium zegt hij: ‘De moeielijkheid omtrent betaling is, dat literatuur geen objectieve waarde heeft, maar slechts een subjectieve, als ik 't zoo mag uitdrukken... De eenige zaak, die 'n schrijver positieve waarde geeft, is zijn gewildheid bij den lezer, maar deze is van maand tot maand geheel onzeker. Schrijvers zijn grootendeels zaken van mode, zooals 't model van hoeden of de snit van japonnen. Verleden voorjaar werden alle japonnen gemaakt met kanten belegsels, en werd Smith gelezen; van 't jaar werden er pelerientjes gedragen, en is Jones de geliefde auteur. Wie zal de wintermodes kunnen voorspellen?’

E.B.K..

Temple Bar Magazine van 1 Oct. '93 bevat een opstel over Walt Whitman, waarin 't volgende voorkomt:

‘Whitman heeft geen rijm of 't moest geheel toevallig zijn, en een vast, te scandeeren metrum heeft hij evenmin. Maar er zit rhythmus in zijn versregels, een bepaalde beweging, voor 't oor herkenbaar. Zij maken denzelfden indruk als de psalmen van David, of als 't proza van Carlyle. Inderdaad, hij was een Carlyle zonder zijn cultuur, met een uitstekende spijsvertering [C. leed aan dyspepsie]; maar het persoonlijke leven van den een, zijn hoopvolheid en eerbiedwaardigheid en kalm optimisme, zijn eenvoudige zelfopoffering en geduldige lijdzaamheid in jaren van paralytischen half-dood, contrasteeren sterk met 't leven van den ander.

In deze dagen van melodieus woordgespin, onder 't koningschap der welluidendheid, terwijl door sommigen stijl wordt gehouden voor den heerscher over de gedachte, is

[p. 39]

't niet te verwonderen dat Whitman's ideeën, gehuld in ruwe en hardklinkende woorden, door een volk in 't eerst als scherts werden beschouwd. Bij de groote meerderheid van de menschen zijn poëzie en rijm synoniem, en zij beschouwen zelfs “blank verse” als een soort van vermomd proza, en toch is voor den waardeerenden lezer Walt Whitman's proza-voorrede tot zijn “Leaves of Grass” de nobelste poëzie die hij ooit schreef.’

E.B.K.

In Harper's Monthly van Nov. '93 verscheen een beknopt artikel over The Decadent Movement in Literature door Arthur Symons. De schrijver merkt op dat de literatuur van de jongste generatie werkelijk decadent is en alle eigenschappen vertoont die het einde van groote perioden kenmerken, de hoedanigheden die we ook aantreffen in het Grieksche en Latijnsche verval: een zeer sterke zelfbewustheid, een rusteloozen ijver in 't nasporen, een buitengewoon verfijnde verfijning, een geestelijke en moreele averechtsheid. Indien wat wij 't klassieke noemen werkelijk de opperste kunst is - die hoedanigheden van volmaakten eenvoud, volmaakte gezondheid, volmaakte verhoudingen de opperste hoedanigheden zijn - dan is de deze periode vertegenwoordigende literatuur, belangwekkend, mooi en nieuw als zij is, werkelijk een nieuwe, mooie en belangwekkende ziekte. Hij bespreekt vervolgens de gebroeders de Goncourt met, zooals Huysmans zegt, hun ‘style tacheté et faisandé’, die H. zelf ook in de hoogste mate bezit. Hij deelt mede hoe Ernest Hello deze ‘maladie fin de siècle’ als volgt heeft gekarakterizeerd: ‘Hebbend verlangen zonder licht, weetgierigheid zonder wijsheid, God zoekend langs vreemde wegen, langs wegen aangegeven door menschenhanden; roekeloos wierook brandend op de hooge plaatsen aan een onbekenden God, die is de God der duisternis’. Voorts worden Impressionisme en Symbolisme gedefinieerd en de kunsttheorieën van de beide de Goncourts en Verlaine besproken, het zoeken naar ‘l'image peinte’ en ‘l'épithête rare’ der eersten, die zelf bekennen gepassioneerde, nerveuse, ziekelijk-impressionable schepselen geweest te zijn, en het ‘car nous voulons la Nuance encor, Pas la Couleur, rien que la Nuance’ (uit zijn Art Poétique) en de uitspraak: ‘L'art, mes enfants, c'est d'être absolument soi-même’ van den laatste, die in zijn latere werken een overdreven, soms kinderachtigen eenvoud betracht. Dan wordt behandeld Stéphane Mallarmé met zijn Latijnsche phraseologie en Latijnsche constructie, met zijn nerveuse horten en stooten, zijn moorddadig-ingewikkelde verzen. Zijn aantrekkelijke persoonlijkheid wordt mede aansprakelijk gesteld voor een groot deel der nieuwste Fransche literatuur, en een gezegde wordt meegedeeld van een jongdichter, die zeide: ‘Wij zijn veel verplicht aan Mallarmé, maar hij heeft ons allen drie jaren achteruitgezet’.

Een der gevolgen van Mallarmé's proeven met de rekbaarheid van 't rhythme zijn de zoogenaamde ‘vers libres’, die onder de handen van Gustave Kahn en Edouard Dujardin een eigenaardige bekoring krijgen. De rijmen zijn onregelmatig en het rhythmus, oogenschijnlijk zonder eenige structuur, heeft een bijzonder klankeffekt, dat vooral bij 't voorlezen of voorzingen (‘zing-zeggen’) in 't gehoor valt. In deze waaghalzerijen is ook Jean Moréas 'n baas, die bij een gesprek over de metrische techniek in een café over de tafel leunend tot Verlaine zei: ‘Gij, Verlaine, hebt slechts regels van zestien lettergrepen geschreven; ik heb regels geschreven van twintig lettergrepen’. En zich tot den heer Symons wendend vroeg hij gretig of Swinburne dat ook gedaan had. Deze vraag is kenschetsend voor den man en kan ook eenig denkbeeld geven van de vele jonge littérateurs, die impressionisten zijn omdat het mode is en symbolisten omdat het de smaak is.

De schrijver wijst er op, wat vroeger in voorname Engelsche bladen als Academy en Athenaeum werd aangetoond, dat de door Octave Mirbeau zoo opgehemelde ‘Belgische Shakespeare’ Maurice Maeterlinck geen Shakespeare is en eer behoort tot de school van Webster en Tourneur. Als dramatist heeft hij slechts één ‘note’ nl. die van vrees; slechts één methode, die van herhaling. Als de eigenlijke uitvinder van deze manier van werken wordt genoemd Villiers de l'Isle Adam, een combinatie van Swift, Poe en Coleridge, en gewezen op zijn Contes Cruels en Axel, dat ongetwijfeld de oorsprong is der symbolistische drama's. Maeterlincks inleiding tot de verlating van L'Ornement des Noces Spirituelles van Ruysbroeck bewijst, hoe door en door hij de mystische schrijvers van alle eeuwen heeft bestudeerd: Plato, Plotinus, St. Bernard, Jakob Boehm, Coleridge en Novalis.

Volgt een korte bespreking van Huysmans, terwijl verder gewezen wordt op de Sensitivisten in ons land, waarbij vermeld wordt Couperus (Extase), op Luigi Capuana (Giacinta) en Gabriele d'Annunzio (Piacere) in Italië, op Señora Pardo-Bazan in Spanje, op Ibsen (Hedda Gabler als impressionistisch en Bouwmeester Solness als symbolistisch drama), en op Walter Pater, wiens Studies in the Renaissance de kritiek tot een nieuwe kunst, bijna tot een scheppende kunst hebben verheven, wiens Marius the Epicurean en Imaginary Portraits dezelfde ziekelijke vormangstvalligheid en subtiliteit van analyse vertoonen als de werken der Fransche decadenten; benevens op W.E. Henley (A Book of Verses, The Song of the Sword, Iu Hospital) in Engeland.

E.B.K.