De Vlaamse School. Nieuwe reeks. Jaargang 5

[p. 89]

Juliaan-Dillens

Wie dezen kunstenaar eenmaal gezien heeft, behoudt een onuitwischbaren indruk van hem. Zijne krachtige, hooge gestalte geeft hem een voorkomen van onverzettelijken wil en doortastende handeling; de ietwat gebogen

juliaan dillens

rug, torscht een langen gespierden hals en wekt onwillekeurig de overtuiging, dat hij een diep nadenkend kunstenaar is. Deze overtuiging wordt bevestigd, wanneer men het mannelijk, wat bleek doch gezond gelaat aanschouwt. Het is een kop om in marmer te houwen, in brons af te gieten. Om het hooge, heldere voorhoofd zwiert immer eene klis weerbarstig lang haar, tot tegen de linker wenkbrauw. De oogen liggen diep, en toch schieten ze stralen, stralen van begeestering en ook van welwillendheid. Zijne bewegingen zijn eerder traag dan vlug. Wanneer hij over kunst spreekt, heeft hij doorgaans eene zijner handen in den broekzak en maakt met de andere breede, beeldmatige gebaarden. Zijne stem klinkt zwaar, zijne woorden rollen niet met overspannen zenuwachtigheid uit den mond, doch wanneer hij aan 't praten komt over wijlen zijn vader, Hendrik D., en zijn oom Adolf, den Zeeland-schilder, dan krijgt zijn stemorgaan eene opmerkelijk warme tint. Met welgevallen en rechtmatigen trots toont hij den bezoeker dan de buste van den geliefden vader. Hij is niet enkel een kunstenaar maar tevens een vurig bewonderaar van onze letterkunde en ondersteunt gaarne de jongeren.

Ziehier in welke bewoordingen hij ons eenige berichten over zijn leven en werken overhandigde: ‘Gij vraagt me eenige nota's over mijn persoon en mijne werken. Dat is me vrij onaangenaam, want ik ben tevreden noch over 't een noch over 't andere; dit zegt U echter, dat ik nog eenige illusie overhoud....’ Dát teekent den man; hij is een dier Zondagskinderen, die tot het einde toe in den roes der begoochelingen kunnen leven. Gelukkig dezulken!

Juliaan Dillens werd te Antwerpen uit Gentsche ouders geboren, in 1847. Hij is bijgevolg vijf en veertig jaar oud. Hij werd te Brussel opgevoed, waar zijne ouders zich waren komen vestigen; hij is dus een volbloed Vlaming en is wezenlijk fier op zijne nationaliteit, iets wat op dweepzucht voor zijne Vlaamsche afkomst lijkt, om zijne eigen woorden te bezigen. Hij behoort, als blijkt uit bovenstaande regelen, tot eene echt Vlaamsche kunstenaarsfamilie. Zijn broeder Albrecht is mede een verdienstelijk schilder. Hijzelf volgde in zijne jeugd de leergangen van 't Brusselsch atheneum, en naar de inzichten zijner ouders zou hij opgeleid worden voor de betrekking van ingenieur. Maar gaat eens een man van cijfers maken uit de stof waaruit kunstenaars gekneed worden. De bedoeling der

[p. 90]

ouders leed schipbreuk tegen de bezieling en onze ingenieur in spe sloeg de handen aan de klei, in stee van aan meetkunde en berekeningen van kubiekwortel en draagvermogen der bouwmaterialen.

In den beginne volgde hij de lessen van zijnen vader tezelfder tijd als de leergangen der Brusselsche academie, destijds door Simonis gegeven. Toen, in 1870, de Fransche beeldhouwer Carrier-Belleuse te Brussel een atelier opende, werd de drie en twintigjarige Juliaan daar gevraagd en ontmoette er een anderen Franschman, wiens naam een goeden klank heeft, namelijk Rodin. Dillens werkte hoofdzakelijk voor de nieuwe beurs, destijds in opbouw; hij was boetseerder, modeleur. Eene aardigheid, die hij van Rodin vertelt, moge hier heure plaats vinden: ‘Rodin moest plaasterkrabben om den broode, doch zulks deed geene afbreuk aan zijne welgemoedheid. Hij kwam voortdurend naar de werkplaats met zijne zakken vol boeken, hij las, hij verslond dicht en proza en sprak met uitbundige begeestering over 't gelezene. Eene niet erg in de beurs grijpende liefhebberij van Rodin bestond in 't eten van boterhammen met “platte kees,” waarbij jonge ajuintjes, radijzen of “rammenas”. 'S avonds, na volbrachte dagtaak, ging de poëtische kunstenaar zich aan zijn uitgekozen gerecht te goed doen in eene of andere buitenherberg, altijd beladen met zijne vracht boeken.’

Doch Carrier bleef niet lang te Brussel, zoodat onze beeldhouwer genoodzaakt was naar eene andere betrekking uit te zien. ‘Hij zeilde van 't eene atelier naar 't andere,’ maakte standbeelden, enz., van allen aard en stijl... tegen één frank per uur. Ik hoef er wel niet meer van te vertellen om te doen vatten, dat ook hij ‘donkere dagen’ beleefd heeft. ‘Zoo 'n meester won er het ridderkruis der Leopoldsorde bij; een andere stapelde schijven opeen in zijne brandkast, vertelde hij mij, maar kom, die lui moeten er ook zijn!’

'T was te dien tijde, zegge 1876, dat hij met eenige bevriende kunstenaars den kring L'Essor stichtte, onder kenspreuk: ‘Eigen kunst, eigen leven’. Deze kring bestaat nog immer en heeft niet weinig bijgedragen tot de degelijke vorming van vele jonge kunstenaars. Het doel van L'Essor was, zich los te wringen van alle officieele, stug academische invloeden, door het inrichten van tentoonstellingen van schilderijen, beeldhouwwerk, teekeningen, enz. Meer dan éen begaafde beginneling vond daar gelegenheid om het kunstlievend publiek te laten oordeelen over werken, die destijds meer dan heden nog, onbarmhartig van de hand gewezen werden door aangestelde aannemings-jury's in de driejaarlijksche tentoonstellingen. Ontvoogding der kunst, verbreeding van gezichteinder, opwekking en steun voor jongeren, die in zich de roepstem van den kunstgenius hoorden fluisteren, ziedaar het doel, door den stichter en huidigen voorzitter van den Essor beoogd en bereikt.

Zooals 't gewoonlijk in kringen gaat, ontstond ook hier scheuring, doch deze had geene verzwakking tot gevolg, wel integendeel! De meest ernstige en bedrijvige leden bleven hun vaandel getrouw; zij verhieven den standaard der verjongde, niet der buitensporige kunst.

Ter gelegenheid der tentoonstellingen van L'Essor hield deze kring ook voordrachten over esthetiek; altijd echter in 't Fransch, en daarover zijn we eenigszins verwonderd; immers de begaafde praeses weet zoo goed als iemand, dat er in gemeld vak ook bevoegde Vlamingen zijn. De Vlaamsche muziek werd bij zulke gelegenheden beter bedacht dan de litteratuur, maar ook in dit vak verwachten we beters in de toekomst.

_* * _*

Tot dan toe volgde Juliaan Dillens eigenlijk nog zijne jongelings-fantazij, dat is, hij werkte naar de invallen van het oogenblik zonder vast plan, zonder berekening; ik zou haast zeggen, zonder regel of maat; hetgeen echter niet wil zeggen, dat hij zich vermeide in 't aaneenflansen van knoeiwerk, ver van daar. Doch in zijn zoeken en streven was hij nog niet tot eene gezette overtuiging, eene persoonlijke zienswijze gekomen. De tijd om iemand in de kunst te wezen was nu voor hem aangebroken. Gedurende de jaren 76 en 77 werkte hij flink door en waagde het in laatstgenoemd jaar, deel te nemen aan den wedstrijd voor den prijs van Rome. De eerste proeve slaagde heerlijk; hij bekwam den eersten prijs met een vrouwebeeld in liggende houding, waarvan ons de titel ontgaan is (sphinge), doch de indruk, dien wij van het werk ontvingen, is ons krachtig bijgebleven. Vaste hand, zwierigheid van lijnen en treffende uitdrukking van 't gelaat, natuurlijkheid van houding, alles in dit gewrocht getuigt van hoogere opvatting, gepaard aan voldongen vakkennis.

Dat het den kunstenaar eene alleraangenaamste verrassing was, hoeft immers niet gezegd; zijn indruk was: ‘Gelukkige dag; verwezenlijkte hoop, idealen en droomen. Ik was vrij en mocht nu vier jaar lang mijnen dorst lesschen naar kennis van al wat Europa schoons en verhevens geschapen heeft!’

Hij bezocht inderdaad de voorname verzamelingen van Europa en maakte de symbolische groep Gerechtigheid als bezending uit Rome. Ik heb dit stuk altijd voor eene merkwaardige schepping van hedendaagsche klassieke grootschheid gehouden. De strengheid der lijnen, het evenwicht der deelen, de breedheid van opvatting en uitvoering maken er een zeldzaam geheel van. En zeggen, dat zulk werk, in 1880, te Brussel geweigerd werd! Toen vielen den kunstenaar de armen van 't lijf; hij was moedeloos en twijfelde eenen tijd lang aan zichzelven. Doch ook deze bui dreef over, en 't verblijden volgde op 't lijden. Na weer van 't eene werkhuis naar 't andere gedwaald te hebben, na voor deze en gene Scala's en ‘Palais Indiens,’ leelijke troniën geboetseerd te hebben, kreeg hij de bestelling van eenig beeldhouwwerk voor 't gasthuis te Ukkel bij Brussel en 't Staatsbestuur kocht hem, voor halven prijs,

[p. 91]

een grafmonument af, dat thans in de kelders van het Museum berust. De stad Brussel bestelde hem de acht bronzen soldeniers, die op de gevels van 't herbouwde Broodhuis prijken, alsmede de vier figuren op het huis De Vos, ter Groote Markt. Deze figuren stellen voor: Europa, Asia, Afrika en Amerika.

Met dit alles zijn we eenigszins den tijd vooruitgeloopen; we hebben namelijk niet vermeld, dat Dillens met zijne zinnebeeldige groep Gerechtigheid, in 1884 in Holland, in 85 te Antwerpen en in 89 te Parijs de eere-medaillie behaalde. Dat het den kunstenaar een troost was na veel wederwaardigheid, zal iedereen wel toegeven, en welke nabetrachtingen de Brusselsche Jury van 80 daarover maakte, moge onverlet blijven.

Nu was Dillens door het rooverswoud van uitbuiting en miskenning heengeworsteld. Hij kreeg tijd en middelen om rustig voort te arbeiden, en dat doet hij dan ook met al den iever en de gewetensvolle bezadigheid van iemand, die zeker van zijn stuk is. Hij maakte nog het flink standbeeld van Metdepenningen, besteld door de Gentsche vrienden van den ouden Stokhouder der Advokatenorde, alsook het standbeeld van Barend van Orley, voor de versiering van den Kleinen Zavel te Brussel. Verder wrocht hij een St-Victor, in marmer, voor den heer Auban Moët van Epernay, alsmede een St-Lodewijk, koning van Frankrijk, insgelijks in marmer. Dit laatste stuk heeft tijdens het Salon van 90 te Brussel veler aandacht getrokken. In een volgend artikel zullen wij Dillens' gewrochten afzonderlijk bespreken. Te dier gelegenheid zullen we ook wel een woordje reppen van de heerlijke plannen, die in zijn kunstenaarsbrein broeien; wel te verstaan, indien we hem tot de belijdenis of biecht kunnen verleiden.

Na de ‘Sturm-und Drangperiode’, viel hem velerlei eer te beurt. Amsterdam, Antwerpen en Parijs schonken hem, zooals we zegden, de eerste plaats; Brussel in 1883 de gouden medaille, München in 90 id.; in 89 viel hem de groote prijs De Vigne te beurt; ook werd hij door de Belgische kunstenaars afgevaardigd om, in 89 te Parijs, de Belgische beeldhouwzaal in te richten. En nu we van inrichten spreken mogen we hier wel vermelden dat Juliaan Dillens eene opmerkelijke gave van inrichten heeft, waardoor hij nog eens te meer blijk geeft van zijn door en door Vlaamsch karakter. Wanneer te Brussel een groote stoet, een zegetocht moet uitgaan, wordt de bereidwillige kunstenaar opgeroepen en slaat op staanden voet de handen aan het werk. Toen, in 1890, de Geuzenstoet werd op touw gezet, werd hem het plan en de uitvoering van den wagen van den ‘Godsdienstvrede’ opgedragen. Hij maakte er een grootsch ‘beeldhouwwerk op wielen’ van; het heette al dadelijk de ‘Guldenwagen van Dillens’. Dit merkwaardig gewrocht viel zoodanig in den smaak van de meeste befaamde kunstenaars, dat velen onder hen den wensch uitten, dit werk in duurzame stoffe te zien uitvoeren om het op eene onzer groote lanen of in een park te plaatsen. Dillens zelf is overtuigd dat zijn geïmproviseerd symbool een degelijk stuk is; hij hoopt, dat het staatsbestuur den wensch zijner vrienden zal beamen en hem dusdoende in staatstellen zijn ‘lijfstuk’ te leveren. Moge die wensch vervuld worden.

_* * _*

Met zijn kalm en bedaard voorkomen heeft Dillens echter meer dan een avontuurtje beleefd, dat in 't rijk van 't langharige romantisme niet zou misstaan. Enkele grapjes haalden hem tweegevechten op den hals, doch namen blijven hier best verzwegen, hijzelf vertelde me, dat hij er wel eens met een flinken degenstoot uitgekomen is. Ook op zijne zwerftochten in de Roomsche Campagna en verder te Napels en op 't eiland Capri had hij vrij zonderlinge ontmoetingen, waarvan eene om eene mooie meid van die Ionische volksplanting, - welke klucht hem bijna duur te staan kwam. In de Napolitaansche visschers met hunne huurbootjes steekt volgens hem nog immer iets van den roover. Eens heeft hij aan zijne vastberadenheid alleen te danken gehad, dat hij er de vacht niet bij inschoot; de schelmen hadden zijne beurs met goudstukken gezien! Dat hij in zijne jeugd ook wel eenige poetsen van twijfelachtig gehalte heeft uitgehaald, zal hij gulweg bekennen; doch heden is dat alles achter den rug, en hij denkt daarover als Christus: ‘Wie zonder zonden is, werpe hem den eersten steen,’ of als Multatuli: ‘Wacht u voor de zondeloozen’. Dat wij deze beide meeningen bijtreden, spreekt als 't Evangelie.

(Slot volgt.)

J.M. Brans.