De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 6

Kroniek

Schoone kunsten

M. Levêque, eerste prijs in den prijskamp Godecharles van 1890, werkt op dit oogenblik aan een groot doek, Perversité.

Te 's Gravenhage, is in 75jarigen ouderdom overleden J.-P. Koelman, schilder-beeldhouwer, oud-leeraar en bestuurder der Academie van Beeldende Kunsten. Het monument van prins Bernard van Saksen-Weimar, in het Voorhout, de Nymf te Brielle, het gedenkteeken van het ontzet van Leiden, werden onder andere gewrochten door hem ontworpen of met zijne medehulp tot stand gebracht.

In eene der laatste afleveringen van het tijdschrift Oud-Holland gaf M^r N. de Roever verslag van onderzoekingen in zake eene schilderij in het Koninklijk Paleis te Amsterdam, waaromtrent hij in een vorigen jaargang de gissing had toegelicht, dat men wellicht een onbekend gebleven stuk van Rembrand op het spoor was, voorstellende: de Samenzwering van Claudius Civitis. Wijl bedoelde schilderij in het donker hangt, was daartoe een opzettelijk onderzoek bij kunstlicht noodig, waarbij terstond bleek, dat hier van geen Rembrand sprake kon zijn.

Het stuk, echter waarvan M. de Roever gesproken had, is intusschen op eene andere plaats teruggevonden.

De Deensche kunsthistoricus Karl Madsen had de aandacht gevestigd op eene schilderij van Rembrand in het Nationaal Museum te Stockholm, aldaar bekend onder den naam: de Samenzwering van Ziska, de heer Madsen verklaarde deze als eene voorstelling van Odin, o.a. op grond dat deze éenoogig was. Ook had hij opgemerkt, dat dit stuk blijkbaar een fragment was van een grooter stuk, en had kort daarna het geluk in het Museum te München eene schets te vinden van een groot stuk, waarvan het Stockholmsche fragment het middengedeelte uitmaakt.

Die bijzonderheid, gevoegd bij deze: dat de vorm dezer schets volkomen overeenstemt met den boogvorm van het vak in het oude Amsterdamsche Stadhuis, en dat ook Claudius Civilis éenoogig was - laat met grooten schijn van waarheid veronderstellen, dat het Stockholmsche stuk inderdaad het voornaamste gedeelte is van de groote muurversiering, welke aan Rembrand werd opgedragen.

Hoe dit fragment te Stockholm kwam, wordt toegelicht door M. de Roever (dank aan D^r Göthe's onderzoeken in de archieven der Zweedsche Kunst-Academie.) Het stuk is in het laatst der vorige eeuw in het Museum gekomen door de familiën Grill en Peill, beide namen van Hollandschen oorsprong en waarvan in den loop der xvii^e eeuw verschillende dragers naar Zweden zijn overgekomen. Ook vestigde M^r de Roever nog de aandacht op de omstandigheid, dat juist in de jaren, waarin Rembrand vermoedelijk het doek geschilderd heeft, twee andere afstammelingen van Nederlanders, de heeren Laurens en Gerard de Geer, gezanten waren bij de Republiek. Ziedaar aanwijzingen genoeg om den overgang van een Hollandsch stuk naar Zweden verklaarbaar te maken.

Het Museum van Berlijn kocht eene merkwaardige schilderij van Albrecht Durer aan, voorstellende eene Maagd, in 1506 geschilderd.

Merkwaardige muurschilderingen zijn in een klooster te

[p. 54]

Milaan ontdekt. De noodige maatregelen zijn genomen om het werk te behouden.

De bestuurder der afdeeling van handschriften van het Britisch Museum, Sidney Colvin, heeft eene verzameling oude Nederlandsche en Duitsche teekeningen aangekocht, waarvan de meeste echte werken van Lucas von Leyden zijn, meestal portretten, ook eenige figuurteekeningen.

In Juli zal te Londen de veiling van het schilderijenkabinet Baring plaats hebben. Uitmuntend zijn de oud-Nederlandsche meesters door doeken van den eersten rang vertegenwoordigd.

Letterkunde

L'Art monumental religieux en Belgique, X^e au XVIII^e siècle, is de titel van eene nieuwe uitgave in phototypie, welke het huis Jos. Maes, opvolgers: gebroeders Dero, Grammaystraat, Antwerpen, aankondigt. Het werk verschijnt, te beginnen met 15 Januari, in maandelijksche afleveringen, bevattende 6 groote platen (27 × 21 centimeters) en twee bladzijden tekst. De inschrijvingsprijs is vastgesteld op 50 fr. voor de prachtuitgave en 25 fr. voor de gewone uitgave. Het volledig werk zal ongeveer 600 platen bevatten, afbeeldingen van binnen- en buitenzichten van kerken, van kapellen, en van de bijzonderste kunstwerken van allen aard, welke zij bevatten.

De platen, bij het prospectus gevoegd, zijn uitstekend als uitvoering, met den meesten kunstmaak uitgekozen en weergegeven. Dit album zal een merkwaardig dokument daarstellen voor de kunstgeschiedenis in België.

Van Pelléas en Mélisande van Maurice Maeterlinck, vertaald door Ninette de Vries, is een tweede druk verschenen.

Jean-Georges Hachette, een der hoofden van den vermaarden Parijsche boekhandel Hachette & C^ie, is den 15ⁿ December overleden, in den ouderdom van vier en vijftig jaar. Hij was de oudste zoon van Louis Hachette, stichter van het huis, en sedert 1863 in vennootschap met zijne twee schoonbroeders, Louis Beeton, overleden in 1884, Emile Templier, in 1891 gestorven.

Terwijl deze kroniek geschreven wordt, gedenkt het Willems-Fonds, door buitengewone concert-voordrachten in zijne zes en dertig afdeelingen van Vlaamsch-België, de honderdste verjaring der geboorte van Jan-Frans Willems (1793-1846).

Bij deze gelegenheid heeft de maatschappij een werk uitgegeven van hooge letterkundige en historische waarde, bestaande uit: Levensschets door Max Rooses, Voordracht door J. Vuylsteke, en Herinneringen door G. Bergmann, drie belangrijke werkjes in éenen band vereenigd.

Het fraai gedrukt boek wordt aan elken Vlaamschgezinde ten warmste aanbevolen.

Bij Lod. Janssens en Zonen, uitgevers te Antwerpen, is van de pers gekomen: Gedichten van Floris Van Westervoort (Lambertus Kettmann), den verdienstelijken schrijver van de algemeen gekende lieve minnespelen.

De Gentsche studentenkring 't Zal wel gaan heeft naar loffelijke jaarlijksche gewoonte weer eenen almanak laten verschijnen, die altoos zeker is van een welkom onthaal bij groene en grijze jeugd. Dat de gedichtjes frisch en zangerig zijn, de novellen zeer verdienstelijk, de varia jolig en grappig, - het hoeft niet meer gezegd te worden, want daar zorgt de redactieraad elk jaar voor. Dezen keer echter munt het aardige nette boekje uit door eene con amore geschreven fantazie op Heines leven, en bovendien is 't versierd met twee portretten, welke overal met graagte zullen gewild worden, namelijk dat van M^r G. Claeys, professor van strafrecht in 't Nederlandsch aan de Gentsche hoogeschool, en dat van den diepbetreurden Jan-Joris Mulder, gewezen voorzitter van 't Zal wel gaan.

Wij hebben het prospectus ontvangen van een nieuw werk van den heer A. De Cock, getiteld: Wonderen uit het Plantenrijk, Lees- en Leerboek voor oud en jong. Te oordeelen naar de inhoudsopgave, zal het boek ongetwijfeld de belangstelling van velen opwekken, zonder te gewagen van de 101 keurige platen, waarmee de gunstig gekende uitgever Van der Poorten, te Gent, het opluisterde.

Land en Volk, tijdschrift voor de jeugd, is zijnen vierden jaargang ingetreden. De hoofdopsteller Johan Kesler, te Brussel, zorgt steeds voor uitmuntenden tekst, terwijl Ad. Hoste, uitgever, de stoffelijke uitvoering, illustratiën inbegrepen, steeds net en keurig houdt.

In den loop der maand April komt het Rotterdamsch tooneelgezelschap in den Nederlandschen schouwburg eene vertooning geven van Het Goudvischje, de fraaie comedie van W.G. van Nouhuys. Bericht aan de liefhebbers van puike opvoeringen.

Een der laatste nummers van de Gartenlaube, het wereldbefaamde Duitsche weekblad, bevatte een fraai geïllustreerd artikel van K. Heinemann, den grooten Goethekenner, over Ulrike van Levetzow, Goethes laatste liefje.

De geniale, eeuwig jonge dichter, leerde de lieftallige negentienjarige juffer in 1823 te Marienbad in Bohemen kennen, en, alhoewel een grijsaard van 74 jaar, werd hij zoo dol van haar, dat de hertog Karel August van Weimar hem meesmuilend aanried te trouwen.

Ulrike van Levetzow, den 4^den Februari 1804 te Leipzig geboren, is wellicht de eenige nog levende mensch, die Goethe goed gekend heeft.

Frankrijk niet alleen, maar de heele beschaafde wereld heeft in H. Taine den 5^den Maart eenen der knapste schrijvers en meest ontwikkelde letterkundigen verloren, die te gelijkertijd als wijsgeer en criticus een scheppend genie aan den dag legde. Wij houden zijne Histoire de la Littérature anglaise voor zijn hoofdwerk.

Frans Van Cuyck.

De Nederlandsche Boekhandel, St-Jacobsmarkt, 44, te Antwerpen, gaat eene nieuwe uitgave in 't licht zenden van de werken van Multatuli.

Deze nieuwe uitgave van de naar tijdsorde gerangschikte verzamelde werken van Multatuli, voorafgegaan door Studiën

[p. 55]

over zijn werken door M.C. Vosmaer en bezorgd door zijne weduwe, zal uitgegeven worden: in 52 wekelijksche afleveringen aan 60 centiemen; in 10 maandelijksche deelen aan fr. 3,25.

Het welbekend Noord-Nederlandsch tijdschrift De Tijdspiegel kondigde, onlangs geleden, eene zeer merkwaardige verhandeling van Sleeckx af over den Spaanschen tooneelschrijver Guillen de Castro en zijn beroemd stuk Las Mocedades del Cid, waar Corneille zijnen Cid uit getrokken heeft.

Die verhandeling sluit zich aan bij die, welke Sleeckx in 1888 in het Nederlandsch Museum over Cervantes als tooneelschrijver liet verschijnen en zal met evenveel nut en genot worden gelezen.

Zij leidt den lezer in een der schitterendste bloeitijdperken der wereldletterkunde; de prachtige ontwikkeling van het Spaansch tooneel der xvi^e en xvii^e eeuwen, alleen te vergelijken met den tijd van Shakespeare, Marlowe, Ben Jonson, Fletcher en Beaumont in Engeland, en van Corneille, Racine en Molière in Frankrijk.

Ter gelegenheid dier aankondiging, zegt het Volksbelang van Gent: De Nestor der Zuid-Nederlandsche schrijvers, D. Sleeckx - hij werd den 2ⁿ Februari 1818 te Antwerpen geboren en zal binnen kort zijn 74^ste levensjaar intreden - is een onzer vruchtbaarste, veelzijdigste en degelijkste prozaschrijvers sedert 1830.

Reeds in 1841, dat is nu meer dan vijftig jaren geleden, begon hij zijne letterkundige loopbaan met de uitgave van een viertal tooneelstukken. Sedertdien leverde zijne welbesneden pen voortdurend boeken en bijdragen in tijdschriften en dagbladen van Noord en Zuid.

Eene uitgave zijner volledige werken verscheen te Gent bij Ad. Hoste in zeventien deelen van 1877 tot 1888. Tooneelstukken, romans, novellen, bijdragen over gechiedenis, kunst, aardrijkskunde, letterkunde, volgen elkander daarin op en toonen hoe algemeen en hoe afwisselend zijne jarenlange studie en zijn krachtig talent zijn geweest.

Doch na 1888 heeft de grijze Sleeckx zijne pen niet neergelegd. Voor het Willems-Fonds schreef hij eene reeks aantrekkelijke volksboekjes over Anneessens, Karel VI en Maria-Theresia, Jozef II en zijne regeering, den Patriottentijd en de Jacobijnen in België.

Onze Zuidnederlandsche schrijvers in Noord-Nederland. - Zoolang het, als heden, onomstootbaar waar blijft, dat de waardeering, welke onze auteurs in het literair veel meer ontwikkelde Noord-Nederland genieten, de beste maatstaf is voor hun wezenlijke beteekenis, kan het niet anders dan leer- en belangrijk wezen na te gaan, in hoeverre deze waardeering blijkt uit de bijdragen, door in Holland verschijnende tijdschriften van onze Vlamingen opgenomen.

Ik geloof niet, dat - van 1830 tot heden - de toestand, althans in dit éene opzicht, ooit in zulke mate bevredigde als sedert een drietal jaren.

Ik heb mij de moeite getroost, de laatste jaargangen van De Gids, Los en Vast, De Nederlandsche Spectator, Nederland, De Tijdspiegel, enz., te doorloopen, en met niet weinig voldoening heb ik alzoo kunnen vaststellen, dat het aantal der ónzen, wier dicht of ondicht in het kieskeurig Noorden gezocht wordt, voortdurend aangroeit.

Bovenaan staat onze puikdichteres Hélène Swarth, - zij die, ofschoon in Noord-Nederland geboren, zich toch hier, in Vlaanderen en onder Vlaamsche invloeden tot een nationale kunstenares ontwikkelde, en bijgevolg met volle recht doorons tot de onzen wordt meegerekend.

Sonnetten, liederen en andere verzen van haar hand versierden in 1890 de afleveringen Januari, April, Juli, September; in 1891 de aflev. Januari, April, Juni, Augustus, October, November; in 1892 de aflev. Januari, Maart, Mei, Augustus, October van de Gids; - in September 1892 gaf zij in hetzelfde tijdschrift sprookjes in proza.

Virginie Loveling is, in Noord-Nederland, om het minst evenzeer geschat als hier. De Gids plaatste, in 1890, Maart-April, Een dure Eed, de uitstekende, op éen paar pagina's na, vast beste van haar novellen.

Max Rooses liet in 1891, Juni, in De Gids verschijnen, zijn puike bijdrage over Het nieuwe Antwerpsch Museum, en in Juli een meesterlijk stuk over P.P. Rubens; dan in 1892, Juli, zijn prachtig essay - een zijner allermooiste - over Hélène Swarth.

Van Pol de Mont gaf De Gids in 1890 ‘Uit de Legende van Jeschoea ben Joszef,’ in Maart, 1891, De Kibitka en Zeer Ouderwetsch in Februari, Een Augustus-avond in Maart, Ritornellen in Mei, Zangen in Juli; in 1892, Uit Claribilla, in Februari en Juni. Volledigheidshalve zij vermeld dat het geestige gedicht De Boer van Jan Adriaensen ook in dit uitmuntend tijdschift het licht zag voor 't eerst.

In het te Leiden verschijnende tijdschrift Los en Vast treffen wij aan, 1890, een lezenswaardige folkloristische bijdrage van A. Gittée, getiteld De Hand en de Vingeren in het Volksgeloof, in 1891, van denzelfden, Het Gentsch Congres uit een Belgisch Oogpunt, een flink beredeneerd antwoord op het Gidsartikel van L. Simons, en van Pol de Mont, De Platduitsche letterkundige Beweging en Klaus Groth.

Elseviers geïllustreerd Maandblad bevatte in zijn eersten jaargang benevens verzen van Pol de Mont en Hélène Swarth, het dorpsverhaal Wilde Mele door Gustaaf d'Hondt, en in zijn tweeden, 1892, Kasper Kiliaan's Nieuwjaarsnacht van E. de Chateleux en Schrik van Cyriel Buysse.

In het maandschrift Nederland trad in 1892 voor het eerst op A. de Cock met een bijdrage over Virginie Loveling. In Februari 1891 bevatte hetzelfde tijdschrift een uitgebreid stuk van folkloristischen aard, In Vlaanderen, door Pol de Mont, benevens gedichten van denzelfden en van Hélène Swarth.

In den Nederlandschen Spectator leverden bijdragen Max Rooses, Hélène Swarth, Virginie Loveling, Pol de Mont en - van de allerjongsten - K.E. de Bom.

Dat De Gids zijn jaargang 1893 opende met een novelle van Virginie Loveling, Idylle, en een viertal liederen van Hélèna Swarth, ligt nog versch in ieders geheugen. In zijn Maartaflevering bracht hij ons weder eenige Zangen van Pol de Mont.

Eindelijk kan ik nog mededeelen, dat, in den loop van 1893, in Elsevier's geïllustreerd Maandschrift een roman van Virginie Loveling, met teekeningen van H. Luyten, een Tochtje naar Brugge door Piet van Asch met illustratiën van een anderen Vlaamschen kunstenaar, alsmede bijdragen van verscheidenen over Zuidnederlandsche schilders als Khnopff, Leempoeels, de Lalaing, Meunier, Frédéric, Claus, Verstraeten, Struys, Baertsoen, Lambeaux, Dillens, zullen plaats vinden.

Brabo.

De jury van den internationalen letterkundigen prijskamp, voorgezeten door den heer Jules Simon, en gelast met de beoordeeling van de stukken betrekking hebbende op den slavenhandel in Afrika heeft den prijs (10,000 fr.)

[p. 56]

toegekend aan den heer Descamps, Belgischen senateur, voor zijn handschrift ‘Afrika’, drama in Fransche verzen. Het werk zal waarschijnlijk op een der groote schouwburgen van Parijs opgevoerd worden.

De Fransche romanschrijver Albert Delpit is te Parijs overleden den 4ⁿ Januari in den ouderdom van 42 jaar. (Eenige zijner meest gekende romans zijn: Disparu, Theresia, Solange de Croix Saint Luc, la Marquise, Mariage d'Ouda. Als tooneelschrijver genoot minder bijval, alhoewel zijn laatste stuk Passionnément, in het gymnase opgevoerd werd, terwijl Robert Pradel in den Odéon, en Jean Nu-Pieds in het Vaudeville, slechts éens gespeeld werden).

Zijn beste werk is wellicht Le Fils de Coralie, bewerkt als roman en als drama.

La Jeune Belgique en de allerjongste Fransche dichtergroepen. - Als een feit van ongemeene beteekenis mag vermeld worden, dat La Jeune Belgique, het wakkere tijdschrift dat gedurende elf volle jaar de nieuwe, nieuwere en vooral nieuwste richtingen in letteren en kunst met meer dan overtuiging heeft voorgestaan, thans, bij den aanvang van haar 12^en jaargang, beslist tegen de strekkingen der allernieuwste hervormers van den Franschen Parnassus partij kiest. De lectuur van het artikel Déclarations, aflev. 1. 1893, is in alle opzichten leerzaam. ‘Là où nous nous sommes efforcés de créer l'ordre et la vie, c'est la maladie c'est l'anarchie que d'autres ont subrepticement semées et qui poussent dru comme mauvaise herbe, zegt de redactie. Vooral tegen de zich noemende instrumentisten teekent het tijdschrift verzet aan. “Pour l'instant, les innovations nous valent beaucoup de mauvais vers, une langue amorphe et atone, une monotonie désespérante dans la forme et dans la pensée...” En tot groote verbazing van zeker vele harer lezers en wel vast de meeste harer medewerkers voorspelt La Jeune Belgique een aanstaande reactie, “dont on aperçoit déjà les prodromes”, er bijvoegende: Wat blijft er na 12 jaar nog van het naturalisme, qui allait changer la face du monde? Il restera moins encore de tout le fatras décadent, symboliste, évolutif et instrumental qui assourdit aujourd'hui le pauvre monde.’ ‘Mein Liebchen,’ zou Heine lachen, was willst du noch mehr?’

Le Mercure de France en de Stippelmethode. In een korte maar zaakrijke bespreking van een Salon des Néo-impressionnistes in het Hôtel Brébant, werken van Théo van Rijsselberghe, Seurat, Petitjean, Signac, Cross, Pissaro, enz., breekt Yvanhoë Rambosson den staf over de volgens enkele een-en-twintigjarige apostelen der toekomst alleenzaligmakende methode van het pointilleeren. Met ingenomenheid treffen wij in gemeld artikel deze meening, welke ons eigen hier en elders vaak uitgedrukt oordeel zoo eigenaardig bevestigt: ‘De cette exposition comme des précédentes il ressort que l'impressionnisme ne peut avoir la prétention de s'ériger en procédé exclusif..... La tache et le pointillé sont dans l'impossibilité de donner la sensation (de certains effets de lumière); d'un autre côté certaines toiles de Signac, Seurat, etc., affirment la difficulté rencontrée pour modeler, pour reproduire tout ce qui tient de la sphère.’ Dus, wel degelijk wat wij zelve altijd beweerden: ‘le pointillisme, non une fin, mais simplement une ressource;’ een middel, - dat, met verstand en gevoel aangewend - in zekere gevallen tot verrassende uitkomsten kon leiden, maar niets meer. - Zie Mercure, n^r 2, 1893.

De Boer der Schranse van L. Smits. - Over dit werk bevatte het Amsterdamsch Nieuws van den Dag de volgende wel zeer bondig, doch van groote sympathie getuigende woorden:

De Boer der Schranse, overigens reeds met lof besproken door een drietal Noordnederlandsche tijdschriften, durf ik gerust aanbevelen. Dit boek is een nauwgezette en op vele plaatsen aangrijpende studie van den invloed der Roomsch-Katholieke kloosteropvoeding, aan haast alle bemiddelde jonge meisjes in de Antwerpsche Kempen gegeven. Het bevat karakters, die als het ware van levenswaarheid trillen. Het is een uitstekend vervolg op de beste brokken uit Smits' eersten in 1890 verschenen novellenbundel: Uit het Leven. Beide werken zagen het licht in Gent, bij Vuylsteke, uitgever van Het Taalverbond.

Verschenen: Oorsprong der namen van gemeenten en gehuchten der Provincie Antwerpen, door Hendrik Peeters. Antwerpen, L. Delamontagne.

Te Zwickau, een Saksisch stadje werd onlangs eene verzameling van 3 à 4000 brieven van en over Luther aan den dag gebracht, twee groepen van brieven zijn reeds gerangschikt en beschreven. De eerste, eene correspondentie met boekdrukkers, bestaat uit 222 nummers van 26 verschillende personen; de andere bevat 275 nummers, meerendeels brieven van geestelijken bekend uit de hervorming.

Muziek

Paul Gilson, de terecht gevierde componist van La Mer, arbeidt aan eene reeks symphonische tafereelen, op teksten van onzen stadgenoot, Pol de Mont. Zijn onze inlichtingen juist, dan worden deze nog dit jaar door de Vereeniging der Antwerpsche Toonkunstenaars op een der Volksconcerten uitgevoerd. Onder den algemeenen titel van Dansstudies bewerkt Gilson: 1. Zeer Ouderwetsch, 2. Schelome, 3. De Naja-hajes, 4. Derwisjen-Zikr, en 5. Hansworst in de Sneeuw.

Wij wenschen den rijkbegaafden toondichter geen geringeren bijval toe, dan hij reeds met La Mer mocht noogsten.

Over den schitterenden bijval, in den loop dezer maand te Berlijn te beurt gevallen aan het oratorio Franciscus, van Edgar Tinel, zal onze eerstvolgende aflevering eenige wetenswaardige bijzonderheden bevatten.

Tooneel

Hermann Sudermann wordt met zijn laatste tooneelstuk in vier bedrijven Heimat, dat eerlang verschijnen zal, door Das Magazin begroet als een uitstekend dramatisch talent, die dank aan voortdurende oefening zijnen weg voortzet met toenemende kracht. Hij heeft een eerste plaats veroverd in de rei der hedendaagsche dramatische dichters met zijn tooneellstuk Ehre; met zijn tweede stuk Sodoms Ende bevestigde hij zijne stelling, terwijl hij met zijn laatste stuk: Heimat, weer eene schrede verder is gegaan.

Onze platen

Deze aflevering bevat, buiten tekst, eene phototypie, naar teekeningen van Frans Hens (blz. 47-48), en eene ets van Theodoor Verstraete (blz. 57-58).

[p. 57]