De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 5

[p. 159]

Kroniek

Schoone kunsten

In de VI^e internationale kunsttentoonstelling te Munchen was de Belgische afdeeling, voortreffelijk ingericht door Alb. De Vriendt, bestuurder der Antwerpsche Academie en Van der Stappen, beeldhouwer te Brussel, eene der rijkste en fraaiste der tentoonstelling. Niet minder dan zeven onzer kunstenaars verworven aldaar medalies, Emiel Claus, Const. Meunier, Paul Dubois, Isidoor Verheyden, D. Oyens, Rosier en Brunin.

De heer Lod. Tydtgat werd benoemd tot bestuurder der Gentsche teekenacademie; de heer Rosier tot bestuurder der Academie van Mechelen.

Het museum Fraikin, bestaande uit de aan zijne geboortestad nagelaten beeldhouwwerken werd den 11^e September te Herenthals geopend

Letterkunde

In den laatsten tijd zijn er eenige werken verschenen, waarop wij de aandacht onzer lezers een oogenblik verlangen te vestigen.

I. De Kunstnijverheid, Volksboek, door J. Blockhuys en A. Gervais. Bekroond in den prijskamp uitgeschreven door den Provincieraad van Antwerpen. - Antwerpen, drukkerij J.-E. Buschman, 1892.

Dit boek heeft zijn ontstaan te danken aan de puike redevoering van den kunstschilder Frans Van Kuyck, uitgesproken in den Provincieraad van Antwerpen, en op bladz. 139 en 142 van den jaargang 1888 der Vlaamsche School meegedeeld.

Het werd in 't leven geroepen en geschreven met het lofwaardig doel, bij onze Vlaamsche ambachtslieden den goeden smaak te ontwikkelen, hen bekend te maken met de eenvoudigste beginselen van schoonheidsleer en kunst, en hun het middel aan te wijzen om die kennis bij hunnen arbeid te pas te brengen.

Wij gelooven te mogen zeggen, dat het zeer fraai gedrukte werk van de heeren Blockhuys en Gervais ten volle beantwoordt aan het voorgestelde doel.

De inhoud is zeer rijk. Na een ‘voorwoord’, dat men zou kunnen heeten den geboorteakt van 't boek, wordt het verband aangetoond tusschen kunst en nijverheid en daarna de noodzakelijkheid der teekenkunde voor den ambachtsman. Vervolgens worden de grondbeginselen der bouwkunst uitgelegd, alsmede de kenmerken dier kunst bij de verschillige oude en moderne volken, en naar gelang der tijdvakken. Daarachter komt een uitgebreid hoofdstuk over Versiering, volledig, rijp doordacht, wellicht het beste van alle. Beurtelings worden dan behandeld de schrijnwerkerij en de meubelmakerij, het tapijtwerk, het goud- en zilversmeden, de ijzersmederij, de glasschildering en de steenhouwerij, waarbij de schrijvers telkens aanwijzen, op welke manier het handwerk zich verheffen kan tot kunstwerk. Een groot aantal, meestendeels fraaie, goedgelukte platen versieren het boek, dat bij duizenden en duizenden exemplaren onder den werkenden stand zou dienen verspreid te worden.

II. Frans Gittens. Karel van Gelderland, lyrisch treurspel in vier bedrijven en een voorspel. - Gent, J. Vuylsteke, 1892.

Van de lange rei Zuid-Nederlandsche tooneelschrijvers is er tot heden toe nog maar éen, dunkt me, die zeker mag zijn, dat het nageslacht hem niet vergeten zal, en dat is Gittens. Het is, dat hij niet schrijft gelijk de meeste anderen, enkel om eens een stuk van hem opgevoerd te zien, maar met het eenige doel, onze dramatische letterkunde te verrijken met gewrochten, waarin levensondervinding, menschenkennis en scheppende kracht met elkander om den palm dingen. Nog heeft hij ons het beste niet gegeven van hetgeen er broeit in zijne kunstenaarsziel, doch wanneer eenmaal de wereldlitteratuur met een tooneelwerk van een Nederlander zal mogen prijken, dan zal 't de naam van Gittens wezen, dien men op alle schouwburgen zal toejuichen, dat is onze vaste overtuiging.

Wat ik daar zeg past niet volkomen op Karel van Gelder, evenwel een stuk van zeer ernstige verdiensten, waaromtrent wij ons oordeel echter voorbehouden tot na de aanstaande vertooning, met muziek van Peter Benoit. Wij verwachten ons aan een geestdriftigen bijval, eene soort van apotheose van de feesten ter eere van onzen genialen toondichter.

III. Gentsche Novellen, door Herman Ronse. - Gent, drukkerij ‘Het Volk’, Oudburg. 32. 1892.

Het meervoud Novellen beteekent hier maar twee, eene van 30 en eene van 70 dichtgedrukte bladzijden. Beide heb ik met veel genoegen gelezen. Wel is de fabel eenvoudig, of, anders uitgedrukt, veel kunst is er aan de samenstelling dier twee verhalen niet besteed, doch zij boeien niettemin door karaktertekening, kleur en stijl, en de schrijver is een fijn opmerker, bij poozen geestig, van wien wij nog goede dingen mogen verwachten. Zijn eersteling belooft.

IV De Tering, door D^r E. Remouchamps, assistent bij de Hoogeschool van Gent. - Gent, J. Vuylsteke, 1892.

Dit werkje maakt deel van de reeks volksboekjes, uitgegeven door het Willems-Fonds en alle zoo uitstekend geschikt voor de lezers, voor wie zij bestemd zijn.

Het onderhavige is een der beste; het verdient een bescheiden plaatsje in de bibliotheek van den geleerde zelfs, want, in hoe eenvoudigen vorm ook geschreven, de inhoud is zeer ernstig en wetenschappelijk. D^r Remouchamps spreekt achtereenvolgens over: de Natuur der ziekte, haar Ontstaan, de Behandeling en de Voorbehoeding; hij doet het zoo klaar en bevattelijk, dat men zou meenen eenen talentvollen professor te hooren voordragen. Het boekje moge zijnen weg vinden in alle Vlaamsche huisgezinnen, bij de welgestelden gelijk bij de armen.

V. Georges Rodenbach: Bruges-la-Morte, roman. - Paris, Marpon et Flammarion.

Ware dit boek in 't Nederlandsch geschreven, ik zou er mijne kronijk mee geopend hebben, want het is stellig het schoonste van de vijf. Zelfs moet ik erkennen, in langen tijd zulk fraai verhaal niet meer te hebben gelezen, om 't even in welke taal. 't Is het eerste werk, dat mij van den schrijver in handen komt, maar indien zijne andere even uitstekend zijn, dan beklaag ik slechts mijzelven dienaangaande en breng Georges Rodenbach gaarne mijne geestdriftige hulde.

Waarachtig, Bruges la-Morte is heerlijk! Met toespeling op een Fransch dichtje van Albert Rodenbach kan ik mij niet weerhouden uit te roepen: ‘Cousin, c'est beau comme de Goncourt.’

Onze lezers kennen waarschijnlijk den eigenaardigen roman Madame Gervaisais van de gebroeders de Goncourt?... Men herinnere zich die fijne studie van den invloed, door eene stad - hier Rome - op het gemoed, de ziel eener vrouw uitgeoefend.

Welnu, in den roman van Georges Rodenbach worden wij aangegrepen door de fantastische macht van Brugge op een mannenhart.

Hugues Viane heeft, na tien jaar huwelijksgeluk, zijne vrouw verloren, welke ramp hem ontroostbaar maakt. Voortaan bestaat hij op aarde slechts voor de herinnering aan de onvergetelijke doode; hij koestert zijn wee als zijnen duurbaarsten schat, en opdat zijne ziel heel en al in die melancholische vertroeteling zou kunnen opgaan, is hij zich te Brugge komen vestigen, bij de andere doode. Hier leeft hij in de grootste afzondering, door iedereen met medelijdenden eerbied achternagestaard. Zijn eenig vermaak is een dagelijksch wandeltochtje, u

[p. 160]

het schemeruurken, langs de eenzame reien en sombere verlaten kronkelstraatjes, om zich, als 't ware, te dompelen in de treurigheid, die over de droomende kanalen zweeft, en de doodsche vervallenheid, welke hem tegengrijnst van elken zwarten, afbrokkelenden gevel; terwijl uit den naren, droefbewolkten hemel een heele zwerm van klokken en klokjes als eenen regen van zieletranen op zijn hoofd doen nederdalen.

Eens, op eenen avond, ontmoet hij eene jonge vrouw, die sprekend op de overledene gelijkt. Hij zoekt haar op, en, meenende aldus de aflijvige meer nabij te zijn, ja, opnieuw te bezitten, begint hij te leven met haar evenbeeld.

Maar 't is eene operadanseres. Hare dartelheid en uitgelatenheid hebben den naïeven weduwenaar spoedig ontgoocheld, en zij, doortrapt als al de vrouwen van haren stand, begreep de onmogelijkheid, hem lang te boeien. Zij wil echter in zijn testament staan en alvast zijn huis eens zien, ten einde zich te vergewissen, of hij wel zoo rijk is als de menschen beweren.

In de maand Mei, met de processie van 't heilig Bloed, komt zij hem bezoeken. Zij verkeert in eene spotzieke, moedwillige luim. In het salon getreden, waar Hugues allerlei portretten en gedenkenissen zijner vrouw als eerbiedwaardige relikwieën bewaart, wekt zij 's mans wrevel en gramschap op door de ruwe wijze, waarop zij met al die heilige zaken omspringt, en wanneer zij ten slotte de afgesneden en in een glazen kastje ten toon gestelde haarvlechten der doode opneemt en er al schimpende mee begint te spelen, rijst zijne woede ten top. Hij wil ze haar ontnemen: zij ontwijkt hem en windt de streng rond haren hals. Er ontstaat een kattengevecht. Eensklaps grijpt hij met elke hand een uiteinde der haarstreng vast en - zonder te weten wat hij doet - trekt en sleurt hij, totdat zij verwurgd vóor zijne voeten nederstort!

De omslag van 't mooie boek is versierd met eene teekening van Khnopff, en tusschen den tekst prijken 35 allerliefste, bekoorlijke plaatjes, voorstellende kanalen, stralen, gebouwen en schilderachtige hoekjes van Brugge Die alleen zouden u 't boek doen koopen!

Frans Van Cuyck.

Oudheidkunde
Vier medaljons van Cornelis Floris.

De geleerde penningkundige, M. Camiel Picqué, conservator van het penningkabinet bij de Koninklijke Boekerij te Brussel, die, sinds jaren, met welslagen tal van navorschingen deed op numismatisch gebied, schijnt thans weer een vraagpunt, van niet te miskennen belang voor de geschiedenis onzer nationale kunst, opgehelderd te hebben.

In vroeger jaren kocht M.C. Picqué, voor het penningkabinet, twee medaljons aan, dagteekenend van omtrent de helft der xvi^e eeuw:

1^o Antoine de la Tour en Taxis, postmeester des keizers, te Antwerpen; en

2^o Reinard van Busdal, ambtenaar.

Die twee medaljons worden gekenmerkt door hun gansch bijzonderne stijf en hunne gelijke bewerking, doch, vooral, door hunne groote kunstwaarde. Zij dragen bovendien zulk scherp afgeteekend eingenaardig merk, dat zij niet aan dezen of genen befaamden medaljor konden toegekend worden.

Het vraagpunt bleef dus, wie er de stempelsnijder mocht van zijn, toen M.C. Picqué twee andere gedenkpenningen, van 't zelfde tijdstip, aankocht, even kostbaar en met het zelfde eigenaardig karakter als de hooger vermelde, namelijk:

1^o Frans Floris, op 32-jarigen ouderdom, het hoofd der toenmalige Vlaamsche Schilderschool; en

2^o Christoffel Volckmar, mogelijk een aanzienlijk handelaar der Hanze, te Antwerpen gevestigd.

Laat ons hier eerst en vooral aanstippen, dat Frans Floris tot broeder had Cornelis Floris, den beroemden Antwerpschen beeldhouwer, tevens bouwkundige, een erkend veelzijdig talent. 't Is hij, die tal van gebouwen, waarvan hij meestal zelf het plan maakte, met standbeelden en bas-reliefs versierde en, voor meer dan ééne kerk, altaren, doxalen, sakramentshuizen, praalgraven, enz. beeldhouwde. Die kunstvoortbrengselen dragen alle, voor zooveel zij overgebleven zijn, den stempel van zijne groote vaardigheid en de kracht van zijnen weelderigen geest. Wijzen wij, in 't bijzonder, op het overheerlijk tabernakel van Zout-Leeuw, waarvan de keurige standbeeldjes al de indiepingen aanvullen, en naar de basis toe, Moses, hooge priesters en profeten, het gedeelte onderschragen dat de gewijde speciën bevat.

Welnu, wanneer men de koppen der vier besproken medaljons vergelijkt met die van de groote figuren van het tabernakel van Zout-Leeuw, dan staat men getroffen door de overeenkomst, die zij aanbieden als levenswaarheid, kracht en lenigheid, hoedanigheden derwijze uitstekend, dat men ze te vergeefs bij medaljeurs als Jonghelinck en Steven van Holland zoekt:

Een ander punt en niet het minst belangrijke:

De drie eerstgenoemde medaljons hebben gelijkaardige blazoenen; en de helmdekken van den penning Christoffel Volckmar's gelijken aan het loofwerk dat Cornelis Floris, in 1557, teekende voor zijne ontwerpen van praalgraven, uitgegeven bij Hieronymus Cock.

Roepen wij, ten slotte, de aandacht op deze bijzonderheid dat het medaljon ‘Frans Floris’ dezes trekken alleszins vol levendigheid en treffend van gelijkenis weergeeft, 't is te zeggen als door iemand voortgebracht, die hem door en door kende en in zijnen onmiddellijken omgang leefde, hetgeen het geval was voor zijnen broeder Cornelis.

De slotsom dier navorschingen liet M.C. Picqué toe, Cornelis Floris den schepper der vier medaljons te noemen; hij aarzelde dan ook niet op het jongste internationaal Congres van Penningkunde, eene zeer merkwaardige wetenschappelijke verhandeling, in dien zin besluitend, voor te dragen.

Iedereen zal licht het belangrijke van dergelijke ontdekking voor de geschiedenis onzer Vlaamsche kunstenaars begrijpen, want de vier penningen⁽¹⁾ zijn monumenten van onvergelijkelijke schoonheid.

N. De Tiere.

(1) Wij denken te mogen verzekeren dat zij éénig zijn.

Muziek

De school voor muziekstijl, een van Wagners geliefkoosde denkbeelden wordt op 10 November te Bayreuth geopend. Deze school zal ook dienen tot het oefenen van de tooneelspelers, die in Wagners werken moeten optreden, het onderwijs is kosteloos; onbemiddelde leerlingen zullen zelfs kost en huisvesting bekomen. Een examen van vier weken is noodig om toegelaten te worden. Aanvragen worden ontvangen door het bestuur der Wagneropera.

De muziekcriticus Victor van Wilder, geboren Gentenaar, sedert 1838 te Parijs gevestigd, is aldaar overleden in den ouderdom van 58 jaar. Hij bezorgde vele omwerkingen van Duitsche stukken voor het Fransche tooneel, en vertaalde onder andere al de stukken van Richard Wagner. Hij was ridder van het Eerelegioen, en nog onlangs candidaat geweest voor het bestuur der opera.

Onze platen

Bij deze aflevering behooren buiten tekst het portret van Victor Lagye, kunstschilder, geëtst door Josué Dupon; eene plaat naar eene teekening van Juliaan Dillens, voorstellende eene romeinsche vrouw, en eene phototypie naar de Halle van Ieperen. De twee overig vermelde platen verschijnen in eene volgende aflevering.

[p.t.o. 160]