De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Kroniek

Schoone kunsten

Het Nieuws van den Dag. - Sedert Nieuwjaar 1893 verschijnt Het Zondagsblad van deze meestverspreide aller Noordnederlandsche couranten met illustraties.

Zeer spijt het ons, den naam van den voortreffelijken teekenaar, die het meerendeel der feuilletons illustreerde, zoo o.a. het kleine Paaschverhaal Ook een Zondaar, niet te kunnen vermelden. Het ware ons een genoegen geweest hem geluk te wenschen met de wezenlijk uitstekende proeven van talent, welke hij ons slag op slag gegeven heeft.

Letterkunde

Toon Krul, de vroolijke novelle van Gustaaf de Lattin, door den schrijver eenige maanden geleden voorgelezen in de Antwerpsche groep van het Taalverbond tot groot genoegen der aangenaam verraste toehoorders, - Toon Krul, die als 't ware met de pen van Frits Reuter geteekende schets uit het klein-burgerlijk leven van oud Antwerpen, is onlangs bij Lodewijk Janssens van de pers gekomen. Het voortreffelijk verhaal zal gekocht worden door alwie eens recht uit het hart lachen wil.

Van Frans Netscher, den talentvollen realistischen schrijver van Menschen om ons en andere werken, is een Haagsche roman in twee deelen verschenen, getiteld Egoïsme.

Het eerste nummer is verschenen van Van Nu en Straks, nieuw letterkundig tijdschrift onder de redactie van Cyriel Buysse, Emmanuel Karel de Bom, Prosper van Langendonck en Gust Vermeylen.

Om te beginnen zijn 't alleen de vier opstellers, die den inhoud hebben geleverd; deze is niet hemeltergend, oproerig of nieuw, althans niet zóo, of al de stukken hadden plaats kunnen vinden in onze bestaande tijdschriften. Programma en critiek ontbreken; de poëzie heeft ons niet bekoord, maar 't proza is fraai. Voor den vorm, de kunst van zeggen, verkies ik Heimwee van Vermeylen en Blonde Gedachten van de Bom, maar de karakterschets Moeder, van Buysse, - anders iets uit de oude doos - die alleen greep ons in 't hart.

Het uiterlijke van Nu en Straks is prachtig, de uitgever Havermans te Brussel haalt er alle eer van.

De plaat, eene phototypie naar eene koolteekening, vormt nog een sieraad te meer, hoewel zij op afstand veel beter voldoet dan van nabij, en voor boekillustraties dient het toch juist andersom te wezen.

Kort, de Nederlandsche letterkunde in België is een belangwekkend orgaan rijker geworden.

Frans van Cuyck.

Op zeer uiteenloopende wijze wordt het eerste nummer van dit nieuwe tijdschrift in de Nederlandsche pers beoordeeld.

De Nederlandsche Spectator (8 April, n^r 14) schrijft:

‘Voldoet het tijdschrift der Zuidnederlandsche jongeren aan de verwachtingen? bewijst het, dat het een lacune vult in onze letteren?’ Ziedaar twee vragen, die wij ons stelden.

En... wij kunnen op geen van beiden toestemmend antwoorden. Al ontgaat ons ook de charme niet, dat iemand zijn eigen orgaan heeft, de redacteuren zelven zullen wel toestemmen, dat de hier bijeengebrachte gedichten en schetsen ook elders een plaats zouden gevonden hebben. Wat de letterkunde zelve betreft, Emm. de Bom's Blonde Gedachten is wel het fraaist, beter, dieper dan Gust. Vermeylen's Van Geluk. De gedichten van Pr. van Langendonck zijn deels wat nagevoeld, deels wat ouderwetsch, allen wat wandelend op hoogen cothurn; zulke regels doen meer denken aan een sonnet van Joan Bohl dan aan den eenvoud, dien wij jongeren zoeken en liefhebben.

Van de illustraties noem ik alleen het fraaie vignet van Willy Finch.

Deze eerste aflevering had rijker moeten zijn. Waar bleven al de genoemde medewerkers uit Noord-Nederland?

Maar wij willen niet oordeelen. Volgende afleveringen mogen onze opmerkingen schitterend weerleggen. Wij hopen dit van harte van onze vrienden in het Zuiden.’

[p. 75]

Het algemeen Handelsblad is minder toegevend. Het meent dat ‘meer volkomen gebrek aan eenvoud en waarheid dan het banale, gekunstelde werk van Nu en Straks toont, bijna ondenkbaar is’. Mejuffrouw Etha Fles zegt in het zelfde blad, sprekende van de versierselen der eerste aflevering: ‘van het titelvignet af tot de laatste bladzijde, is het éen ergerlijke vertooning van aanstellerij en slecht maakwerk.’

Gunstiger luidt de aankondiging in De Telegraaf, waarin gezegd wordt:

‘Wat allereerst treft is de bij uitstek keurige uitvoering. Met zijn smaakvollen omslag, eigenlijk een door H. v.d. Velde in lijnen ontworpen symbolistisch titelblad, zijn ouderwetsch-aristocratisch-groote letter, zijn mooi, zwaar papier, van alle afsnij-schennis verschoond gebleven, is dit nummer wezenlijk heel-heel welkom.

De inhoud, ofschoon zeker interessant, stelde ons wel wat te leur.

Niet ongemeen rijk vooreerst; slechts de titel-redacteuren: Vermeylen, van Langendonck, Buysse, de Bom leverden bijdragen. Ook lang niet zoo nieuw, zoo geheel van straks, als men recht had te verwachten. Geen enkel dezer stukken, zelfs niet de verzen Van Geluk en de heel merkwaardige schets Heimwee van Vermeylen, is zóó stout, zóó nagelfonkelnieuw, bevat iets zoo noch nie dagewesenes, dat er grond zou voor bestaan te vreezen, dat het door om 't even welk der reeds sedert langer of korter tijd bestaande tijdschriften van Noord en Zuid, zoude geweigerd worden. In Spectator, Nederlandsch Museum, Zingende Vogels, De Gids, zagen heel wat “erger” dingen het licht, en in Elsevier's Maandschrift en de Vlaamsche School ook.

De bijdrage van C. Buysse is, ofschoon lang niet onverdienstelijk, toch lang niet zoo krachtig van kleur noch zoo gespannen van passie als de beste novellen van dezen kloek-durvenden realist.

Volop prachtig de meeste sonnetten van Pr. van Langendonck. Dit laatste vooral:

En verre tochten gaan en zullen gaan, is een meesterlijke greep.

De platen en vignetten zijn niet zoo extra als wij verwachtten. De mooiste, naar X. Mellery, is als phototypie zeer slecht uitgevallen. Dat kopstuk bij van Langendonck's Van Hoogmoed is erg zwaar en stijf.

Heel blij, echter, om wát wij genoten in dit eerste proefnummer; genoeg, overgenoeg, voorzeker, om het tijdschrift dezer talentvolle jongeren warm aan te bevelen.’

Aanwinsten voor onze letteren zijn, voorzeker, de alleen onder haar pseudoniem bekende Hannah, wier keurig geobserveerde schetsen in Muzeum en Vlaamsche School ons eenigszins doen denken aan Virginie Loveling en vooral aan Ernst Ahlgren, de gevierde authoress van Wolken, Primula Veris, enz., en Piet van Asch, wiens onlangs in het Muzeum verschenen novelle, een meer dan gewoon talent van verhalen en plastisch-voorstellen veropenbaart.

Aan beiden ons welkom in de nog steeds te dunne, veel te dunne rij... der goeden en ernstigen, der kunners, in Vlaanderen!

Nederland, verzameling van oorspronkelijke bijdragen van Nederlandsche letterkundigen, onder redactie van Mr. M.S.L. van Loghem (Fiore della Neve), bevatte in n^r 4 van den jaargang 1893, het portret van Pol de Mont en negen gedichten van denzelfden.

Voor de liefhebbers zij hier opgeteekend, dat o.a. de portretten van E. Seipgens, Mevr. la Chapelle-Roobol, Helena Swarth, Fiore della Neve, M.A. Ferk, H. Wolfgang van der Meij, enz., in de afleveringen van 1892-1893 werden opgenomen.

Eerlang, zoo wij goed zijn ingelicht, volgen ook die van Virginie Loveling, Max Rooses, Josephine Giese, L. Coupérus en van Nouhuys.

Joannes Viator. - Ten zeerste ter lezing aanbevolen, ô niet aan bewonderaars quand même van al wat nieuw is of dit zijn wil, maar wel aan al degenen, die ook heden nog Plato wel liefhebben doch nog meer houden van de waarheid zelve, de zeer ernstig doordachte beoordeeling van C.H. den Hertog in de n^rs 818 en 819 van het weekblad De Amsterdammer, verschenen op de Zondagen 26 Februari 5 Maart 1893.

Jan Veth. - Bewondering verdienen de uitmuntend karakteristieke portretten, door Jan Veth, nu en dan, voor De Amsterdammer geteekend. Zoo nu weer, na die van Helene Swarth, F. van Eeden, Schaepman, enz., het puike buste-portret van den vroeg ontslapen D^r M. de Roever, archivaris te Amsterdam.

Heel aardig, verder, in hetzelfde lezenswaardige weekblad, de platen van J. Braakensiek, en - last not least - de keuze van zeer aantrekkelijke prenten onder de rubriek Uit D^r Gannef's studeerkamer.

De kleine Joannes. - Zooeven verschenen bij Mouton & C^o te 's Gravenhage de tweede fraai verzorgde editie van dit heerlijke boekje. Jan Veth teekende er een portret van den auteur voor.

Van der Goes schrijft in een strenge beoordeeling van Het Goudvischje, en niet zonder grond, het volgende:

‘Men heeft de in hare vaagheid en onbegrepenheid afzichtelijke notie gekregen, dat al het geschrevene eenigszins mooi behoort te zijn. Het is onnoodig in bijzonderheden te treden of namen te noemen, maar men zou een half dozijn absoluut machtelooze menschen kunnen aanwijzen, auteurs en journalisten, die van het wezenlijke niets tot den schijn van iets zijn geraakt, alleen omdat zij het wezenlijke niets van hun persoonlijkheid hebben weten te versieren met den schijn van iets buitengewoons, dat in de mode was gebracht.’

En verder, zeker overdreven prijzen van zekere maakwerken bedoelend:

‘De namaak van de kunst, geprezen door de namaak van de literatuur. De eene snippermand die in de andere geleêgd wordt. Het satanisme in de letteren, huiveringwekkend in zijn onschuld. Een steriele bruid op een bruiloft van gesnedenen.’

Zeer waardig overwogen te worden, het volgende:

‘Dit onderscheidde den voor-litterairen tijd van den onze, dat iemand die van zich zelf volstrekt niets bezat, nergens iets vond om zich op te dirken. Die toen succes

[p. 76]

had, kwam er eerlijker aan dan de menschen tegenwoordig, het talent moest iets grooter zijn, omdat het bedrog minder gemakkelijk was.’

De Noordnederlandsche kunstvorscher D^r Nicolas de Roever bestuurder der stadsarchief van Amsterdam is aldaar den 18ⁿ Maart j.l. overleden. Door zijne geleerde studiën over de Nederlandsche kunst en kunstgeschiedenis, meest al in het tijdschrift Oud Holland verschenen, heeft hij eene groote vermaardheid verworven.

De duitsche schrijvers Wilhelm Lübke den 17ⁿ Januari 1826 te Dortmund geboren, is den 5ⁿ April l.l. overleden. Als zijne hoogst geschatte werken worden vermeld zijne Architecturgeschichte, zijne Geschichte der deutschen Renaissance, zijne Grundniss der Kunstgeschichte, zijne Geschichte der Plastik, zijne Renaissance in Frankreich, benevens tal van kleine geschriften en schetsen in tijdschriften en kunstbladen verschenen.

Muziek

Zooals 't begon, zooals het onder den last van zijn anemism voortstrompelde, zoo eindigt in volle onbeduidendheid het concert-seizoen te Antwerpen.

Weinig, - minder nog dan andere maanden - in de kronijk te boekstaven.

Het laatste abonnement-concert der Orkest-vereeniging stak in ongunstigen zin op de vorigen af. De held ervan moest wezen, Franz Andelhof, van Turhout, in groote, vurig-roode letters op het affiche gefeest.

En dit om een Méditation (tekst van Lamartine). Het andere nummer van hem kende men reeds van het Benoitfeest: een Tarentelle, waarvan de niet onaardige orkestratie en de jokerige vivaciteit er in gelukken het banale ervan bij den toehoorder binnen te smokkelen; een goed genre-stukje is 't, dat op programma's van Nijverheidspaleis en Dierentuin best thuis hoort.

Het was dus zijn nieuw gewrocht, de Méditation die aandacht eischte en het en vedette pronken van den naam des muzikants op het programma moest wettigen.

Lamartine's zoetvloeiend vers, zoo puur in zijn ascetische gelatenheid, kon moeilijk slechter begrepen en op onteerender wijze wedergegeven worden.

Ik zou het den componist niet zoo euvel opnemen, dat hij een tekst in eene vreemde taal ging opzoeken; zelfs de ooren sluiten voor de grove fouten van prosodie, waaraan hij zich bezondigd heeft, indien hij wezenlijk had blijk gegeven diep getroffen te zijn geweest door deze verzen, zoodat het ons moest opvallen, dat het hem eene onweerstaanbare behoefte moest geweest zijn, dit gedicht muzikaal te verluchten. Maar hoever zijn wij daarvan verwijderd. Nergens inspiratie, gevoel, oprechtheid. Een monstertje werd voortgebracht, een flauw afkooksel van het allerminst wat Flégier, Jules Massenet en Charles Gounod in dien trant leverden.

Voor ééne stem, met begeleiding van viool, klavier en orgel (bij ontstentenis harmonium) is het ding geschreven.

Na te gaan nu, bij de auditie, in hoever deze begeleidende elementen muzikaal logisch, en in verband met den geest van den tekst aangewend zijn geworden geeft ongunstigen uitslag.

Onder 't schrijven van deze regels komen mij nog altijd eenige typieke fragmenten voor den geest; das kommt mir nicht aus dem Sinn! onder andere eene voor het statige orgel weinig passende figuur, die een heelen tijd lang koppig herhaald wordt en een machtig leuk uitwerksel heeft.

Het stuk werd dapper toegejuicht.

Op hetzelfde concert eene wederopvoering van Beethoven's 6^e symphonie met middelmatige vertolking.

Een ander concert nog, werd door de Orkest-vereeniging aan de ondersteunende leden der gewezen Toonkunstenaars-vereeniging aangeboden. Program: de Pastorale, de Peer Gyntsuite, Mein Heim (Dvorak). Herhalingen dus.

De Kwartet-Kapel, een uit dilettantisme gesproten gezelschap, door ernstige elementen gestijfd, heeft zich in den laatsten tijd ook in het openbaar laten hooren. Te Antwerpen eerst met de overhandiging van Benoit's medalje Oranje-Nassau; te Leuven waar zij enkel Jan Blockx op haar program had, en in de laatste plaats nogmaals te Antwerpen, waar strijkmuziek der Russen Tschaikowsky en Davidoff aan de beurt kwam.

Goed verzorgde uitvoering over 't algemeen. Nevens zwakke oogenblikken, andere (als in de heerlijke Andante cantabile van Tschaikowsky) het volmaakte nabijkomend, en die met heel wat verwachting volgende uitvoeringen te gemoet doen zien. In 't bijzonder, complimentjes voor den bestuurder Corneel Smit (cello) en de uitmuntende 1^ste viool Mon de Herdt.

J.d.B.

De Nederlandsche Opera te Amsterdam voerde den 1ⁿ April een nieuw zangspel op: Leiden ontzet, tekst van Ernest van der Ven, muziek van C. van der Linden. Het oude Wilhelmus speelt ook in dit werk een groote rol en de componist heeft er twee oude geuzenliedjes in voorhanden gehaald.

Te Bergen, groote bijval voor G. Huberti's Laatste Zonnestraal (E. Hiel) en niet minder voor Paul Gilson's lyrisch opera Le Démon, tekst van L. de Casembroot naar Lermontow.

Onze platen

Deze aflevering bevat buiten tekst eene plaat naar de schilderij van Pourbus, pp. 63-64.

[p.t.o. 76]

Naar eene teekening van P.P. Rubens.