De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Mengelingen

In Harper's Monthly Magazine van September ll., staat een interessant artikel over de brieven van den beroemden Amerikaanschen letterkundige James Russell Lowell, met fragmenten uit zijn briefwisseling, waaraan ik enkele gedeelten ontleen:

In 1848 schrijft hij uit Elmwood:

‘Boven alles lees ik gaarne de eerste brieven van geniale mannen. In dien tijd van worstelen, hopen en vertrouwen, is de wereld, met haar hatelijke zelfbewustheid, haar gemeene aanspraken op vertrouwelijkheid, nog niet gekomen tusschen hen en hun inspiratie. Bij 't lezen van deze brieven denk ik aan mijn vroeger ik, vol begeerten naar hooger, die nog niet geleerd hadden hoe moeilijk de heuvelen des levens te beklimmen zijn, maar die dachten er van boven op neer te strijken. Wiens rijpheid is ooit de glorierijke grootheid van zijn nooit-teleurgestelde jeugd nabij gekomen? Naarmate wij ouder worden, wordt de kunst een bepaalde grootheid voor ons, in plaats van een onbegrensd idee van macht.’

In 1855 schrijft hij uit Londen:

‘Ik had lang genoeg van Parijs. Ik was gewoon te denken aan wat de goeie ouwe heer Sales zeide omtrent zijn schoonvader: “Parijs is niet precies de plaats voor 'n dominee, weet je!” Toch was de Louvre altijd mooi en ik ging er haast iederen dag heen.... Het deed me zeer veel genoegen Rembrandt te ontdekken - niet alles van hem, maar zijn meesterschap in 't portret. Hierin komt hij zeer zeker de groote Venetianen nabij. Ik zag niet alles van hem, want ik had toen nog niet zijn Jakobs Droom, in Dulwich College gezien. Dit stuk is vol verbeelding en majesteit, en toch ook volmaakt Hollandsch, want Jakob is niets dan een Vlaamsche boer, zelfs in z'n kleeding. Maar die wonderbarende engelen! Er zijn er maar twee, maar toch zijn er genoeg, zoo wazig en droomerig en majestueus zijn ze, en men zou er legioenen kunnen bijdenken in die duistere achtergrond-glorie. 't Is precies een bruine hei, met één bruine, schimmige boom, waaronder 'n bruine Jakob ligt. Alles is bruin op de twee engelen na, beide gedrapeerd tot beneden den voet, en met zulke zachte, stille wieken, en toch zoo vol zwaaiïng en zweving! Sedert dezen tijd ben ik dankbaar voor een ander groot genie.’

Een paar maanden later (12 October 1855) schrijft hij uit Dresden naar aanleiding van Walt Whitman:

‘..... Whitman, ja, ik herinner me hem van vroeger; hij schreef gewoonlijk voor de Democratic Review onder O'Sullivan. Hij maakte daar toen gewoonlijk verhalen voor, à la Hawthorne. Neen, neen, wat ge schrijft gaat niet op. Als een man bewust doelt op oorspronkelijkheid, dan bekent hij meteen zijn onoorspronkelijkheid en een gebrek aan eerbied voor zich zelf, die niet dikwijls samengaat met het talent voor groote dingen. De groote mannen hebben steeds den stroom van hun werkzaamheid kalm laten vloeien; als men er in plast, kan men wel wat schittering wekken, maar men maakt hem ook troebel, en de goede lieden beneden aan den mond (ik bedoel de nakomelingen) willen er niet meê te maken hebben. We hebben een gevoel van gemakkelijke, stille kracht bij de waarlijk grooten, die ons gaarne met hen doet samen gaan..... Homerus, Plato, Dante, Shakespeare, Cervantes, Goethe, zijn zij niet de eeuwige grenspalen, die de grenzen aanduiden van een edele ingehoudenheid en zelfbeperking, en schijnen zij niet te zeggen: ‘Buiten ons is de Chaos! Ga er heen als ge wilt. Wij wisten beter.... Het is een droevig rijk, waar de geesten jammeren van doodgeboren kinderen, en waar de geest van den waanzinnigen ouden Lear koning is?’

In 1866 schrijft hij uit Elmwood aan een vriend:

‘Hoe ouder ik word, des te meer word ik overtuigd, dat er geen genoegen zoo diep en duurzaam is als onze sympathieën met de natuur buiten ons. Ik heb niet juist gezegd, wat ik bedoelde, want wij worden zelfs meer aangedaan door 't schouwspel van menschelijken heldenmoed. Maar de andere schijnen onze levens te verbinden met een meer zichtbare en onverbroken keten van reinigende en lenigende emotie. Zoo is het bloeien der boterbloemen altijd een groote, en ik mag naar waarheid zeggen, een godsdienstige gebeurtenis in mijn jaar. Maar ik praat te onvoorzichtig. Gij weet, welk een groot wantrouwen ik heb in 't dichterlijk temperament, met zijn zelfbedrog,

[p. 195]

zijne reeële onwerkelijkheid, en zijn macht van soms onzalige tooverij, zijn nieuwe Jeruzalems eer bouwend in een zonverlichte wolk dan in de werkelijke wereld en den mensch.’

E.B.K..

Het laatste speeljaar van de ‘Independent Theatre Society’ te Londen, onder directie van den heer Jack T. Grein, ('n Noord-Nederlander van geboorte), sloot met een deficit van 200 pond sterling, niettegenstaande de algemeene belangstelling. In 't nu begonnen jaar zullen o.a. opgevoerd worden: op 21 October, A Question of Memory, een Hongaarsch verhaal, door twee dames Miss Bradley en Miss Cooper, die schrijven onder den naam van ‘Michael Field’; in November, The Death of Count Godfrey, door Walter Besant en Walter Pollock, gebaseerd op 'n verhaal van François Coppée; verder in Maart Ibsen's Wilde Eend; in Mei, een blijspel van Zola, getiteld: De Erfgenamen van Rabourdin.

(The Literary World, Sept. 1, 1893),

E.B.K..

Isaac Zangwill, een der jongere Engelsche auteurs, schrijver van The Bachelors' Club en Children of the Ghetto, zegt aan het eind van een verhaal, getiteld: ‘My first book’, in The Tauchnitz Magazine, van Juli, het volgende:

‘Hier nu komt mijn verhaal tot een mooi sensationeel climax. Het overlezend, voel ik vaag, dat er ergens een moraal in moet zitten ten voordeele van mijn worstelende medeschrijvers. Maar de beste, die ik vinden kan, is deze: Dat als ge gezegend zijt met eenig talent, een groote hoeveelheid vlijt en een dosis verwaandheid, groot genoeg om u in staat te stellen hooger geplaatsten, uws gelijken en critici te versmaden, evenals de gewaande eischen van 't publiek, het mogelijk is zonder vrienden of introducties of beroemdheden te zeuren, uwe handschriften te lezen, of naar kruiwagens om te zien, door jaren lang, dag en nacht te slaven gedurende den bloei van uw jeugd, een naam te krijgen oneindig minder verspreid dan die van een bokser, en finantieele omstandigheden, waarin ge met vrij wat minder moeite had kunnen geboren worden.’

E.B.K..

Lezenswaard is, wat de heer P.G. Hamerton in een artikel over The Foundations of Art Criticism, in de Contemporary Review, zegt:

‘Tenzij een schilder de zwart-en-wit-kunst op zichzelve bestudeerd heeft, zal hij er waarschijnlijk met betrekking tot schilderen te hoogen dunk van hebben. Laten we het etsen als voorbeeld nemen. Het beste oorspronkelijke etsen is essentieel een lijnkunst met slechts suggestie van toon. Daarentegen is het schilderen onvermijdelijk een tonische kunst, en als de schilder het etsen onderschat wegens het gebrek aan volkomen tonaliteit, dan begrijpt hij een kunst, die op zich zelve uitstekend kan zijn, verkeerd. Ik vroeg een der beste etsers van beroep te Parijs, of hij, in zijn gestadigen omgang met schilders, eenige bijzonderheid in hun beoordeelingen had opgemerkt. ‘In den regel,’ zei hij, ‘begrijpen zij geen interpretatie van 't schilderen door etsen, alsof 't etsen een andere kunst ware; maar zij vereischen een nabootsing, vooral van de geheele tonen-schaal, dat is een soort van photogravure zonder hare zwaarte een donkerte. Hun ideaal schijnt verwezenlijkt te zijn geworden door de wonderbaarlijke maar vreeselijk bewerkelijkte etsen van M. Gaujean, die geen man van oorspronkelijk etstalent ooit zou kunnen uitvoeren, zelfs al had hij er de handigheid voor. Ik herinner me een schilder van naam, die een oorspronkelijke ets veroordeelde, omdat ze geen rekening hield met 't verschil in tonische waarde tusschen een door de zon beschenen weg en den open hemel; een verschil,’ voegde hij erbij, ‘dat altijd in de natuur bestaat, en dat daarom in de kunst moet in acht genomen worden.’ Het antwoord was eenvoudig, dat oorspronkelijk etsen geen aanspraak maakt op de volkomen tonaliteit van de natuur, of ook maar van de schilderkunst. Een van de mooiste etsen naar schilderijen is Het Havenhoofd van Kales, door den heer Haden, naar Turner, waarin de meeste tonen vernuftig zijn weggelaten.’

E.B.K..

Naar aanleiding van de bespreking van een werk door D^r Kinney, getiteld Tasks by Twilight, voornamelijk handelend over opvoeding, zegt de anonyme beoordeelaar in de Literary World van 15 September l.l.:

‘D^r Kinney vecht tegen de geestelijke indigestie, waaraan men tegenwoordig onze kinderen doet lijden. Hij vergelijkt hiermeê de Straatsburgsche gans. Dit ongelukkige dier wordt geplaatst in een kooi, waar het gedwongen een buitengewone volpropperij moet verduren. De lever kan zoo'n behandeling niet verdragen. Het dier wordt ziek. Een mensch zou, op dezelfde manier behandeld, hetzelfde lot ondergaan. Wij sluiten onze kinderen te lang achtereen op; wij berooven hen van dien almachtigen verlosser, den zonneschijn; wij stoppen in hun intellectueele keel allerlei wetenschap, die in hoeveelheid buitensporig is, en in haar soort zoo geconcentreerd, dat zij alleen voor oudere gemoederen geschikt is. Zelfs slecht zaad brengt vruchten voort, en de oogst van zulk noodlottig zaaien is de lichamelijke zwakkeling, die een klein strookje rug heeft, beenen niet dikker dan 'n lans, oogen die onder glas moeten worden aangesterkt, en een borst, waarnaar men niet zonder tranen kan kijken. Dit wurm kan een ware wervelwind zijn van datums en tiendeelige breuken; waarschijnlijk wint het prachtige prijzen op school. Maar nu de keerzijde. Is zoo iemand een geschikt burger? Welke flinkheid kan hij zijn kinderen geven als hij trouwt? Hij is niet in staat, zijn volk te helpen, want hij is tot 'n karikatuur gemaakt in plaats van tot 'n man. Onze strenge methoden van opvoeding brengen natuurlijk niet altijd zulke resultaten voort. Maar als zij in tien jaren zoo tien oorspronkelijk gezonde lichamen bedorven hebben, welk een veroordeeling hebben zij zich zelf dan op den hals gehaald! Men kan de Niagara niet opvangen in een theekopje; en het is niet mogelijk, het kwaad te berekenen, latere geslachten toegebracht door die tien ongezonde vaders’. D^r Kinney eindigt zijn uitstekend hoofdstuk over de physiek met te verklaren, dat vóor den zestienjarigen leeftijd minstens de helft van den dag moet gewijd worden aan spelen in de buitenlucht.

E.B.K..

[p. 196]

Ook een... Oordeel. - Uit de Jeune Belgique, n^o 8, 1893, bl. 323, schrijven wij letterlijk over:

‘Le Mont Blanc jugé par M. Perrichon:

‘Il restera de l'oeuvre immense de Hugo un tout petit livre de choix, quelques vers peut-être, qui attesteront auprès des générations futures la gloire du Grand Poète et l'homme de notre siècle.’

C'est signé Frantz Foulon et c'est extrait de Feuille d'Échos, nouvelle revue belge illustrée. -

Nil mirari, zeiden de Ouden, en vooral op ónze dagen is die spreuk van kracht.

Hoe vindt gij zoo 'n dwergmensch, lezers? De dichter van Légende des Siècles, van La Fin de Satan, van Cromwell en Hernani, van de Chansons des Rues et des Bois, van Notre Dame de Paris, enz., enz., enz., gevonnist, en dan nog met welke blijkbare toegevendheid! door... zoo 'n medewerkertje aan een Feuille d'Échos...

Waarlijk, er zijn lieden...

Zet die twee namen eens naast elkaar, vriend zetter van de Vlaamsche School, en vergis u niet in de keuze der letter, zóo-óo-óo:

FRANTZ FOULON, - Victor Hugo!!!

Conscience. - Ook op dézen te smalen is in de mode, kómt meer en meer in de mode.

‘Conscience,... hoogstens nog goed voor oude wijfjes of vakerige kleinen...’

‘Conscience, heel wel op zijn plaats op het boekenrek van zoo 'n pensionairtje van 12 à 16 jaar, en dan nog...’

‘Conscience,... een gelukkig half- of kwarttalent; kwam juist op zijn uur; rond hem niemand, zoo was hij iemand, ofschoon het...’

‘Conscience dit... Conscience dat...

Geen kunst!... Ziekelijkheid!... Sentimentalisme!... Platheid en banaliteit... Pfui! Dat bestaat immers niet, Conscience!’

Kent gij dat stemmetje, lezer?

Hebt gij deze antiphoon tot vervelens toe gehoord?

Verachterden, die - ondanks alle gezwets - den lieven verteller van Blinde Roza, Rikke-tikke-tak, De Loteling, Moeder Job, den kranigen historieschilder van Jakob van Artevelde en De Kerels trouw bleven, lezen, om zich te troosten, de van liefde en bewondering getuigende bladzijden, aan Conscience gewijd door niemand minder dan den dichter van Les Fusillés de Malines en La nouvelle Carthage, Georges Eeckhoud, in zijn Cycle Patibulaire, bl. 117-150, onder den titel: Communion nostalgique, transposition d'un air connu.

Eeckhout is niet blind voor de gebreken van den volksdichter, doch ook voor zijn hoedanigheden heeft hij oog.

Een eenvoudig verkort navertellen van Rikke-tikke-tak is hem genoeg, om... Conscience's verdiensten in het licht te stellen en den geest zijner werken mee.

Moge Eeckhoud's woord velen tot inkeer brengen: ‘Conscience! Ne blasphémez pas ce nom, jeune homme! Vous ignorez l'oeuvre de ce génie, de ce bon génie de notre Flandre!’

Illustraties van Nederlandsche Artisten. - Zien, in Elsevier's Maandschrift, afleveringen 8 en 9, de kranige soldatentypen en militaire tooneelen van Hoynck v. Papendrecht bij een opstel van kolonel de Bas, getiteld: Eeuwfeest der rijdende Artillerie.

Geestig ook, in n^r 8, de krabbels en krarikaturen van Henricus bij het verhaal: Een Badkuur bij Pastoor Kneipp. Vol observatie en meer dan éens vol karakter!

Heel merkwaardig, van denzelfden, op bl. 207, de volle bladzij-teekening Lohengrin van Elsa scheidend, behandeld in den trant van een geteekend vitrail, uiterst aardig opgevat en habiel gedaan.