De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Kroniek

Letterkunde

Te oordeelen naar de verslagen is er nooit een Nederlandsch taal- en letterkundig Congres gehouden, waar Hollanders en Vlamingen zoo verheugd en gelukkig waren samen te zijn, als te Arnhem gedurende de drie laatste Augustusdagen.

Die innige verbroedering alleen was het reisje naar Holland waard, en wij trachten ongeduldig naar het volgende congres, ditmaal te Antwerpen - al ware het slechts om te zien, of 't van nabij allemaal even mooi en aandoenlijk is als uit de verte.

Voor het overige dunkt ons deze vergadering minder belangrijk dan sommige voorgaande, wat dan ook het programma reeds had laten vermoeden. Er kwam zoo geen enkel punt op voor van bijzonder gewicht; niemand onder de sprekers raakte eene levenskwestie aan voor onzen stam, en er was misschien gebrek aan onderwerpen, aan de behandeling waarvan iedereen kon deelnemen.

[p. 163]

Maar er zijn toch goei dingen gezegd, behartigenswaardige wenken gegeven, en.... 't is er gemoedelijk en vroolijk toegegaan.

Alleenlijk vonden wij 't zeer onhoffelijk vanwege de heeren Grein en van Zuylen, de Vlamingen eenen steen toe te werpen, welke ditmaal op het hoofd onzer tooneelspelers te recht kwam. 't Is bovendien niet waar, hetgeen zij zegden: ons tooneel verdient die scherpe gisping niet, of in elk geval niet meer. Men zal ons niet wijsmaken, dat wij op dit gebied van Holland zoo alles en nog eens alles te leeren hebben.

Het is voor de Vlaamsche beweging een veelbeteekenend feit, dat zelfs het kleine Dendermonde zich de weelde veroorlooft van een standbeeld voor Prudens van Duyse, zijnen beroemdsten zoon, den warm bezielden en rijk begaafden dichter, den welgewapenden strijder voor de herleving onzer Vlaamsche nationaliteit.

Bij de plechtige onthulling op Zondag 27 Oogst wedijverde minister De Bruyn met den burgemeester in geestdriftige uitstorting van innig Vlaamsche gevoelens.

Dienzelfden dag greep er te Damme, onder eenen machtigen toeloop van volk, eene andere vaderlandsche plechtigheid plaats. Op het graf van onzen beroemden middeleeuwschen dichter Jacob van Maerlant werd een nieuwe deksteen onthuld, gebeiteld door den heer Pickery, van Brugge, den kunstenaar van Maerlants standbeeld.

Wie op Zondag 10 September in Antwerpens druk bevolkte straten de helderste nazomerzon de honderden bonte vlaggen zag vergulden van den eindeloozen stoet van maatschappijen, die eene hulde gingen brengen aan Consciences beeld en graf, - wie zijn Vlaamsch hart daarbij voelde kloppen van innige vreugd en vaderlandsche fierheid, - die zal waarschijnlijk nog zoo spoedig den indruk niet vergeten, door dien heerlijken aanblik op hem teweeggebracht.

Het Volksbelang van 29 Juli bevat de vertaling van een artikel uit ‘The Athenaeum’ van Londen, waarin Paul Fredericq naar jaarlijksche gewoonte een algemeen overzicht geeft van onze letterkundige voortbrengselen binnen de laatste 12 maanden. De met lof vermelde werken zijn: Poëzie van Hélène Swarth en Verzamelde Gedichten van L. Kettmann, de Boer der Schranse van L. Smits en Eene Idylle van Virginie Loveling, en meest van al: De Belgische Taalwetten toegelicht door A. Prayon-van Zuylen.

Met Le Docteur Pascal, in Juni laatst te Parijs verschenen, zijn de 20 deelen van Zola's reuzenschepping Les Rougon-Macquart dus voltallig.

De nieuwe roman stelde ons wel eenigszins te leur en verdient naar onze bescheidene meening de lofspraak niet: Finis coronat opus. Wij hadden ons aan heel wat anders verwacht als slottooneel van het indrukwekkende drama, dat de aandacht van 't lezend publiek sedert meer dan twintig jaar gespannen houdt. Wel is waar verlangden wij geen boerenbedriegend en kinderverheugend knaleffekt; het laatste boek van de reeks was naar onze voorstelling niet bestemd eene soort van apotheose te vormen, of geen sissend en krikkrakkend vuurwerk-bouquet. De inhoud van den roman was overigens lang op voorhand in breede lijnen aan de belangstellende wereld meegedeeld, zoodat er van ontgoocheling geene spraak kan wezen.

Maar..... In Le Docteur Pascal zouden de geleerden optreden; na de politiek, de markt, den handel, de financiën, de nijverheid, de kunstenaars en het leger ging nu eindelijk ook de wetenschap met hare beoefenaars in een breed paneel geschilderd worden. Een heerlijk vooruitzicht, vol beloften! Met popelend hart verbeidden wij ongeduldig het oogenblik, dat Zola's genie het sacramenteele ‘Sesame, open u!’ over die ons onbekende wereld zou uitspreken.

Welnu, wij hebben ons gepaaid met eene luchtspiegeling.

De sentimenteele en soms kinderachtige dokter Pascal komt ons voor, eer de caricatuur dan het type van de geachte bent der geleerden te wezen. Het ontbreekt den anders zeer lezenswaardigen roman aan frisch leven, en zonder er den staf over te willen breken, zou men hem gerust mogen bestempelen als de in beeld gebrachte gedachten, door den beroemden schrijver uitgedrukt in zijne schoone redevoering op het feest der studenten, rede, waarvan wij den beknopten inhoud op blz. 114 hebben meegedeeld.

Frans Van Cuyck.

Muziek

Een gedenkzuil. - Poging tot stichting eener Vlaamsche Opera. - De Conscience-betooging. - Lod. Mortelmans.

Vrienden van den betreurden toondichter Gerrit A.A. Wagner hebben in stille plecht een duurzaam gedenkteeken op zijn graf geplaatst.

Het zou ons eene lofwaardige daad van piëteit schijnen, als een onzer Concert-gezelschappen, dezen winter nog, eene uitvoering bezorgde van enkele wel gekozen bladzijden van dezen te vroeg gestorven kunstenaar.

Het Nederlandsch lyrisch Tooneel van Antwerpen opent de reeks zijner voorstellingen met de romantische opera De Vrijschutter (Freischutz) van C.M. von Weber en de tragaedie Wilhelm Tell van Schiller, waaraan Carl Reinecke muziek toegevoegd heeft. Daarna zullen ook meerdere oorspronkelijke werken aan de beurt komen.

Aan niemand onzer lezers zal de groote beteekenis ontsnappen van die - thans ernstige - poging om het uitgebreid en braakliggend terrein der dramatische muziek ten bate onzer Nationale kunst te bewerken. Wij achten het dan ook onnoodig voor de lezers der Vlaamsche School de overigens al te zwakke argumenten te weerleggen, door de bestrijders der jonge onderneming zoo driest opgeworpen. Wij twijfelen er bovendien aan of die kritiek avant le rideau eenig uitwerksel zal gemaakt hebben.

Van ernstiger allooi is de tegenkanting die zal spruiten uit de hardnekkige mededinging van het half dozijn andere schouwburgen, welke dezen winter het reeds niet al te talrijk theater-bezoekend publiek tot zich wil lokken.

Zoo zullen de liefhebbers te kiezen hebben tusschen 1 Fransch Opera-, 2 Fransche Operette-gezelschappen, den Fransch comedietroep uit de Variétés, - wat nog al? - en ten laatste onzen Nederlandschen Schouwburg, die zijne drie voorstellingen per week herneemt, zooals het vroeger placht vóor het ontstaan der lyrische vertooningen.

Toch is het niet onmogelijk dat de Vlaamsche Opera, welke voor haar de aantrekkelijkheid der nieuwigheid heeft, zich over dit bezwaar zal kunnen heenzetten, indien men er namelijk in gelukt ons tamelijk onverschillig publiek warm te maken voor die interessante proefneming. Indien er dus

[p. 164]

eene flinke propagande gemaakt wordt in onze kringen, om te bekomen dat zich de gehechtheid aan alles wat onze Vlaamsche Beweging betreft, anders dan in platonischen zin uitte.

Wat het nieuwe gezelschap onder zuiver artistiek oogpunt zal te genieten geven, moeten wij natuurlijk nog afwachten, en zullen dit op tijd en stond in alle onpartijdigheid trachten vast te stellen. Nu reeds kunnen wij toch al zeggen, dat er van dien kant veel kans tot welgelukken bestaat. De bestuurders Henry Fontaine en Edw. Keurvels brengen, met meer dan voldoende elementen, samen een kapitaal van geestdrift, overtuiging en werklust in, dat ons het beste mag laten verhopen. Dank aan hen kunnen wij dus een blad omslaan in het reeds lijvig wordende boek onzer Vlaamsche muziekgeschiedenis, en bevinden ons aan een nieuw hoofdstuk, dat van het gezougen lyrisch drama.

Mochten wij er veel deugdelijks in te lezen krijgen!

De bewonderenswaardige iever, door de inrichters der Conscience-betooging aan den dag gelegd, had ons onder muzikaal opzicht meer doen verwachten dan hetgeen voortgebracht is geworden.

De inzichten waren uitstekend genoeg. Met jeugdige geestdrift had men besloten iets grootsch, iets indrukwekkends te leveren, iets dat bij deze groote volks-manifestatie zou passen; maar men vergat zich af te vragen of met de middelen, waarover te beschikken was, iets dergelijks voortgebracht kón worden. Alzoo is, bij gemis aan krachten, de uitvoering op de Groenplaats voor de groote menigte totaal verloren gegaan. En men had dan nog heel wijselijk de voorzorg genomen de toehoorders (?), die niet tot de commissie behoorden, op een alles behalve eerbiedigen afstand te houden.

De steeds eigenzinnige Thebaansche bazuinen en het Goedheil! dat, na de statige en aangrijpende Conscience-Cantate, geen indruk meer maken kon, hebben het overige gedaan, om den berg van eene muis te helpen verlossen.

Nog wat. - Wanneer zal het nu eindelijk eens gaan ophouden dat men in Vlaamsche optochten zal toelaten dat de muziekkorpsen marschen uitvoeren, die, met kunst niets te maken hebben, en deze optochten zoo weinig doen verschillen van den gekenden Kermisstoet der vogelpik-societeiten?

Hoe passend toch! Conscience die men huldigt met de geurige ‘Saucissons de Lyon’-marsch! of met het heldhaftige ‘J'ai du bon tabac dans ma tabatière!’ Het onvermijdelijke Tarara-boum-diay hebben wij niet gehoord, maar tot onze groote schande moeten wij bekennen den optocht niet tot het einde te hebben kunnen volgen.

Enkel heeft men, na zich te laten verzoeken, de gekende Conscience-marsch van Jan Blockx aan het beeld van den volksschrijver uitgevoerd.

Ik kan het niet anders dan eene onvergeefljke fout noemen dat men er niet aan gedacht heeft gebruik te maken van het repertorium dat met de geldelijke ondersteuning en door de zorgen van het Benoit-comiteit uitgegeven werd ter gelegenheid der nog versch in het geheugen liggende Peter Benoit-feesten.

Alzoo verscheen bij den uitgever Gust. Faes, die zich bijzonder verdienstelijk heeft weten te maken door de uitgave van eene reeds aanzienlijke reeks Vlaamsche werken:

1^o Eene nieuwe uitgaaf van den Conscience-marsch, van Jan Blockx; 2^o Peter Benoit-marsch, door Felix Degrez; 3^o Marsch op oude Vlaamsche motieven, door Lecail; 4^o Rubens-marsch, van Peter Benoit; 5^o Volksmarsch, een zeer aardig werkje van Emiel Wambach; 6^o en 7^o Twee marschen van Edward Beyls op zeer goed gekozen motieven van Benoit; 8^o De Bonds-marsch, van Aloïs Berghs.

Ziedaar reeds een begin van nationaal repertorium dus, dat bij zulke gelegenheden de uitheemsche flauwiteiten best zou kunnen vervangen.

Het is Lodewijk Mortelmans, die tot ‘Primus van Rome’ uitgeroepen werd in den tweejaarlijkschen prijskamp van muziek, met de opgelegde cantate Lady Macbeth.

De bekroonde, geen onbekende meer voor onze lezers, aan wie hij reeds over een paar jaren voorgesteld werd, is een gewezen leerling der Antwerpsche muziekschool; deed er schitterende studies onder de leiding van Jan Blockx voor de harmonie- en orkestratieleer, en van Jozef Tilborghs voor het contrapunkt; ontving daarna anderhalf jaar de raadgevingen van den bestuurder Peter Benoit.

Sedert vier jaar aan zich zelven overgelaten, doorgrondde hij met nooit verkoelender iever de hedendaagsche meesters; temperament en smaak deden hem met voorliefde tot Richard Wagner opzien, wiens wondere werken hem tot gids dienden in zijne periode van zelfvolmaking.

Ondertusschen deed hij stille voort; hij werkte onverpoosd en met zelfbetrouwen, zonder den haast om te schitteren der zwakken te vertoonen, aan eigen schepping.

In 1889 - op 21jarigen leeftijd - behaalde hij den 2^den prijs van Rome met de Sinaï-cantate, waarmede Paul Gilson laureaat werd uitgeroepen.

Twee jaar nadien bekroonde hem de Koninklijke Academie van België met zijn sinfonisch werk in 3 deelen: Germania.

Van zijne hand nog: Boertige optocht, voor orkest; Ariadne, dramatische scene voor eene zangstem met orkest; eene Idylle, voor strijkorkest; zestien liederen, waarvan er vier reeds uitgegeven zijn, en de andere ter pers liggen bij den uitgever Faes; een sinfonisch gedicht Streven naar het Ideaal voor groot orkest; een koor: Wees Man!; vier Album-bladeren voor klavier. (Ter pers).

Zoo luidt ongeveer de muzikale ‘Kerstenbrief’ van den jongen artiest, door den prijskamp van Rome, tot held van den dag gemaakt.

J.d.B.

Oudheidkunde

In de nabijheid van het stadhuis van Bremen bevindt zich een oud en onder kunstopzicht zeer merkwaardig huis: de Rathsapotheke genaamd, dat onlangs door eenen brand gedeeltelijk vernietigd werd. Ten einde dit huis in zijnen vroegeren staat te laten heropbouwen stemde het gemeentebestuur eene toelage van 15,000 marken, terwijl de burgerij voor hetzelfde doel, bij middel eener geldinzameling 10,000 Marken bijbracht. Indien dit schoone voorbeeld navolgers vond, zouden onze steden meer hun eigenaardig karakter behouden en niet langer, dank aan hunne gelijkvormig bepleisterde gevels, alle hetzelfde uitzicht bekomen.

Onze platen

Deze aflevering bevat buiten text eene teekening van Frans Floris (Huishoudelijke bevoorrrading), blz. 149-150, en eene ets van Karel Mertens, blz. 159-160.