De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 6

[p. 191]

Ontrouw
(Vervolg, zie blz. 162)

II

't Was Pinksteren, en Brunsum vierde feest. ‘Groot schuttersfeest met prijsvogelschieten, gevolgd door muziekuitvoeringen op de feestweide,’ had de Limburger Koerier het aangekondigd met groote letters.

Een heete zonnedag, zonder wolken, zonder wind. In de groene weide, in het groene lommer der donkere appelboomen, die breed en laag hun bladeren spreidden, woelde het vroolijke landvolk

LORELEY van Karel Doudelet, naar een eigenhandige teekening. Zie blz. 180.

samen. Op hoogen dennestam, zwart tegen het felle hemelblauw, stond de vogel, een plomp stuk hout. Aan den voet van den stam de schutters van Brunsum en de schuttersvereenigingen, uit de dorpen van den omtrek gekomen; daarbij de generaals, wichtig met witte wapperende vederhoeden en glanzende oranje-epauletten, hunne lange sabels en de geweren der schutters flikkerend als zilver tegen het bonte gestreep der uniformen. Boven de schutters praalden hoog de vaandels, donkere purpervaandels, rijk met goud doorstikt en rinkelend vol medailles, die vonkten in de zon. Talloos wemelde het beweeglijke kindervolkje; de groote menschen stonden in groepen samen of zaten bierdrinkend aan lange witte tafels. En gearmde paren wandelden langzaam rond onder heimelijk gelach en gefluister. Zongevlekt op de tafels glommen rood de bierglazen in het donkere lommer; opblauwend in fijne zonnedraadjes stegen de rookwolkjes der sigaren naar het dichte groen, en weekjes speelde er een groen licht over de gezichten en de lichte toiletten der meiden.

Lustig werd er op los geschoten, op wisselende beurt. De kogels suisden en floten door den blauwen hemel en ver klonken de schoten over het zonnige land, dat eenzaam lag in heete zondagmiddagrust. En de hoera's stegen met geweldige kracht, en de trommen roffelden hun zware begeleiding, als er raak werd geschoten, dat de boom er van trilde of een stuk van den vogel er afvloog.

In een hoek der weide, half verborgen door den stam van een dikken appelboom, stond Willem Loeven, gekleed [i]n een deftigen langen jas en een groote das prijkte bont op zijn borst. Hij stond daar druk in gesprek met Johan Verhaar, een jongen man uit het naburige Schinveld, die in Aken werkte op een fabriek. Johan was vroeger ook eens de vrijer geweest van Mieke Steen, maar was spoedig verdrongen geworden door den rijken Willem Loeven.

Eindelijk gingen de twee mannen uit elkander. Langzaam, met stijve waardigheid, rondziend met rustigen blik, stapte Willem door de menschen, langs de tafels, en ging zitten in het gezelschap der welgestelde boeren, waar ook de burgemeester bij zat: een deftig dik man met een zware horlogeketting breed op de borst, en die enkel sigaren rookte en nooit de pijp.

Johan Verhaar ging naar Veenhof. Langs den weg stonden de vruchten hoog over de breede, groenlijnige velden, en diep in het zonnige groen zongen vogeltjes hun kleinen zang in het groote stille veld. Vóor hem, in een dal, lag weldra de weide der hoeve, een groote goudzonnige vlakte met eenige oude boomen, en ingesloten door een mooie hooge heg. In de schaduw der heg, dicht bij het bonte vee, zag hij den fonkelrooden rok eener meid, en nadergekomen liep hij, langzaam slenterend, een klein wischje in de hand, alsof hij daar toevallig zoo kwam:

[p. 192]

‘Dag Mieke,’ zei hij stilstaand achter de heg, ‘hoe zit je hier zoo alleen?’

‘Ik moet hier blijven bij de koeien.’

‘Dan kom ik je wat gezelschap houden’, en meteen was hij door de heg en ging vóor haar zitten in het gras.

Zoo zaten zij lang samen en spraken over onverschillige dingen, waarbij Johan haar aanzag met schitterende kleine loeroogjes en haar tegenlachte met heel zijn dik rood gezicht.

En wijd rondom in de groote weide was het roerloos stil in de heete zon. Men hoorde enkel het eentonige vliegengebrom in de heg, het murmelende grazen der koeien, als zij kwamen in hun buurt, en dof, in de verte, het gejoel van het feest en het knallen der schoten. Doch er kwam beweging in de stilte: aan den ingang der weide zagen zij den ouden Loeven, zijn vrouw en drie gasten, een rijken pachter met zijn vrouw en dochter, die op koffievisite waren gekomen ter gelegenheid van het feest. Snel kroop Johan weer door de heg en bleef wachten achter een struik. Het gezelschap kwam langzaam nader, gaande van koe tot koe ter bezichtiging van het vee. De twee boeren gingen samen voorop, dan kwamen hun twee vrouwen: de eene groot en sterk, de andere dik met waggelenden gang, ruischend beiden in zware zijden japonnen, die zij hoog opnamen, dat de onderrokken groot wit er onder uitkwamen. Hun terzijde liep de dochter alleen: zij was in geel en droeg een roode parasol. Mieke werd er bij geroepen, en moest zeggen van elke koe hoeveel melk zij gaf en hoelang het was geleden, dat zij het kalf had geworpen. Dan gingen ze weer heen en Johan kwam terug. Hij ging nu zoo dicht mogelijk naast Mieke zitten en begon stotterend:

‘Mij schijnt, Mieke, dat gij tegenwoordig geen vrijer meer hebt. Hoe zou het zijn, als ik weer eens kwam?’

‘Och neen! nu niet, ik wil toch nog niet trouwen,’ sprak zij schaamrood, met schuwen blik.

Er volgde een lang stilzwijgen; Mieke had haar breikous genomen en breide in zenuwachtige haast.

‘Mieke,’ hernam Johan en.... zweeg weer. En zij zweeg ook.

Dan nog eens: ‘Mieke,.... ik moet je wat zeggen.’ Zij sloeg de oogen op, angstig wijd.

‘Mieke, je moet niet boos worden, dat ik het zeg,’ en hij lei zijn hand op haar knie.

‘Maar wat is er dan toch?’

‘Ja, Mieke, ik hou toch evenveel van je en wil je ook trouwen.’

‘Hoe zoo?’

‘Ja, al weet ik ook in welken toestand je bent, ik wil je toch trouwen.’

‘Dan heeft hij het gezegd en wil zich zoo van me losmaken!’ schoot het als een vlam door haar geest. Een oogenblik woelde er een geweldige haat door haar bloed. Dan kwam er een zware droefheid over haar: zij voelde zich de laatste hoop ontzinken en dikke tranen kwamen er op in haar starende oogen.

‘Ween niet zoo, Mieke. Als we trouwen is immers alles goed,’ zei Johan.

‘Neen, neen, ik kan je niet trouwen! Ga heen.’

Maar Johan bleef aanhouden:

‘Mieke,’ zei hij stil, zich buigend naar haar oogen, ‘je moet weten, we kunnen rijk worden. Hij heeft me een aardige som beloofd, als we trouwen.’

‘Johan, pak je weg, ik wil niets meer hooren,’ riep ze en sloeg de handen vóor het gelaat.

‘Waarom dan, Mieke? Ik wil je toch geen leed doen. Al ben ik ook soms wat uitgelaten geweest, ik beloof je, het zal beter worden. En je weet,’ zei hij trotsch, ‘ik verdien meer geld dan alle boerenknechten hier, en daarbij heb ik ook nog een mooi huisje te Schinveld.’

Maar Mieke hoorde niet meer, antwoordde niet meer, - zat daar roerloos en stom.

‘Ja, als je dan niet wilt,’ zei Johan opstaand, dralend nog. Op dit oogenblik steeg er in de verte een bruisend gejuich, galmend wijd over het stille land, en dadelijk volgden, dreunend bij vlagen, de metalen tonen van het ‘Wien Neerlands' bloed,’ geblazen op zware instrumenten.

‘Daar is de vogel af!’ zei Johan; ‘nu moet ik gaan, maar ik geef je nog een week bedenktijd; komenden Zondag kom ik terug. Adieu, Mieke, wees niet boos meer.’

En Mieke bleef alleen bij het stille vee. En langzaam werd zij kalm, gansch gelaten; zij kon er toch niets meer aan doen. Maar het was uit met haar liefde, nu het uit was met haar hoop.

De zon was reeds laag, de weide vol schaduw; glurend door de heg, lagen nog slechts enkele zonnestrepen bronzig over het donkere groen, toen Mieke de koeien huiswaarts dreef.

III

't Was drie uur in den morgen, den dag na het feest. Het schemerde even over het nevelende land, en bleek-grijs was de hemel langs den horizon rond.

Op Veenhof kraaide er een haan, wat later kraaide hij nog eens. Een paard stampte tegen de kribbe, met hollen klank. Dan kraaiden er twee hanen tegelijk, en nu begon er een kraaien om de wed, een kraaien als zingen in lange loopende, dalende tonen, luid en blij dat het galmde tegen de daken. De oude Loeven, in zijn hemd, de haren nog woest, stak den kop door een klein raampje op de binnenplaats en keek uit naar het weer. Dan wekte hij de meiden en knechten en weldra, toen het morgenlicht rozig in het blauw boven de daken glom, hoorde men leven en stemmen in alle stallen.

Mieke Steen was alleen in de groote keuken: zij maakte het vuur aan. Het daglicht viel vaal door het kleine raam, 't was er kil en half donker nog in de hoeken. Maar weldra fladderden de vlammen hoog, de diep-zwarte haard glansde helder vol licht en de gele schijn vloog flakkerend rond langs de wanden, langs het glimmende koper der keukengereedschappen en boven tegen het zwartgerookte plafond.

Willem Loeven kwam juist naar beneden, nog op de sokken, en geluidloos gekomen, stond hij in de keuken, zonder dat Mieke het merkte. Zij stond voor den haard en staarde in de vlammen en wierp bij poozen nieuw hout op het vuur. Stil, zonder te bewegen keek Willem toe; kalm en bleek in het lichte gevlam zag hij haar gelaat in de ordelooze krullende haren; het oog zag droevig zwaar,

[p. 193]

als vermoeid onder het hangende lid en de volle borst welde zachtjes op en neer, scherp omlijst in den gloed.

‘Morgen, Mieke!’ zei Willem op eens.

Zij schrok; een zonderling angstgevoel rilde koud over haar lijf; zij zweeg en wendde zich af.

‘Wat is er, Mieke, ben je ziek?’

Zij zweeg, maar weer kwamen er tranen in hare oogen. Er was iets in haar, dat telkens weer op nieuw haar deed weenen, zooals een zieke dat heeft, die zwak is. Willem ging tot haar en wilde haar troosten:

‘Wees gerust, ik zal alles voor je doen, wat ik kan,’ zei hij zacht met weeke stem. Zij keek hem aan met verbaasden blik.

En Willem vervolgde: ‘Ik denk, het beste is, dat je weldra trouwt en Johan Verhaar is........’

‘Ik dien Verhaar trouwen!’ stotterde zij, uitvallend in zenuwachtige woede; ‘en dat om jou schuld te verbergen! Pak je maar weg! Weg van me! Je hoeft niets meer te doen! Weg! Ik kan je niet meer zien, ik ga naar huis, van daag nog ga ik!’ En de oogen rood en huilend en snikkend en sidderend over heel haar lichaam, begon ze te schimpen, te vloeken, zich zelf te beklagen, tot dat zij ten slotte, snappend naar lucht, neerzonk op een stoel. Willem trachtte haar te bedaren; doch den stap zijns vaders op de trap hoorend, liep hij snel weg.

En nog dienzelfden morgen ging de meid terug naar hare ouders te Schinveld, het dorpje, dat, een uur ver van Veenhof lag, achter een groot heideland.

't Was nog vroeg. Dunne morgendampen scholen nog laag in bruine donkere dalen. Naakt in de felle zon, lagen hooge heuvels ordeloos rond, in wijden kring omgrensd door eene bleeke blauwe lucht. Leeuweriken stegen zingend omhoog, schoten zingend weer neer. Hommels bromden in het natte heidegebloemt. Witte vlinders trokken siksakkend langs de heuveltoppen en in de verte door de dalen dreven groote vogels op glanzende vleugels, wit in de zon.

Mieke Steen liep langzaam over het smalle zandpad, dat sneeuwwit door de heide slingerde. Zij droeg een bundel oude kleeren in de hand en om het hoofd had zij een felwitten doek gewonden, die haar voorhoofd omhulde en eng haar wangen omlijstte. Zwaar slofte zij voort door het mulle zand. Zij hoorde geen vogels zingen in de lucht, zij zag geen vogels drijven langs de dalen, zij ging nog slechts werktuigelijk; haar blik kroop vóor haar over het witte pad; haar hoofd was zwaar, als van sluimer bevangen door de hitte, die bibberend en glanzend golfde langs de bruine hellingen.

En toen zij plotseling het oude dorpsklokje hoorde luiden en opkeek met een weevol oog, lag vóor haar het dorp vreedzaam en zonnig.: hoog de kerk, blinkend blauw, laag de huisjes, wit en rood, boven het vlakke groen der velden. Zij zag het met schrik; zij dacht aan haar boozen vader, die haar slaan zou en verstooten, omdat zij nu geen geld meer kon verdienen. Zij dacht aan hare arme moeder, die half blind was en aan godsdienstwaanzin leed. Ook die zou haar niet meer helpen: de dochter was een vreemde geworden voor de moeder, sinds deze verschijningen kreeg van mooie witte en blauwe engelen, die zingend kwamen zweven vóor haar omnevelde oogen.

Toen Mieke binnenkwam in het witte kamertje, zaten hare ouders nog bij het ontbijt. Op de kleine zwarte tafel stonden twee gekleurde kopjes en een koperen koffiepot. Met een groot mes sneed de plompe bruine man zware sneden van een groot zwartbrood. Gekleed in vale vuile lompen, de dunne haren vies hangend langs de dikgeaderde slapen, zat bij hem het oude vrouwtje, biddend met gebogen hoofd. En Liesje, het kind van haar overledene zuster, speelde met een kleine geit, die blatend haar kopje opstak uit een mand bij den kolenden haard.

‘Goeden morgen!’ zei Mieke, wierp haar bundel op den grond en ging er op zitten.

Vader keek verbluft, beweegloos haar aan, moeder keek even op en bad weer door.

‘Jij hier, zoo vroeg!’ zei eindelijk de man, en lei brood en mes uit de hand.

En Mieke begon te vertellen, zonder aarzelen, bijna op onverschilligen toon, kijkend voortdurend naar het kind en de geit.

Haar vader luisterde zwijgend, doch toen zij ten slotte zeide, dat zij nu van Veenhof was moeten wegloopen om er niet weer terug te gaan, brak de man los in een ruwe woede en schold hij zijn dochter met gemeene woorden.

‘Ik kan er niets aan doen. Ik kan niet meer naar Veenhof teruggaan,’ zei Mieke, angstig, droevig haar moeder aanziend, die onbeweeglijk koud aan tafel zat.

‘Dan pak je ook hier maar weg! Ik heb ook geen eten voor je, als je niets verdient,’ riep de man met heesche stem, duwde haar woest naar de open deur, en sloeg haar met zijn vuist in den rug, dat zij er uit tuimelde. Zij gaf een korten gil en snikkend ging ze naar den stal, die achter het huisje was.

IV

Sinds leidde Mieke een eenzaam treurig leven. Zij woonde en sliep in den kleinen stal van het geitje. Liesje was de eenige, die bij haar kwam en haar het weinige eten bracht, want bedelen langs de deuren durfde zij niet uit schaamte, en als zij in huis kwam, vloekte de oude Steen, sprak harde woorden over haar ongeluk en sloeg haar zelfs somwijlen. Zoo lag zij dan lange dagen in den donkeren stal op het stroo, soms vadsig en traag, soezend uren lang in muffe doffigheid, soms ook zielsbedroefd en schreiend in ziekelijke opgewondenheid, zoo wild, zoo raar dat Liesje bang voor haar werd en wegliep. Ook ging zij wel houtsprokkelen tot ver in de heide, waar het eenzaam was en geen menschen meer kwamen. Daar bleef zij dan den heelen dag en sliep des middags een zwaren slaap in de broeiende hitte der donkere dennewouden.

Doch éénmaal nog zag zij Willem Loeven weer. 't Was reeds laat in den Herfst, twee maanden na hare bevalling, waarvan zij erg zwak was geworden. Zij had vernomen, dat Willem zou trouwen met een rijke pachtersdochter en dat had haar plotseling opgeschrikt uit de sufheid, waarin zij was verzonken in haar eindeloos, eenzaam lijden.

Op een Zondagmorgen ging zij met haar kind op den arm weer door de heide naar Brunsum. Maar nu was er geen zon meer, geen zang en geen vogel in de heide. Zware grijze wolken dreven over het sombere bruine land en koude winden streken snijdend door de kale

[p. 194]

heuveldalen. Mieke haastte zich over het witte slingerpad, hijgend en hoestend bij elke stijging van den weg. Zij was erg afgemagerd, rimpelig en geel was haar gezicht, de oogen flets en vaag, en in den engen nederigen stal was haar rug bochelig rond geworden.

Toen zij te Brunsum kwam, was de hoogmis nog niet uit, en klein neergehurkt op een steen, het kind in haar kleeren beschuttend tegen den wind, bleef zij kalm wachten vóor de deur der kerk.

Eindelijk was de dienst uit. De menschen drongen de deur uit en trokken aan haar voorbij. Zij was opgestaan, en toen zij Willem deftig als een groot heer zag aankomen, vroolijk pratend in gezelschap zijner vrienden, ging ze op hem toe, en het kind vooruitstrekkend op haar armen, riep ze luid, dat alle menschen het hoorden:

‘Kijk eens hier, Willem, hier is ons kind! Ik wilde het je toch eens laten zien. Kijk dan eens, Willem, jou kind!’

Willem verbleekte, keek een anderen weg uit en liep sneller.

Maar zij vervolgde hem:

‘Willem, hoor je 't? jou kind! twee maanden oud!’ En het kind huilde en zij hoestte en schreeuwde al door, achter hem aanloopend te midden der menschen.

Dan ging ze bevredigd naar huis. Men zou het wel rond vertellen, en zijn meisje zou er ook wel van hooren.

Toen de Winter kwam, stierf ze in den donkeren stal.

Emiel Erens.